Những yếu tố nguy cơ tim mạch và các biện pháp phòng ngừa bệnh

Tim mạch đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng toàn bộ cơ thể, vì vậy bất kỳ rối loạn nào cũng có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Nhiều tình trạng tưởng như “không đáng lo” lại trở thành yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh tim mạch, khiến bệnh dễ hình thành hơn. Tìm hiểu các yếu tố này không chỉ giúp bạn hiểu rõ hiện trạng sức khỏe mà còn hỗ trợ xây dựng thói quen sống lành mạnh để bảo vệ trái tim mỗi ngày.

Yếu tố nguy cơ tim mạch là gì?

Các yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch là những yếu tố làm tăng khả năng một người gặp các vấn đề liên quan đến tim và mạch máu. Phần lớn bệnh tim mạch hình thành từ quá trình xơ vữa mạch, đây là tình trạng mảng bám tích tụ trong lòng mạch khiến dòng máu lưu thông khó khăn. Vì vậy, những yếu tố thúc đẩy xơ vữa thường được xem là nguyên nhân quan trọng làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch.

Một người có thể mang một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ cùng lúc. Các yếu tố này thường không xuất hiện đơn lẻ mà có thể phát triển song song hoặc tác động lẫn nhau. Số lượng yếu tố nguy cơ càng nhiều thì khả năng mắc bệnh tim mạch càng lớn. 

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh tim mạch vẫn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới, chiếm khoảng 31% tổng số ca tử vong. Tại Việt Nam, năm 2016, bệnh tim mạch cũng gây ra 31% trường hợp tử vong (tương đương hơn 170.000 ca). Do đó, việc nhận biết sớm, theo dõi thường xuyên và xây dựng lối sống phù hợp thực sự rất cần thiết để giảm nguy cơ bệnh tim mạch.

Những yếu tố nguy cơ tim mạch quan trọng cần chú ý

Việc hiểu và nhận biết sớm các yếu tố có thể dẫn đến bệnh tim mạch giúp mỗi người chủ động chăm sóc sức khỏe của mình. Khi biết mình có nguy cơ, chúng ta dễ dàng thay đổi thói quen sống, giảm khả năng mắc bệnh trong tương lai. Đối với người đã có bệnh, phát hiện và kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ còn giúp hạn chế biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Các yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch gồm hai nhóm lớn:

Yếu tố không thể thay đổi

Những yếu tố này chúng ta không thể tác động trực tiếp, nhưng biết để theo dõi và phòng ngừa tốt hơn:

• Tuổi tác: Nguy cơ tăng dần theo tuổi, đặc biệt sau 50 tuổi.
• Tiền sử gia đình: Có cha mẹ hoặc anh chị em mắc bệnh tim sớm (trước 60 tuổi) làm nguy cơ tăng lên.
• Giới tính: Nam giới có xu hướng mắc bệnh tim sớm hơn nữ. Tuy vậy, phụ nữ sau mãn kinh cũng có rủi ro cao.

Yếu tố có thể thay đổi

Đây là những yếu tố mà chúng ta có thể chủ động kiểm soát thông qua việc điều chỉnh thói quen sống, giúp giảm rõ rệt nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Những yếu tố bao gồm: 

• Hút thuốc lá: Khói thuốc làm tổn thương tim và mạch máu, tăng huyết áp và giảm lượng oxy trong máu. Cả hút thuốc chủ động và thụ động đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Tăng huyết áp: Huyết áp cao khiến tim phải làm việc quá sức và dễ gây xơ cứng mạch. Đây là “kẻ giấu mặt” vì thường không có triệu chứng, nên cần đo kiểm tra định kỳ.
• Cholesterol cao: Khi cholesterol “xấu” (LDL) tích tụ trong thành mạch, chúng tạo thành mảng bám gây hẹp mạch, giảm lưu lượng máu đến tim, não và cơ quan khác.
• Béo phì: Thừa cân làm tăng khả năng mắc đái tháo đường và tăng huyết áp. Những người có BMI từ 25 trở lên hoặc vòng eo lớn (≥ 94 cm với nam và ≥ 80 cm với nữ) thường có nguy cơ cao hơn.
• Đái tháo đường: Đường huyết tăng kéo dài gây tổn thương mạch máu, dẫn đến xơ vữa thành mạch, tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ và suy tim.
• Chế độ ăn không lành mạnh: Ăn nhiều chất béo bão hòa, đồ chiên rán, thịt mỡ, thức ăn chế biến sẵn làm tăng cholesterol và nguy cơ tắc nghẽn mạch máu.
• Ít vận động: Ngồi nhiều, không tập thể dục dễ dẫn đến béo phì, tăng huyết áp và giảm chức năng tim.
• Uống nhiều rượu, bia: Lạm dụng rượu có thể gây tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, tăng mỡ máu và gây tăng cân.

Cách giảm và phòng ngừa nguy cơ bệnh tim mạch

Việc xây dựng lối sống lành mạnh và kiểm soát tốt các thói quen hằng ngày có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Dưới đây là những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả mà ai cũng có thể áp dụng:

• Ăn uống lành mạnh: Tăng cường rau xanh, trái cây, cá, ngũ cốc nguyên hạt; giảm muối, đường và chất béo bão hòa.
• Tập thể dục đều đặn: Ít nhất 150 phút/tuần với mức độ vận động vừa phải.
• Giữ cân nặng hợp lý, giảm cân an toàn nếu đang thừa cân.
• Ngưng hút thuốc và tránh khói thuốc thụ động.
• Hạn chế rượu bia.
• Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt đo huyết áp, kiểm tra đường huyết và mỡ máu.

Nhận diện và kiểm soát các yếu tố nguy cơ tim mạch là bước quan trọng giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm về sau. Việc duy trì khám sức khỏe định kỳ, kết hợp ăn uống lành mạnh, vận động đều đặn và tránh căng thẳng kéo dài sẽ góp phần bảo vệ trái tim bền vững hơn. Khi có bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến sức khỏe tim mạch, bạn nên trao đổi trực tiếp với nhân viên y tế để được hướng dẫn phù hợp.