Những thông tin bạn cần biết về vắc xin bại liệt

Bại liệt là một căn bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng do virus bại liệt gây ra, có khả năng tấn công hệ thần kinh và dẫn đến liệt tứ chi hoặc thậm chí tử vong. Để phòng ngừa căn bệnh này, tiêm vắc xin bại liệt là biện pháp hiệu quả và cần thiết. Vắc xin bại liệt đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả trong việc tạo ra miễn dịch, giúp bảo vệ không chỉ bản thân người được tiêm mà còn cộng đồng khỏi sự bùng phát của dịch bệnh.

Thực trạng bệnh bại liệt tại Việt Nam

Bệnh bại liệt là một bệnh nhiễm virus cấp tính, chủ yếu lây truyền qua đường tiêu hóa do virus Polio gây ra. Virus này thường lây lan từ phân sang miệng và có khả năng bùng phát thành dịch, đặc biệt là ở những khu vực có điều kiện vệ sinh kém và tỷ lệ tiêm chủng thấp.

Biểu hiện của bệnh thường rất đa dạng và có thể được nhận diện thông qua hội chứng liệt mềm cấp. Ban đầu, người bệnh có thể trải qua các triệu chứng như sốt, buồn nôn, và táo bón. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển nhanh chóng, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như suy dinh dưỡng, mất nước, viêm phổi, teo cơ, và tê liệt. Tình trạng mệt mỏi và kiệt sức cũng có thể xảy ra, và trong những trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân có thể bị liệt cơ hô hấp, dẫn đến nguy cơ tử vong.

Tại Việt Nam, trong những năm gần đây, công tác tiêm phòng vắc xin bại liệt đã được chú trọng, góp phần làm giảm đáng kể tỷ lệ mắc bệnh. Tình trạng bệnh bại liệt tại Việt Nam đã có những tiến triển đáng kể trong những năm qua, nhưng vẫn cần chú trọng để ngăn chặn nguy cơ bùng phát dịch bệnh.

Theo báo cáo của Bộ Y tế, từ năm 2000 đến nay, Việt Nam đã thực hiện chương trình tiêm chủng mở rộng nhằm khống chế bệnh bại liệt. Nhờ sự triển khai đồng bộ của các chương trình tiêm chủng, số ca mắc bại liệt đã giảm đáng kể. Bệnh bại liệt đã được thanh toán tại Việt Nam từ năm 2000, có nghĩa là không còn ca bại liệt.

Mặc dù Việt Nam đã kiểm soát tốt tình hình, nhưng vẫn có nguy cơ tiềm ẩn từ những trường hợp nhập cảnh hoặc từ những khu vực có dịch bệnh đang bùng phát. Virus bại liệt vẫn tồn tại trong môi trường, có khả năng sống lâu trong phân và nước, khiến cho việc kiểm soát dịch bệnh trở nên thách thức hơn. Điều này đòi hỏi sự chủ động từ phía các bậc phụ huynh và cộng đồng trong việc đảm bảo trẻ em được tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch.

Nhìn chung, thực trạng bệnh bại liệt tại Việt Nam tuy đã được cải thiện, nhưng vẫn cần sự nỗ lực không ngừng để đảm bảo an toàn cho trẻ em và ngăn ngừa bệnh tái bùng phát.

Vắc xin bại liệt là gì?

Vắc xin bại liệt là biện pháp chủ yếu trong việc ngăn ngừa bệnh bại liệt, một bệnh nhiễm virus cấp tính do virus Polio gây ra. Bệnh này lây lan qua đường tiêu hóa và có thể dẫn đến dịch bệnh. Khi virus xâm nhập vào cơ thể, chúng có thể phát triển trong hạch bạch huyết và trong một số trường hợp nghiêm trọng, xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương. Tại đây, virus gây tổn thương cho tế bào thần kinh vận động, dẫn đến tình trạng liệt và tàn tật vĩnh viễn, đặc biệt ở trẻ em dưới 5 tuổi.

Đối tượng nào cần tiêm phòng bại liệt?

Bệnh bại liệt là mối nguy hiểm đặc biệt đối với trẻ em, đặc biệt là những trẻ dưới 5 tuổi và những người chưa được tiêm phòng. Vì vậy, việc tiêm vắc xin bại liệt là rất quan trọng cho những nhóm đối tượng sau:

• Trẻ em từ 2 tháng tuổi: Theo quy định của Bộ Y tế, trẻ em cần được tiêm vắc xin bại liệt định kỳ để bảo vệ sức khỏe và ngăn ngừa sự lây lan của bệnh.

• Người lớn: Những người trưởng thành chưa được tiêm hoặc chưa hoàn thành đầy đủ số liều vắc xin bại liệt cũng nên tiêm phòng.

• Những người có nguy cơ cao: Các đối tượng như người chăm sóc trẻ, nhân viên y tế, hoặc những người sống và làm việc ở khu vực có dịch bệnh bại liệt cũng cần được tiêm vắc xin để bảo vệ không chỉ bản thân mà còn cả cộng đồng.

Vắc xin bại liệt nên tiêm hay uống?

Khi quyết định giữa việc tiêm hay uống vắc xin bại liệt, cần xem xét các yếu tố như nhu cầu cá nhân và điều kiện sức khỏe của bạn.

Vắc xin bại liệt dạng uống

Ưu điểm:

• Dễ sử dụng: Vắc xin uống mang lại sự thuận tiện, đặc biệt cho trẻ nhỏ.

• Chủng ngừa gián tiếp: Giúp tạo ra miễn dịch trong cộng đồng thông qua việc tiếp xúc.

• Chi phí thấp: Do quy trình sản xuất đơn giản hơn, chi phí tiêm chủng thường thấp hơn.

• Đáp ứng miễn dịch tương tự: Đa số người tiêm đều tạo ra phản ứng miễn dịch tích cực.

Nhược điểm:

• Biến đổi miễn dịch cá nhân: Phản ứng miễn dịch có thể khác nhau giữa các cá nhân.

• Nguy cơ biến chứng: Có thể xảy ra biến cố liên quan đến bại liệt do vắc xin (VAPP) và virus bại liệt từ vắc xin (cVDPV).

Vắc xin bại liệt dạng tiêm

Ưu điểm:

• An toàn hơn: Không có nguy cơ liên quan đến vắc xin như ở dạng uống.

• Tạo miễn dịch ổn định: Giúp cung cấp miễn dịch mạnh mẽ hơn và ít phụ thuộc vào đáp ứng cá nhân.

Nhược điểm:

• Chi phí cao hơn: Quy trình sản xuất phức tạp nên chi phí tiêm chủng thường cao.

• Không tạo miễn dịch gián tiếp: Không hỗ trợ tạo miễn dịch trong cộng đồng như dạng uống.

Các loại vắc xin bại liệt hiện nay

Bệnh bại liệt là một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể được ngăn ngừa bằng hai loại vắc xin đơn chính: Vắc xin uống sống giảm độc lực OPV và vắc xin bất hoạt IPV. Mỗi loại vắc xin đều có những đặc điểm và lợi ích riêng, phù hợp với từng đối tượng và tình huống dịch tễ.

Vắc xin bại liệt OPV (vắc xin uống)

Vắc xin OPV là một loại vắc xin sống, chứa virus bại liệt đã được giảm độc tính. Khi được sử dụng, vắc xin này giúp cơ thể phát triển kháng thể chống lại virus bại liệt, từ đó tạo ra miễn dịch bảo vệ lâu dài. OPV thường được chỉ định cho trẻ em ở các mốc tiêm chủng 2, 3 và 4 tháng tuổi trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng. Ưu điểm nổi bật của OPV là khả năng kích thích miễn dịch qua đường ruột, giúp ngăn chặn virus lây lan qua phân và miệng. Tuy nhiên, OPV có nguy cơ phát sinh virus bại liệt từ vắc xin trong một số trường hợp hiếm hoi.

Vắc xin bại liệt IPV (vắc xin tiêm)

IPV là loại vắc xin bất hoạt, chứa virus bại liệt đã bị tiêu diệt. Điều này đảm bảo an toàn hơn cho người tiêm và giúp tạo ra miễn dịch ổn định. Vắc xin này được chỉ định tiêm cho trẻ từ 5 tháng tuổi trở lên, với lịch tiêm bao gồm hai mũi chính vào 5 tháng và 9 tháng tuổi. IPV cung cấp khả năng phòng ngừa bại liệt hiệu quả và đặc biệt phù hợp cho các quốc gia đã đạt được thành tựu trong việc kiểm soát dịch bệnh này. Tuy nhiên, IPV không kích thích miễn dịch qua đường ruột như OPV.

Các loại vắc xin phối hợp phòng ngừa bệnh bại liệt

Ngoài hai loại vắc xin đơn này, hiện nay còn có một số loại vắc xin phối hợp, giúp tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả tiêm chủng. Chẳng hạn, vắc xin 6 trong 1 Infanrix Hexa và Hexaxim kết hợp nhiều thành phần để bảo vệ trẻ khỏi nhiều bệnh khác nhau như ho gà, bạch hầu, uốn ván, viêm gan B và bại liệt. Bên cạnh đó, vắc xin 5 trong 1 Pentaxim và vắc xin 4 trong 1 Tetraxim cũng được sử dụng rộng rãi trong các chương trình tiêm chủng, giúp tối ưu hóa bảo vệ sức khỏe cho trẻ nhỏ.

Lịch tiêm phòng bại liệt cho trẻ

Chương trình tiêm chủng mở rộng hiện nay đã quy định lịch tiêm và uống vắc xin bại liệt rõ ràng nhằm đảm bảo sức khỏe cho trẻ em. Theo đó, trẻ sẽ được uống ba liều vắc xin bại liệt (OPV) vào các thời điểm quan trọng là khi 2, 3 và 4 tháng tuổi. Sau khi trẻ đạt 5 tháng tuổi, sẽ tiến hành tiêm một mũi vắc xin bại liệt bất hoạt (IPV) để tạo ra kháng thể mạnh mẽ, giúp bảo vệ trẻ khỏi bệnh bại liệt.

Ngoài chương trình tiêm chủng mở rộng, có nhiều lựa chọn tiêm phòng dịch vụ với các loại vắc xin kết hợp có chứa thành phần bại liệt. Một số loại vắc xin tiêu biểu bao gồm vắc xin 6 trong 1 Infanrix Hexa (Bỉ) và Hexaxim (Pháp), vắc xin 5 trong 1 Pentaxim (Pháp), cùng với vắc xin phòng bốn bệnh Tetraxim (Pháp). Lịch tiêm cho các vắc xin này cũng tương tự, với ba mũi tiêm chính ở các tháng 2, 3 và 4, cùng với một mũi nhắc lại khi trẻ được 16 đến 18 tháng tuổi.

Các trường hợp chống chỉ định tiêm vắc xin bại liệt

Bộ Y tế đã đưa ra những quy định về đối tượng chống chỉ định tiêm vắc xin bại liệt nhằm bảo vệ sức khỏe cho mọi người.

Có tiền sử sốc hoặc phản ứng nặng sau khi tiêm vắc xin.

Hệ thống miễn dịch bị suy giảm nghiêm trọng.

Những trường hợp khác được nhà sản xuất khuyến cáo không nên tiêm.

Một số phản ứng phụ sau khi uống, tiêm vắc xin bại liệt

Vắc xin bại liệt là một trong những vắc xin an toàn và hiệu quả, có tỷ lệ phản ứng phụ thấp, nhưng một số người vẫn có thể gặp phải các triệu chứng sau khi uống hoặc tiêm vắc xin này.

Đau tại vị trí tiêm: Thường xảy ra ở chân hoặc tay. Cảm giác đau này có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày và thường không cần can thiệp y tế đặc biệt.

Sưng hoặc đỏ da tại vị trí tiêm: Tình trạng này cũng phổ biến và thường tự biến mất sau vài ngày.

Sốt nhẹ hoặc đau đầu: Sốt nhẹ hoặc đau đầu cũng có thể xảy ra, nhưng thường là không nghiêm trọng.

Trong trường hợp hiếm gặp, một số người có thể trải qua phản ứng dị ứng nặng, bao gồm các triệu chứng như tiêu chảy, nôn mửa, khó thở hoặc phát ban. Những phản ứng này cần được xử lý y tế ngay lập tức để đảm bảo an toàn cho sức khỏe của người bệnh.

Mặc dù các phản ứng phụ thường không nghiêm trọng và sẽ tự khỏi sau vài ngày, nhưng nếu bạn thấy bất kỳ triệu chứng nào trở nên nặng hơn hoặc kéo dài, hãy nhanh chóng liên hệ với bác sĩ để được tư vấn và xử lý kịp thời.

Một số lưu ý khi tiêm vắc xin bại liệt

Bên cạnh những đối tượng chống chỉ định tiêm vắc xin bại liệt, những trường hợp dưới đây cũng cần xem xét để tạm hoãn tiêm vắc xin bại liệt:

• Trẻ nhỏ đang gặp phải các vấn đề về chức năng của các cơ quan.

• Trẻ bị bệnh cấp tính hoặc nhiễm trùng.

• Trẻ đang sốt từ 38 độ C trở lên hoặc hạ thân nhiệt xuống dưới 35.5 độ C (đo tại nách).

• Các trường hợp trẻ đã sử dụng globulin miễn dịch trong vòng 3 tháng trước tiêm, hoặc trẻ đã điều trị bằng corticoid liều cao, xạ trị hoặc hóa trị trong vòng 14 ngày cũng cần phải cân nhắc.

• Cuối cùng, trẻ có bệnh tim bẩm sinh hoặc bệnh tim mạn tính có kèm theo tăng áp lực động mạch phổi cũng nằm trong danh sách cần tạm hoãn tiêm chủng.

Vắc xin bại liệt đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng và ngăn ngừa sự lây lan của bệnh bại liệt. Tiêm vắc xin không chỉ giúp tạo ra miễn dịch cho cá nhân mà còn góp phần tạo ra "hàng rào miễn dịch" cho cộng đồng, giảm thiểu nguy cơ bùng phát dịch bệnh. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp vắc xin phối hợp phòng bại liệt đảm bảo an toàn và hiệu quả. Hãy đến Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được tư vấn và tiêm vắc xin kịp thời, bảo vệ sức khỏe của bạn, gia đình và cộng đồng một cách bền vững.