Vắc xin OPV là gì? Tất tần tật thông tin bạn cần biết

Mặc dù đã giảm đáng kể nhờ các chiến dịch tiêm chủng nhưng bệnh bại liệt vẫn là mối lo ngại lớn đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ em. Trong số các biện pháp phòng ngừa, vắc xin OPV (vắc xin uống phòng bại liệt) đã đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và loại trừ căn bệnh này. Vậy, vắc xin OPV là gì và có an toàn đối với sức khỏe của trẻ em không? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết này nhé!

Vắc xin OPV là gì?

Vắc xin OPV là loại vắc xin sống giảm độc lực có chứa virus bại liệt đã được làm suy yếu nhằm kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể và được bào chế dưới dạng uống. Cơ chế này giúp cơ thể có khả năng ngăn chặn virus bại liệt xâm nhập và gây bệnh. Trẻ em dưới 5 tuổi là nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh bại liệt, vì vậy cần được tiêm chủng đầy đủ để đảm bảo hệ miễn dịch phát triển tối ưu, giúp phòng ngừa bệnh hiệu quả.

Vắc xin OPV bắt đầu được sử dụng rộng rãi từ những năm 1950 và đã góp phần đáng kể trong việc giảm số ca mắc cũng như tử vong do bệnh bại liệt trên toàn thế giới. Khi trẻ uống vắc xin OPV, virus bại liệt trong vắc xin sẽ nhân lên tại ruột trong một khoảng thời gian nhất định, đủ để kích thích hệ miễn dịch tạo kháng thể. Đồng thời, virus này cũng được thải ra ngoài môi trường, tạo hiệu ứng lây lan trong cộng đồng, giúp bảo vệ gián tiếp những trẻ chưa được tiêm phòng nhờ miễn dịch thụ động trước khi virus bị tiêu diệt hoàn toàn.

Sau khi virus bại liệt hoang dại tuýp 2 được tuyên bố loại trừ vào năm 2015, thế giới đã chuyển từ vắc xin OPV hóa trị ba (tOPV) sang OPV hóa trị hai (bOPV), loại vắc xin chỉ chứa virus bại liệt tuýp 1 và 3. Điều này đồng nghĩa với việc bOPV không còn khả năng bảo vệ chống lại virus bại liệt hoang dại tuýp 2. Vì vậy, các quốc gia sử dụng bOPV trong chương trình tiêm chủng định kỳ đã bổ sung thêm một liều IPV để đảm bảo khả năng phòng ngừa đối với chủng virus này.

Vắc xin bại liệt uống OPV có những loại nào?

Chủ động tạo miễn dịch thông qua tiêm chủng hoặc sử dụng vắc xin uống là phương pháp tối ưu để phòng chống bệnh bại liệt. Hiện nay, vắc xin OPV phòng bại liệt dạng uống được phân thành hai loại chính là vắc xin OPV có chứa 3 tuýp kháng nguyên bại liệt (tOPV) và vắc xin OPV chứa 2 tuýp kháng nguyên bại liệt (bOPV) là tuýp 1 và tuýp 3.

Vắc xin OPV chứa 3 tuýp kháng nguyên bại liệt (tOPV)

Vắc xin tOPV, bao gồm cả ba tuýp virus bại liệt (1, 2 và 3) đã được cấp phép sử dụng và triển khai rộng rãi trên toàn thế giới cho trẻ sơ sinh từ 2, 3 và 4 tháng tuổi trong hơn 50 năm qua. Đây là loại vắc xin được chứng minh có hiệu quả cao trong việc bảo vệ trẻ em khỏi bệnh bại liệt và đã góp phần quan trọng trong công cuộc kiểm soát căn bệnh này trên toàn thế giới.

Vắc xin OPV chứa 2 tuýp kháng nguyên bại liệt (bOPV)

Vắc xin bOPV chỉ chứa 2 tuýp virus bại liệt (1 và 3), hiện được hơn 150 quốc gia sử dụng trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR) để thay thế cho vắc xin tOPV.

Mặc dù vắc xin OPV rất an toàn và hiệu quả, nhưng vì là vắc xin sống giảm độc lực nên vẫn tồn tại nguy cơ rất nhỏ về việc virus có thể biến đổi và gây bệnh trở lại trong cộng đồng, đặc biệt ở những khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Trong một số trường hợp hiếm gặp, virus týp 2 có nguồn gốc từ vắc xin có thể gây bại liệt.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tuyên bố thanh toán hoàn toàn virus bại liệt týp 2 hoang dại trên toàn cầu vào tháng 9/2015. Để tiến gần hơn đến mục tiêu loại bỏ hoàn toàn bệnh bại liệt, WHO đã khuyến nghị tất cả các quốc gia thay thế vắc xin bại liệt uống 3 tuýp (tOPV) bằng vắc xin 2 tuýp (bOPV). Đây là một bước quan trọng trong nỗ lực loại trừ bệnh bại liệt trên phạm vi toàn cầu.

Vắc xin OPV dạng uống phòng bại liệt có an toàn không?

Vắc xin OPV được đánh giá là một trong những loại vắc xin an toàn nhất từng được phát triển trên thế giới. Nhờ tính an toàn cao, loại vắc xin này có thể được sử dụng cho cả trẻ sơ sinh và trẻ đang mắc bệnh. Vắc xin OPV từng chứa cả 3 tuýp kháng nguyên bại liệt (tOPV) 1, 2 và 3, được triển khai cho trẻ từ 2, 3 và 4 tháng tuổi trên toàn cầu trong hơn 50 năm qua. Hiện nay, vắc xin OPV chứa 2 tuýp kháng nguyên (bOPV) 1 và 3 có cơ chế hoạt động và cách bảo quản giống với tOPV, chỉ khác ở thành phần kháng nguyên được sử dụng để phòng bệnh bại liệt.

Trên phạm vi toàn cầu, vắc xin OPV đã giúp bảo vệ hàng triệu trẻ em khỏi virus bại liệt, trong đó ít nhất 5 triệu trẻ em tránh được nguy cơ bị liệt vĩnh viễn do căn bệnh này gây ra. Dù rất hiếm, vẫn có trường hợp virus bại liệt giảm độc lực trong vắc xin OPV có thể đột biến và lấy lại khả năng gây bệnh. Tuy nhiên, rủi ro này thấp hơn rất nhiều so với nguy cơ mắc bệnh bại liệt nếu trẻ không được tiêm phòng đầy đủ.

Một số tác dụng phụ không mong muốn khi sử dụng vắc xin OPV

Cũng giống như các loại vắc xin khác, vắc xin OPV cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn, bao gồm:

• Mệt mỏi;

• Sốt nhẹ;

• Tiêu chảy;

• Liệt nhẹ (hiếm gặp).

Tuy nhiên, vắc xin OPV dạng uống được coi là một trong những vắc xin an toàn nhất đã được các nhà khoa học phát hiện trên toàn thế giới. Vì vậy, phụ huynh không cần quá lo lắng vì các tác dụng phụ này thường chỉ là những phản ứng bình thường của cơ thể khi tiếp nhận vắc xin.

Cho đến nay, chưa có trường hợp nào ghi nhận tai biến nghiêm trọng sau khi sử dụng vắc xin OPV. Tùy vào cơ địa của từng trẻ, có thể có trẻ không bị sốt hoặc sốt sau vài ngày. Do đó, nếu phụ huynh lo lắng, có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để biết cách sử dụng thuốc hạ sốt cho trẻ.

Vắc xin OPV đã chứng minh được hiệu quả vượt trội trong việc bảo vệ trẻ em khỏi bệnh bại liệt, góp phần quan trọng trong việc loại trừ căn bệnh này trên toàn cầu. Mặc dù có thể gặp phải một số tác dụng phụ nhẹ, nhưng vắc xin OPV vẫn là lựa chọn an toàn và cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ em. Việc tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch cho trẻ là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa bệnh bại liệt và đảm bảo một tương lai khỏe mạnh cho các thế hệ sau. Vì vậy, hãy chủ động bảo vệ sức khỏe bằng cách tiêm phòng vắc xin đúng lịch tại hệ thống Trung tâm Tiêm chủng Long Châu nhé!