Nhịp tim trẻ em là bao nhiêu là bình thường? Cách theo dõi và nhận biết bất thường

Nhịp tim là một trong những dấu hiệu sinh tồn phản ánh hoạt động của tim và hệ tuần hoàn. Ở trẻ em, chỉ số này thường thay đổi theo độ tuổi, cân nặng, cảm xúc và mức độ hoạt động thể chất. Việc hiểu rõ nhịp tim trẻ em bình thường giúp phụ huynh phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường, từ đó bảo vệ sức khỏe tim mạch của trẻ hiệu quả hơn và tránh các biến chứng nguy hiểm sau này.

Tìm hiểu chung về nhịp tim trẻ em 

Nhịp tim trẻ em thể hiện số lần tim co bóp trong một phút, được tính bằng đơn vị bpm (beats per minute). Đây là chỉ số phản ánh mức độ hoạt động của tim trong việc bơm máu đi khắp cơ thể.

Ở trẻ nhỏ, nhịp tim thường cao hơn người lớn do nhu cầu oxy và năng lượng lớn hơn để đáp ứng cho quá trình phát triển. Chỉ số này giúp bác sĩ đánh giá khả năng lưu thông máu, tình trạng tim mạch và hệ thần kinh tự chủ của trẻ.

Để đo nhịp tim trẻ em chính xác, phụ huynh cần lựa chọn thời điểm và phương pháp phù hợp:

• Đo thủ công: Đặt hai ngón tay lên cổ tay, cổ hoặc ngực trái của trẻ, đếm số nhịp trong 60 giây.
• Dùng thiết bị y tế: Sử dụng máy đo nhịp tim, đồng hồ thông minh hoặc thiết bị điện tâm đồ giúp kết quả chính xác hơn.

Tuy nhiên, phụ huynh nên đo khi trẻ đang nghỉ ngơi, không sốt hoặc không vừa vận động, vì các yếu tố này có thể khiến nhịp tim tăng tạm thời.

Nhịp tim trẻ em bình thường là bao nhiêu?

Nhịp tim ở trẻ em thay đổi theo độ tuổi, cân nặng và tình trạng sức khỏe. Dưới đây là bảng nhịp tim trẻ em bình thường khi nghỉ ngơi theo khuyến cáo của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA):

Nhịp tim trẻ em thay đổi theo độ tuổi và tình trạng sinh lý

Bên cạnh yếu tố tuổi tác, có nhiều nguyên nhân tạm thời khiến nhịp tim của trẻ thay đổi trong ngày:

• Cảm xúc mạnh như sợ hãi, vui mừng, lo lắng.
• Nhiệt độ cơ thể tăng, sốt hoặc nhiễm trùng.
• Hoạt động thể chất, chơi đùa, khóc hoặc mệt mỏi.
• Dùng thuốc có chất kích thích, caffeine (ở trẻ lớn).

Nếu nhịp tim thay đổi nhẹ và trở lại bình thường sau khi nghỉ ngơi, thường không cần lo ngại.

Khi nào nhịp tim trẻ em bất thường?

Nhịp tim bất thường là tình trạng tim đập nhanh hơn hoặc chậm hơn giới hạn bình thường của từng độ tuổi. Việc nhận biết sớm giúp ngăn ngừa biến chứng tim mạch. Dưới đây là những trường hợp cho thấy nhịp tim của trẻ bất thường, cụ thể:

Nhịp tim nhanh

Khi tim đập nhanh vượt mức sinh lý, trẻ có thể gặp tình trạng nhịp tim nhanh. Nguyên nhân bao gồm:

• Sốt, mất nước, thiếu máu.
• Căng thẳng, sợ hãi, lo lắng.
• Bệnh tim bẩm sinh, rối loạn nhịp tim.
• Tác dụng phụ của thuốc (như thuốc điều trị hen).

Nếu kéo dài, tim phải hoạt động quá sức, có thể gây mệt mỏi, hoa mắt, ngất hoặc đau ngực.

Nhịp tim chậm 

Trái lại, khi nhịp tim thấp hơn giới hạn bình thường, trẻ được xem là bị nhịp tim chậm. Tình trạng này có thể xuất phát từ:

• Rối loạn dẫn truyền điện tim, bệnh nút xoang.
• Hạ thân nhiệt, suy giáp, thiếu oxy hoặc ngạt khi sinh.
• Hậu quả sau phẫu thuật tim hoặc chấn thương sọ não.

Khi trẻ có biểu hiện mệt, xanh xao, thở yếu hoặc chóng mặt, cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay để kiểm tra.

Nguyên nhân khiến nhịp tim trẻ em thay đổi bất thường

Sự biến động của nhịp tim trẻ em đến từ cả yếu tố sinh lý tạm thời và bệnh lý tiềm ẩn. Dưới đây là hai nhóm nguyên nhân phổ biến:

Nguyên nhân sinh lý (tạm thời)

Ở nhiều trường hợp, nhịp tim thay đổi chỉ là phản ứng sinh lý bình thường của cơ thể trước các yếu tố kích thích như:

• Căng thẳng, sợ hãi, phấn khích hoặc xúc động mạnh.
• Sau vận động thể chất, vui chơi hoặc khóc kéo dài.
• Nhiệt độ môi trường cao hoặc sau khi ăn no.
• Dùng đồ uống chứa caffein, đường hoặc thuốc gây kích thích.

Những biến động này chỉ xảy ra trong thời gian ngắn và không ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe tim mạch.

Nguyên nhân bệnh lý

Khi nhịp tim tăng hoặc giảm kéo dài, có thể do rối loạn chức năng tim hoặc hệ nội tiết. Các nguyên nhân thường gặp gồm:

• Thiếu máu, mất máu: Khi lượng oxy giảm, tim phải đập nhanh hơn để bù.
• Rối loạn điện giải: Thiếu kali, canxi ảnh hưởng quá trình dẫn truyền tín hiệu điện tim.
• Bệnh tim bẩm sinh hoặc viêm cơ tim.
• Bệnh tuyến giáp: Cường giáp khiến tim đập nhanh, còn suy giáp làm tim chậm.

Việc thăm khám sớm và làm xét nghiệm tim mạch giúp xác định chính xác nguyên nhân.

Cách theo dõi và chăm sóc khi nhịp tim trẻ em bất thường

Để bảo vệ sức khỏe tim mạch của trẻ, phụ huynh cần nắm được cách theo dõi, đánh giá và hỗ trợ điều chỉnh nhịp tim trẻ em một cách khoa học. Cha mẹ có thể tham khảo cách theo dõi và chăm sóc trẻ có nhịp tim bất thường dưới đây:

Theo dõi nhịp tim tại nhà

Phụ huynh có thể chủ động theo dõi nhịp tim của trẻ bằng các phương tiện sau:

• Dùng máy đo nhịp tim điện tử hoặc đồng hồ thông minh có chức năng đo nhịp tim.
• Ghi lại kết quả hằng ngày để theo dõi sự thay đổi.
• Đo vào cùng thời điểm trong ngày, khi trẻ ở trạng thái nghỉ ngơi.

Nếu phát hiện nhịp tim tăng hoặc giảm bất thường kéo dài, nên liên hệ bác sĩ để được tư vấn.

Xây dựng lối sống lành mạnh cho trẻ

Nhịp tim khỏe mạnh gắn liền với chế độ sinh hoạt điều độ. Cha mẹ nên lưu ý:

• Cung cấp chế độ ăn cân bằng, ít đường và chất béo bão hòa.
• Khuyến khích trẻ vận động nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, đạp xe.
• Giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử, đảm bảo trẻ ngủ đủ 8 - 10 giờ/ngày.
• Hướng dẫn trẻ hít thở sâu, thiền hoặc nghe nhạc thư giãn khi căng thẳng.

Những thói quen này không chỉ giúp điều hòa nhịp tim mà còn tăng sức đề kháng tổng thể.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám?

Trong một số trường hợp, việc thăm khám chuyên khoa là cần thiết để xác định nguyên nhân và hướng điều trị:

• Khi nhịp tim nhanh hoặc chậm kéo dài trên 3 ngày.
• Khi trẻ mệt mỏi, chóng mặt, ngất hoặc đau ngực.
• Khi trẻ có tiền sử bệnh tim bẩm sinh hoặc rối loạn nội tiết.

Bác sĩ có thể chỉ định điện tâm đồ (ECG), siêu âm tim, xét nghiệm máu hoặc điện giải đồ để xác định tình trạng chính xác.

Nhịp tim trẻ em và mối liên hệ với sức khỏe tim mạch lâu dài

Nhịp tim trẻ em không chỉ là chỉ số tức thời mà còn phản ánh khả năng thích ứng của tim trong suốt quá trình phát triển.

Nhịp tim tăng kéo dài khiến tim phải làm việc nhiều, dễ dẫn đến tăng huyết áp, rối loạn nhịp và suy tim về sau. Ngược lại, nhịp tim chậm nếu không được phát hiện sớm có thể gây thiếu oxy não, mệt mỏi, giảm khả năng tập trung học tập.

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), việc theo dõi nhịp tim định kỳ giúp giảm đến 25% nguy cơ bệnh tim mạch ở trẻ em và thanh thiếu niên.

Nhịp tim trẻ em là chỉ số sinh học quan trọng phản ánh tình trạng tim mạch và sức khỏe tổng thể. Duy trì nhịp tim ổn định trong khoảng bình thường giúp trẻ phát triển khỏe mạnh về thể chất và trí tuệ. Do đó, phụ huynh nên thường xuyên theo dõi nhịp tim của con, kết hợp chế độ sinh hoạt khoa học và đưa trẻ đi kiểm tra khi có dấu hiệu bất thường. Việc chăm sóc trái tim khỏe mạnh ngay từ nhỏ là nền tảng vững chắc cho sức khỏe tương lai của trẻ.