Nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách xử trí hiệu quả

Trẻ sơ sinh có hệ tiêu hóa còn non nớt, dễ bị tấn công bởi vi khuẩn, virus hoặc nấm, dẫn đến nhiễm trùng sơ sinh ở đường ruột. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể gây hậu quả nghiêm trọng, từ mất nước đến suy dinh dưỡng, thậm chí đe dọa tính mạng. Vì vậy, cha mẹ cần trang bị kiến thức về triệu chứng, nguyên nhân và cách xử lý nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh để chăm sóc bé hiệu quả. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết, dựa trên cơ sở y khoa, để giúp bạn bảo vệ sức khỏe của trẻ trong những tháng đầu đời.

Nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh là gì? Có nguy hiểm không?

Nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh là tình trạng vi sinh vật gây hại như vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng xâm nhập và gây viêm tại ruột non hoặc ruột già. Tình trạng này thường xảy ra trong 28 ngày đầu sau sinh - giai đoạn mà hệ miễn dịch của trẻ còn chưa hoàn thiện, khiến cơ thể dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh. Đây được xem là một dạng của nhiễm trùng sơ sinh, trong đó có thể bao gồm các bệnh lý nghiêm trọng như viêm ruột hoại tử (NEC) hoặc nhiễm trùng do Rotavirus.

Mức độ nguy hiểm của nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể, mức độ viêm và thời điểm phát hiện. Nếu không được can thiệp kịp thời, trẻ có thể gặp các biến chứng nghiêm trọng như mất nước nặng, rối loạn điện giải, suy dinh dưỡng, sốc nhiễm trùng hoặc tổn thương niêm mạc ruột không thể phục hồi.

Theo báo cáo từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các bệnh lý tiêu hóa - trong đó có nhiễm trùng và viêm đường ruột ở trẻ sơ sinh - là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 1 tháng tuổi, đặc biệt tại các quốc gia có điều kiện y tế hạn chế. Tuy nhiên, nếu triệu chứng nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh được phát hiện sớm và điều trị đúng hướng, phần lớn trường hợp có thể hồi phục tốt mà không để lại hậu quả lâu dài.

Triệu chứng và nguyên nhân nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh

Hiểu rõ triệu chứng và nguyên nhân của nhiễm trùng sơ sinh ở đường ruột là yếu tố quan trọng để cha mẹ phát hiện sớm và đưa trẻ đi khám kịp thời. Các dấu hiệu thường xuất hiện đột ngột và có thể tiến triển nhanh nếu không được xử lý.

Triệu chứng nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh

Các biểu hiện thường khởi phát đột ngột và tiến triển nhanh nếu không được xử lý đúng cách. Trẻ có thể bị tiêu chảy nhiều lần trong ngày, phân lỏng, mùi hôi, đôi khi có lẫn máu hoặc dịch nhầy. Trẻ sơ sinh bị viêm đường ruột thường bỏ bú, quấy khóc kéo dài, tỏ ra mệt mỏi hoặc lừ đừ hơn bình thường. Ngoài ra, nôn ói, đầy hơi, chướng bụng và rối loạn giấc ngủ cũng là những dấu hiệu dễ gặp.

Trong các trường hợp nặng, trẻ có thể sốt cao, mất nước nghiêm trọng (thể hiện qua môi khô, mắt trũng sâu, da nhăn nheo), sụt cân nhanh hoặc ít đi tiểu. Khi xuất hiện những dấu hiệu này, trẻ cần được đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức để được can thiệp kịp thời, tránh nguy cơ biến chứng đe dọa tính mạng.

Nguyên nhân nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh

Nguyên nhân nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh thường liên quan đến sự xâm nhập của vi khuẩn (như E. coli, Salmonella), virus (như Rotavirus, Norovirus), nấm hoặc ký sinh trùng. Trẻ có thể nhiễm mầm bệnh qua sữa không đảm bảo vệ sinh, nước uống hoặc các vật dụng pha sữa chưa được khử trùng đúng cách.

Ngoài ra, một số trường hợp có thể bắt nguồn từ việc lây truyền vi khuẩn từ mẹ trong quá trình sinh, đặc biệt nếu mẹ mắc các bệnh nhiễm trùng đường sinh dục. Môi trường sống không sạch sẽ, thói quen vệ sinh kém của người chăm sóc (như không rửa tay trước khi tiếp xúc với trẻ) cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Đặc biệt, trẻ sinh non hoặc nhẹ cân - nhóm có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện - sẽ có nguy cơ cao hơn trong việc phát triển các biến chứng liên quan đến viêm đường ruột ở trẻ sơ sinh.

Cách điều trị và phòng ngừa nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh

Việc điều trị nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh cần dựa trên phác đồ y khoa phù hợp, kết hợp với chế độ chăm sóc tại nhà đúng cách. Đồng thời, áp dụng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh ở trẻ nhỏ.

Phương pháp điều trị y tế

Khi có dấu hiệu nghi ngờ trẻ bị nhiễm trùng đường ruột, cha mẹ nên nhanh chóng đưa bé đến cơ sở y tế để được thăm khám và làm các xét nghiệm cần thiết nhằm xác định chính xác tác nhân gây bệnh. Tùy theo mức độ mất nước, bác sĩ có thể chỉ định bù nước và điện giải bằng đường uống (như dung dịch Oresol) hoặc truyền dịch nếu tình trạng nặng. Việc sử dụng thuốc điều trị sẽ được chỉ định dựa trên nguyên nhân cụ thể - kháng sinh cho trường hợp nhiễm vi khuẩn, thuốc kháng virus hoặc kháng nấm nếu nguyên nhân là do virus hoặc nấm gây ra. 

Trong suốt quá trình điều trị, trẻ cần được theo dõi sát sao về nhịp thở, thân nhiệt và chức năng tiêu hóa để đảm bảo tiến triển ổn định. Thời gian điều trị thường kéo dài từ 7 đến 14 ngày, tùy theo mức độ nặng và có hay không các biến chứng liên quan đến viêm đường ruột ở trẻ sơ sinh.

Cách chăm sóc và phòng ngừa tại nhà

Sau khi kết thúc điều trị tại bệnh viện, việc duy trì vệ sinh trong chăm sóc trẻ là yếu tố then chốt để phòng tránh tái nhiễm. Cha mẹ cần đảm bảo nguồn sữa và nước dùng pha sữa luôn sạch, an toàn; các dụng cụ như bình sữa, núm vú, thìa cần được tiệt trùng đúng cách trước mỗi lần sử dụng. Thói quen rửa tay sạch bằng xà phòng trước khi chạm vào trẻ hoặc chuẩn bị thức ăn là điều bắt buộc.

Bên cạnh đó, cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời, nếu có điều kiện, giúp tăng cường sức đề kháng thông qua các kháng thể tự nhiên có trong sữa mẹ. Đặc biệt, tiêm vắc xin phòng ngừa, bao gồm vắc xin Rotavirus, theo đúng lịch tiêm chủng là biện pháp hữu hiệu giúp phòng ngừa các tác nhân phổ biến gây nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh. Ngoài ra, trong những tháng đầu đời, nên hạn chế cho trẻ tiếp xúc với nơi đông người hoặc người đang có biểu hiện bệnh lý để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm.

Nhiễm trùng sơ sinh, đặc biệt là nhiễm trùng đường ruột, là tình trạng nghiêm trọng có thể gây nguy hiểm nếu không được xử lý kịp thời. Cha mẹ cần quan sát kỹ các dấu hiệu như tiêu chảy, bỏ bú, hoặc sốt, và đưa trẻ đi khám ngay khi phát hiện bất thường. Điều trị đúng phác đồ, kết hợp với chăm sóc vệ sinh và phòng ngừa tại nhà, sẽ giúp trẻ hồi phục nhanh chóng và tránh tái nhiễm. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi áp dụng bất kỳ biện pháp nào, đảm bảo bé được chăm sóc an toàn và khoa học trong giai đoạn sơ sinh.