Nhiễm nấm Cryptococcus: Triệu chứng, mức độ nguy hiểm và cách điều trị

Tại Việt Nam và nhiều quốc gia đang phát triển, các bệnh nhiễm trùng cơ hội ngày càng phổ biến, trong đó nhiễm nấm Cryptococcus là một trong những bệnh nấm nghiêm trọng, dễ bị bỏ sót do triệu chứng không đặc hiệu. Việc hiểu đúng về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, mức độ nguy hiểm và hướng điều trị sẽ giúp nâng cao ý thức phòng ngừa và giảm thiểu tỷ lệ tử vong do căn bệnh này.

Nhiễm nấm Cryptococcus là gì?

Nhiễm nấm Cryptococcus là tình trạng nhiễm trùng do nấm Cryptococcus neoformans hoặc Cryptococcus gattii gây ra. Loại nấm này thường sống trong môi trường có phân chim (đặc biệt là phân bồ câu), đất ẩm hoặc gỗ mục.

Về cơ chế bệnh sinh, nấm xâm nhập cơ thể qua đường hô hấp sau đó có thể lan đến não, màng não hoặc hệ thần kinh trung ương, gây viêm màng não - một biến chứng nguy hiểm. Bệnh không lây từ người sang người, mà chỉ lây qua tiếp xúc với môi trường nhiễm nấm.

Nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh bao gồm:

• Người suy giảm miễn dịch: Bệnh nhân HIV/AIDS, người sau ghép tạng, đang hóa trị hoặc sử dụng corticoid dài ngày.
• Người lớn tuổi: Hệ miễn dịch suy yếu do tuổi tác hoặc mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính.
• Người sống ở khu vực nguy cơ cao: Những nơi có nhiều phân chim hoặc đất ô nhiễm.

Triệu chứng của nhiễm nấm Cryptococcus có thể khác nhau tùy thuộc vào cơ quan bị ảnh hưởng. Cụ thể:

• Ở phổi: Ho khan, khó thở, đau ngực, sốt nhẹ… dễ nhầm lẫn với cúm hoặc viêm phổi thông thường.
• Ở não/màng não (thể nặng): Đau đầu kéo dài, sốt cao, cứng gáy, buồn nôn, nôn mửa, rối loạn ý thức, lú lẫn hoặc thậm chí co giật.

Nhiễm nấm Cryptococcus có nguy hiểm không?

Nhiễm nấm Cryptococcus có nguy hiểm không? Ở người khỏe mạnh, nhiễm nấm thường nhẹ, đôi khi chỉ giống cảm cúm (ho, sốt nhẹ, mệt mỏi) và có thể tự khỏi. Tuy nhiên, nếu không theo dõi và điều trị, bệnh có thể tiến triển âm thầm, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt khi hệ miễn dịch suy yếu.

Các biến chứng của nhiễm nấm Cryptococcus có thể kể đến như:

• Viêm màng não mạn tính: Gây tổn thương não không hồi phục, ảnh hưởng đến trí nhớ, khả năng tập trung và vận động.
• Tăng áp lực nội sọ: Gây đau dữ dội, buồn nôn, nôn. Người bệnh có nguy cơ cao bị mất thị lực hoặc thính lực.
• Rối loạn thần kinh: Dẫn đến lú lẫn, mất trí nhớ, thay đổi tính cách và suy giảm nhận thức lâu dài.
• Tổn thương phổi: Nhiễm trùng lan rộng gây suy hô hấp. Bên cạnh đó, bệnh có thể để lại sẹo phổi, giảm chức năng hô hấp.
• Bệnh tái phát hoặc chuyển thành mãn tính: Xảy ra ở người không điều trị dứt điểm hoặc có bệnh nền suy giảm miễn dịch (HIV/AIDS, ghép tạng, dùng corticoid kéo dài).

Tóm lại, ở người khỏe mạnh, bệnh có thể nhẹ và tự khỏi nhưng ở người suy giảm miễn dịch, bệnh rất nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không phát hiện và điều trị sớm.

Cách chẩn đoán nhiễm nấm Cryptococcus chính xác

Chẩn đoán chính xác nhiễm nấm Cryptococcus là yếu tố then chốt để điều trị hiệu quả nhiễm nấm Cryptococcus. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán phổ biến, bạn đọc có thể tham khảo:

Khai thác tiền sử

Bác sĩ sẽ thu thập thông tin quan trọng như lịch sử tiếp xúc với môi trường nguy cơ cao, như khu vực có phân chim hoặc đất ẩm; tình trạng sức khỏe, đặc biệt là HIV/AIDS, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch hoặc bệnh mạn tính… để xác định nguy cơ.

Các xét nghiệm cần thực hiện

Một số xét nghiệm chuyên biệt có thể được chỉ định để chẩn đoán. Cụ thể:

• Xét nghiệm dịch não tủy: Tìm kháng nguyên Cryptococcus hoặc nhuộm mực Tàu để phát hiện nấm.
• Nuôi cấy nấm: Phân tích mẫu từ dịch phế quản, dịch não tủy hoặc máu để xác định loại nấm.
• Chụp MRI/CT sọ não: Phát hiện tổn thương thần kinh hoặc dấu hiệu viêm màng não.
• Xét nghiệm máu tìm kháng nguyên Cryptococcus (CrAg): Có độ nhạy và độ đặc hiệu cao giúp chẩn đoán nhanh, đặc biệt ở bệnh nhân AIDS.

Hướng điều trị nhiễm nấm Cryptococcus hiệu quả

Điều trị nhiễm nấm Cryptococcus đòi hỏi phác đồ nghiêm ngặt và theo dõi chặt chẽ. 

Nguyên tắc điều trị

Để đạt hiệu quả tối ưu, điều trị nhiễm nấm Cryptococcus cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Tấn công mạnh ở giai đoạn đầu: Sử dụng thuốc chống nấm liều cao để kiểm soát nhiễm trùng.
• Duy trì liệu trình dài hạn: Ngăn ngừa tái phát, đặc biệt ở người suy giảm miễn dịch.
• Kiểm soát biến chứng: Theo dõi áp lực nội sọ và các tổn thương thần kinh.

Phác đồ điều trị

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh (CDC), phác đồ điều trị nhiễm nấm Cryptococcus bao gồm:

• Giai đoạn tấn công (2 tuần): Kết hợp Amphotericin B (truyền tĩnh mạch) và Flucytosine để kiểm soát nhanh nhiễm trùng.
• Giai đoạn củng cố (8 tuần): Sử dụng Fluconazole liều cao để tiếp tục điều trị.
• Giai đoạn duy trì (ít nhất 1 năm): Fluconazole liều thấp để ngăn tái phát, đặc biệt ở bệnh nhân HIV/AIDS.

Điều trị hỗ trợ

Các biện pháp hỗ trợ đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục. Cụ thể:

• Hạ áp lực nội sọ: Chọc dò dịch não tủy định kỳ để giải áp, giảm triệu chứng đau đầu, buồn nôn, giảm nguy cơ mất thị lực/thính lực. Theo dõi sát áp lực dịch não tủy, tránh chọc dò quá mức gây biến chứng.
• Bổ sung dinh dưỡng: Tăng cường thể trạng thông qua chế độ ăn đầy đủ năng lượng, giàu protein, vitamin, khoáng chất để hỗ trợ hệ miễn dịch. Bổ sung thêm vitamin D, C, kẽm, selen có thể hữu ích trong quá trình hồi phục.
• Kiểm soát bệnh nền: Duy trì liệu pháp kháng virus (ART) ở bệnh nhân HIV, kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường hoặc điều trị ung thư hiệu quả.

Nhiễm nấm Cryptococcus là một bệnh nhiễm trùng nấm nghiêm trọng. Việc điều trị theo phác đồ chuẩn kết hợp với kiểm soát bệnh nền và các biện pháp hỗ trợ sẽ giúp cải thiện tiên lượng và giảm tỷ lệ tử vong. Nếu nghi ngờ mắc bệnh, hãy đến cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và điều trị kịp thời, đảm bảo sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Mong rằng những chia sẻ hôm nay của Tiêm chủng Long Châu sẽ phần nào giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh này.