Nhận biết dấu hiệu sốc phản vệ ở trẻ em và phương pháp xử trí

Sốc phản vệ ở trẻ em không chỉ diễn tiến nhanh mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu phụ huynh không nhận biết sớm và xử trí đúng cách. Việc hiểu rõ các dấu hiệu nhận biết sốc phản vệ ở trẻ em cũng như biện pháp sơ cứu ban đầu là yếu tố then chốt giúp bảo vệ sức khỏe và tính mạng cho trẻ.

Những nguyên nhân dẫn đến sốc phản vệ ở trẻ em

Sốc phản vệ ở trẻ em có thể xảy ra do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm thuốc, thực phẩm và nọc độc từ côn trùng. Dưới đây là những tác nhân phổ biến cần đặc biệt lưu ý:

Thuốc

 Một số loại thuốc thường được ghi nhận là nguyên nhân gây phản ứng dị ứng nghiêm trọng ở trẻ:

• Nhóm kháng sinh chứa penicillin: Như amoxicillin, ampicillin - dễ gây phản ứng ở trẻ mẫn cảm.
• Vancomycin: Loại thuốc này thường được dùng trong điều trị nhiễm khuẩn nặng, nhưng cũng có thể gây ra sốc phản vệ.
• Chloramphenicol: Có khả năng gây tác dụng phụ nghiêm trọng với hệ miễn dịch.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Chẳng hạn như ibuprofen hoặc các dẫn xuất salicylate.

Các thuốc như penicillin, vancomycin, chloramphenicol, salicylate, novocain và cả một số vắc xin, huyết thanh đều có khả năng gây dị ứng nghiêm trọng, dẫn đến tình trạng nguy hiểm này.

Thực phẩm

 Dị ứng thực phẩm là nguyên nhân khá phổ biến gây sốc phản vệ ở trẻ, đặc biệt ở những trẻ dưới 3 tuổi:

• Hải sản: Như cá biển, tôm, cua, ốc - thường gây phản ứng nặng ở trẻ dị ứng.
• Đậu phộng (lạc): Một trong những tác nhân dễ gây sốc phản vệ dù chỉ với lượng nhỏ.
• Trứng: Đặc biệt là lòng trắng trứng, dễ khiến trẻ dị ứng nặng.
• Sữa và chế phẩm từ sữa: Gây phản ứng ở trẻ không dung nạp lactose hoặc dị ứng đạm sữa bò. Phụ huynh nên thận trọng khi cho trẻ ăn thực phẩm lần đầu tiên, vì phản ứng sốc phản vệ do thức ăn thường xuất hiện trong vòng 30 phút sau khi ăn.

Nọc độc từ côn trùng 

Một số loài côn trùng có thể là nguyên nhân khiến trẻ rơi vào tình trạng phản vệ cấp tính:

• Ong, kiến, nhện: Sau khi bị đốt hoặc cắn, trẻ có thể bị phù mặt, khó thở, nổi mề đay.
• Rắn, bò cạp: Nọc độc từ những loài này chứa nhiều chất độc mạnh có thể gây nguy hiểm tức thì.

Phản ứng dị ứng do côn trùng thường diễn ra nhanh chóng, đôi khi chỉ trong vài phút. Vì vậy, cần đảm bảo môi trường sống sạch sẽ, hạn chế tối đa tiếp xúc với côn trùng.

Dấu hiệu nhận biết sốc phản vệ ở trẻ nhỏ

Tình trạng sốc phản vệ ở trẻ thường diễn tiến qua hai giai đoạn là khởi phát và toàn phát. Ở giai đoạn ban đầu, trẻ có thể xuất hiện một số triệu chứng như bứt rứt, thở dốc, ra nhiều mồ hôi, cảm giác ngứa ngáy ở tay chân, tim đập nhanh bất thường,…

Khi bước sang giai đoạn toàn phát, biểu hiện của sốc phản vệ trở nên rõ rệt hơn và ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác nhau:

• Hệ hô hấp: Trẻ có thể bị co thắt cơ, khò khè, thở rít hoặc tắc đường thở.
• Hệ tuần hoàn: Ghi nhận nhịp tim tăng cao, rối loạn nhịp, huyết áp hạ thấp nhanh chóng.
• Hệ thần kinh: Có thể xảy ra tình trạng chóng mặt, đau đầu dữ dội, run rẩy, mất ý thức hoặc co giật.
• Hệ tiêu hóa: Đau bụng quặn, nôn ói là biểu hiện thường gặp.

Ngoài ra, trẻ còn có thể gặp phải các dấu hiệu trên da như nổi mẩn đỏ, mề đay, phù nề, vã mồ hôi, mệt lả,…

Sốc phản vệ được phân theo ba cấp độ, từ nhẹ đến nặng, với các biểu hiện đặc trưng:

• Mức độ nhẹ: Trẻ thường cảm thấy xây xẩm, nhức đầu, mẩn ngứa, sưng tấy nhẹ, da nổi mề đay, tim đập nhanh hơn bình thường, huyết áp tụt nhẹ, khó thở.
• Mức độ trung bình: Các triệu chứng trở nên trầm trọng hơn như lảo đảo, thở gấp, môi tím tái, huyết áp xuống thấp, xuất hiện co giật nhẹ.
• Mức độ nghiêm trọng: Đây là giai đoạn khẩn cấp, biểu hiện có thể bao gồm co giật mạnh, bất tỉnh, huyết áp không đo được, ngưng thở và có nguy cơ tử vong nếu không được cấp cứu ngay lập tức.

Sốc phản vệ là tình trạng cần được xử trí ngay từ khi phát hiện những dấu hiệu đầu tiên. Cha mẹ nên theo dõi sát sao những thay đổi bất thường ở trẻ, đặc biệt là sau khi trẻ tiếp xúc với thức ăn mới, thuốc hoặc bị côn trùng đốt, để kịp thời đưa trẻ đến cơ sở y tế khi cần thiết.

Xử trí sốc phản vệ ở trẻ em như thế nào?

Việc sơ cứu kịp thời khi trẻ gặp phải sốc phản vệ đóng vai trò rất quan trọng, giúp giảm nguy cơ bệnh tiến triển nặng và đe dọa tính mạng. Khi phát hiện trẻ có dấu hiệu sốc phản vệ, người chăm sóc cần nhanh chóng gọi cấp cứu và thực hiện theo các bước sau:

• Đặt trẻ nằm đúng tư thế: Nên để trẻ nằm ngửa với đầu thấp và chân kê cao nhằm hỗ trợ lưu thông máu. Nếu trẻ bị nôn, hãy xoay người trẻ nằm nghiêng để tránh hít phải chất nôn.
• Ngừng tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng: Nếu nghi ngờ sốc phản vệ do thuốc, cần dừng ngay thuốc đang dùng, bao gồm thuốc uống hoặc thuốc tiêm.
• Đảm bảo đường thở thông thoáng: Hỗ trợ trẻ thở dễ hơn bằng cách lấy sạch đờm dãi trong miệng, hạn chế tập trung đông người quanh trẻ để không gây ngạt khí. Nên theo dõi huyết áp thường xuyên nếu có thiết bị hỗ trợ.
• Sử dụng thuốc Adrenalin nếu có điều kiện: Trong trường hợp được hướng dẫn từ trước và có người có chuyên môn y tế, có thể tiêm bắp Adrenalin theo đúng liều lượng phù hợp với lứa tuổi và cân nặng của trẻ.

Xử lý ban đầu đúng cách là bước quan trọng giúp bảo toàn tính mạng cho trẻ trong thời gian chờ cấp cứu đến hỗ trợ.

Đối tượng trẻ dễ gặp phải sốc phản vệ

Mặc dù bất kì trẻ em hay trẻ sơ sinh nào cũng có thể gặp phản vệ, nhưng có một số nhóm trẻ có khả năng mắc phải tình trạng này cao hơn bình thường. Nếu con bạn thuộc vào một trong các trường hợp sau, nguy cơ phản ứng dị ứng nghiêm trọng sẽ tăng lên:

• Trẻ mắc hen suyễn.
• Có cơ địa dị ứng với thực phẩm, thuốc hoặc côn trùng.
• Gia đình có người từng bị phản vệ.
• Tiền sử cá nhân đã từng xảy ra sốc phản vệ trong những lần tiếp xúc trước đó với dị nguyên.

Để bảo vệ sức khỏe cho con, cha mẹ cần trang bị đầy đủ kiến thức về cách nhận biết và xử trí khi gặp tình trạng sốc phản vệ ở trẻ em. Phát hiện sớm và xử lý đúng cách có thể giúp ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm, thậm chí cứu sống trẻ trong những tình huống khẩn cấp.

Tiêm vắc xin là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để bảo vệ trẻ em khỏi nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu tự hào mang đến dịch vụ tiêm phòng chất lượng cao với đội ngũ bác sĩ chuyên môn và trang thiết bị hiện đại. Long Châu luôn chú trọng đến sự an toàn và sức khỏe của trẻ em trong mỗi lần tiêm. Đặt lịch tiêm ngay qua số hotline miễn phí 18006928.