Người xạ trị có cần cách ly không? Hướng dẫn chi tiết và khoa học

Xạ trị là một phương pháp điều trị ung thư phổ biến nhưng đi kèm là những lo ngại về tác động lên hệ miễn dịch và sức khỏe tổng thể. Vậy người xạ trị có cần cách ly không? Bài viết dưới đây của Tiêm chủng Long Châu sẽ bật mí cho bạn lời giải đáp chi tiết dựa trên cơ sở khoa học, giúp bạn và gia đình có cái nhìn toàn diện về vấn đề này.

Xạ trị tác động như thế nào đến người bệnh?

Xạ trị là phương pháp điều trị ung thư bằng cách sử dụng tia bức xạ năng lượng cao như tia X, tia gamma hoặc các hạt proton để tiêu diệt tế bào ung thư hoặc ngăn chặn chúng phát triển và phân chia. Phương pháp này thường được áp dụng độc lập hoặc kết hợp với hóa trị, phẫu thuật để đạt hiệu quả tối ưu.

Về cơ chế tác động, xạ trị nhắm vào DNA của tế bào ung thư, gây tổn thương khiến các tế bào ung thư này không thể nhân lên và dần chết đi. Tia xạ chỉ ảnh hưởng đến vùng được chiếu xạ và không gây nhiễm xạ toàn thân. Điều này có nghĩa là sau khi điều trị, cơ thể người bệnh không phát ra bức xạ. 

Thực tế cho thấy, xạ trị tập trung vào khu vực có khối u, giúp loại bỏ hoặc kiểm soát sự phát triển của tế bào ác tính. Các mô lành gần vùng xạ trị có thể bị tổn thương, dẫn đến tác dụng phụ như viêm da, khô niêm mạc hoặc mệt mỏi. Trong một số trường hợp đặc biệt, chẳng hạn như xạ trị toàn thân trước khi ghép tủy, hệ miễn dịch có thể bị suy yếu tạm thời, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Người xạ trị có cần cách ly không?

Trong đa số trường hợp, người xạ trị có cần cách ly không? Trong đa số trường hợp, người bệnh xạ trị vẫn có thể sống cùng gia đình, đi lại và sinh hoạt bình thường, tiếp xúc với người khác nếu không sử dụng chất phóng xạ phát tán hoặc không bị suy giảm miễn dịch nghiêm trọng. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để biết chính xác liệu người xạ trị có cần cách ly không trong trường hợp cụ thể của mình.

Thực tế cho thấy, tùy thuộc vào loại xạ trị, việc cách ly có thể được yêu cầu hoặc không. Cụ thể:

Xạ trị trong

Trong một số trường hợp, chẳng hạn như điều trị ung thư tuyến giáp bằng Iod-131, chất phóng xạ được đưa vào cơ thể qua đường uống hoặc tiêm. Chất này có thể phát ra bức xạ trong một thời gian ngắn. Do đó, bác sĩ thường yêu cầu cách ly tạm thời (thường từ 2 - 5 ngày) để tránh ảnh hưởng đến người xung quanh, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ mang thai. Trong trường hợp này, câu trả lời cho câu hỏi người xạ trị có cần cách ly không là có thể cần, tùy theo hướng dẫn của bác sĩ.

Xạ trị ngoài 

Đây là hình thức xạ trị phổ biến nhất, sử dụng máy chiếu tia từ bên ngoài vào vùng điều trị. Sau mỗi buổi xạ trị, tia xạ không lưu lại trong cơ thể, do đó người xạ trị không có cần cách ly. Người bệnh sau xạ trị hoàn toàn có thể sinh hoạt bình thường, tiếp xúc với gia đình, bạn bè mà không lo lây nhiễm bức xạ.

Xạ trị toàn thân hoặc ghép tủy

Xạ trị toàn thân thường được sử dụng trước khi ghép tủy để tiêu diệt tế bào ung thư trong toàn cơ thể. Phương pháp này có thể gây suy giảm miễn dịch nghiêm trọng, khiến người bệnh dễ bị nhiễm trùng. Trong những trường hợp này, cách ly trong phòng vô trùng có thể được yêu cầu để bảo vệ người bệnh chứ không phải để tránh lây nhiễm bức xạ. Vậy người xạ trị có cần cách ly không trong trường hợp này không? Câu trả lời là có thể cần nhưng mục đích cách ly là bảo vệ người bệnh, không phải người xung quanh.

Tác dụng phụ sau xạ trị

Tác dụng phụ của xạ trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố bao gồm vị trí xạ trị, liều lượng, thời gian điều trị và thể trạng người bệnh. Dưới đây là các tác dụng phụ phổ biến mà người bệnh có thể gặp phải sau xạ trị, bạn đọc có thể tham khảo:

Tác dụng phụ toàn thân

Các tác dụng phụ toàn thân thường ảnh hưởng đến sức khỏe tổng quát của người bệnh:

• Mệt mỏi, suy nhược: Đây là triệu chứng phổ biến nhất, có thể kéo dài vài tuần sau xạ trị.
• Chán ăn, rối loạn giấc ngủ: Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
• Suy giảm miễn dịch nhẹ: Một số trường hợp có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, đặc biệt nếu xạ trị vùng rộng.

Tác dụng phụ tại vùng điều trị

Tùy thuộc vào khu vực xạ trị, người bệnh có thể gặp các triệu chứng cục bộ:

• Xạ trị vùng đầu cổ: Khô miệng, viêm niêm mạc họng, rụng tóc tại vùng xạ.
• Xạ trị vùng ngực: Tức ngực, viêm thực quản hoặc khó thở nhẹ.
• Xạ trị vùng bụng: Tiêu chảy, buồn nôn, rối loạn tiểu tiện.

Tác dụng phụ dài hạn

Một số tác dụng phụ có thể kéo dài hoặc xuất hiện sau khi kết thúc điều trị:

• Thay đổi sắc tố da: Vùng da tiếp xúc với tia xạ có thể bị sạm hoặc đổi màu.
• Xơ hóa mô: Tăng nguy cơ xơ hóa tại vùng chiếu xạ, gây cứng hoặc mất đàn hồi.
• Ảnh hưởng sinh sản: Xạ trị vùng bụng hoặc vùng chậu có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, đặc biệt ở phụ nữ.

Các biện pháp an toàn cho người xạ trị và gia đình

Để đảm bảo an toàn cho cả người bệnh và những người xung quanh, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Tham khảo ý kiến bác sĩ: Luôn hỏi bác sĩ về tình trạng cụ thể và liệu người xạ trị có cần cách ly không. Không tự cách ly nếu không có chỉ định bởi việc tự cách ly không cần thiết có thể gây căng thẳng tâm lý và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
• Hạn chế tiếp xúc khi cần thiết: Nếu sử dụng chất phóng xạ, giữ khoảng cách với trẻ em, phụ nữ mang thai và người có hệ miễn dịch yếu trong thời gian chỉ định.
• Chăm sóc sức khỏe: Ăn uống đầy đủ, nghỉ ngơi hợp lý để giảm tác dụng phụ và tăng cường sức đề kháng.
• Theo dõi tác dụng phụ: Ghi nhận và báo cáo cho bác sĩ nếu xuất hiện triệu chứng bất thường như sốt, đau kéo dài hoặc thay đổi da nghiêm trọng.
• Vệ sinh cá nhân: Duy trì vệ sinh tốt, rửa tay thường xuyên và tránh môi trường dễ nhiễm khuẩn nếu hệ miễn dịch yếu.

Tóm lại, người xạ trị có cần cách ly không? Trong đa số trường hợp, không cần cách ly hoàn toàn, chỉ cần kiểm soát tiếp xúc khi hệ miễn dịch yếu hoặc sử dụng chất phóng xạ. Việc trang bị kiến thức về vệ sinh, chăm sóc bản thân và tham khảo ý kiến bác sĩ là yếu tố quan trọng nhất để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình điều trị. Hãy luôn giữ tinh thần lạc quan và tuân thủ hướng dẫn y khoa để vượt qua giai đoạn này một cách tốt nhất. Mong rằng, những chia sẻ cho hôm nay của Tiêm chủng Long Châu sẽ giúp bạn đọc có thêm nhiều kiến thức hữu ích.