Xạ trị là gì? Những thông tin cơ bản nhất về phương pháp xạ trị ung thư

Ung thư là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong tại Việt Nam và trên toàn thế giới. Việc hiểu rõ về các phương pháp điều trị như hóa trị, phẫu thuật và xạ trị trở nên vô cùng quan trọng. Trong khuôn khổ bài viết hôm nay, Tiêm chủng Long Châu sẽ bật mí cho bạn đọc những thông tin cơ bản nhất về phương pháp xạ trị trong điều trị ung thư.

Xạ trị là gì? 

Xạ trị (radiotherapy) là một phương pháp điều trị ung thư sử dụng các tia năng lượng cao như tia X, tia gamma, proton hoặc các dạng bức xạ khác. Mục tiêu chính của phương pháp này là phá hủy hoặc làm chậm sự phát triển của tế bào ung thư.

Xạ trị hoạt động dựa trên việc sử dụng bức xạ ion hóa để gây tổn thương ADN của tế bào ung thư. Khi ADN bị phá hủy, các tế bào ung thư sẽ không thể phân chia và phát triển, dẫn đến việc chúng bị tiêu diệt. Các tia bức xạ được điều chỉnh để nhắm mục tiêu chính xác vào khu vực có tế bào ung thư đồng thời giảm thiểu tối đa tổn thương cho các mô khỏe mạnh xung quanh.

Mục tiêu của xạ trị không chỉ dừng lại ở việc tiêu diệt tế bào ung thư mà còn bao gồm làm chậm sự phát triển của khối u hoặc giảm nhẹ các triệu chứng đau đớn trong những trường hợp ung thư đã di căn.

Nếu như hóa trị là phương pháp điều trị toàn thân, sử dụng thuốc để tiêu diệt tế bào ung thư khắp cơ thể và phẫu thuật là việc cắt bỏ trực tiếp mô ung thư ra khỏi cơ thể thì xạ trị tập trung tác động vào một vùng cơ thể cụ thể nơi có khối u.

Các phương pháp xạ trị phổ biến hiện nay 

Xạ trị được thực hiện theo nhiều cách khác nhau, tùy thuộc vào loại ung thư và tình trạng bệnh nhân. Dưới đây là các phương pháp xạ trị phổ biến hiện nay, bạn đọc có thể tham khảo:

Xạ trị ngoài

Xạ trị ngoài là phương pháp phổ biến nhất, sử dụng một máy lớn gọi là máy gia tốc tuyến tính để phát ra các tia bức xạ từ bên ngoài cơ thể, nhắm chính xác vào khối u. Mỗi buổi xạ trị thường chỉ kéo dài vài phút, được thực hiện 5 ngày/tuần trong vài tuần liên tục. Xạ trị ngoài được áp dụng rộng rãi cho nhiều loại ung thư bao gồm ung thư vú, ung thư phổi, ung thư tuyến tiền liệt và ung thư não.

Xạ trị trong

Không giống như xạ trị ngoài, xạ trị trong đặt nguồn phóng xạ trực tiếp vào bên trong hoặc gần khối u. Phương pháp này cho phép tập trung một liều bức xạ cao tại khu vực cần điều trị, giảm thiểu tác động đến các mô lành xung quanh. Xạ trị trong thường được sử dụng hiệu quả cho ung thư cổ tử cung, ung thư tử cung hoặc ung thư tuyến tiền liệt với thời gian điều trị tổng thể ngắn hơn.

Xạ trị toàn thân

Với phương pháp này, các thuốc phóng xạ được đưa vào cơ thể qua đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch. Sau khi vào cơ thể, thuốc sẽ di chuyển và tìm đến các tế bào ung thư để tiêu diệt chúng. Xạ trị toàn thân đặc biệt phù hợp cho các trường hợp ung thư đã di căn (lan rộng khắp cơ thể) như ung thư tuyến giáp hoặc một số dạng lymphoma.

Quy trình thực hiện xạ trị

Quy trình xạ trị được thực hiện theo các bước cụ thể, được thiết kế kỹ lưỡng để tối ưu hóa hiệu quả điều trị và đảm bảo an toàn tối đa cho bệnh nhân. Dưới đây là các giai đoạn chính mà bệnh nhân sẽ trải qua trong quá trình thực hiện xạ trị, bạn đọc có thể tham khảo:

Tư vấn ban đầu và Đánh giá

Ở giai đoạn này, bệnh nhân sẽ gặp bác sĩ chuyên khoa ung bướu hoặc bác sĩ xạ trị. Bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá kỹ lưỡng tình trạng bệnh, thường sử dụng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh tiên tiến như CT (chụp cắt lớp vi tính) hoặc MRI (chụp cộng hưởng từ) để xác định chính xác vị trí, kích thước và hình dạng của khối u. Cùng với đó, bác sĩ cũng sẽ thảo luận chi tiết với bệnh nhân về mục tiêu điều trị.

Lập kế hoạch xạ trị cá nhân hóa

Sau khi đánh giá, một đội ngũ y tế chuyên biệt sẽ sử dụng phần mềm mô phỏng 3D hiện đại để tạo ra một kế hoạch điều trị cá nhân hóa. Kế hoạch này xác định liều lượng bức xạ chính xác và vị trí chiếu xạ tối ưu nhằm tiêu diệt tế bào ung thư hiệu quả nhất trong khi bảo vệ tối đa các mô lành xung quanh. Trong quá trình này, bệnh nhân có thể được đánh dấu nhỏ trên da hoặc sử dụng các thiết bị cố định để đảm bảo vị trí ổn định trong mỗi lần điều trị.

Quá trình chiếu xạ

Đây là giai đoạn thực hiện xạ trị. Mỗi buổi chiếu xạ thường kéo dài khoảng 10 - 30 phút và tần suất phổ biến là 5 buổi mỗi tuần trong vài tuần liên tiếp, tùy thuộc vào loại ung thư và phác đồ điều trị. Trong suốt buổi điều trị, bệnh nhân sẽ nằm trên một bàn điều trị chuyên dụng và cần giữ yên tuyệt đối trong khi máy xạ trị phát ra tia bức xạ. Quá trình chiếu xạ thường không gây đau đớn.

Chăm sóc và quản lý tác dụng phụ trong quá trình xạ trị

Trong suốt quá trình xạ trị, việc chăm sóc hỗ trợ là vô cùng quan trọng. Bệnh nhân được khuyến khích duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý để cung cấp đủ năng lượng và tăng cường khả năng phục hồi của cơ thể. Nghỉ ngơi đầy đủ cũng giúp cơ thể đối phó tốt hơn với tác dụng phụ. 

Các tác dụng phụ thường gặp có thể bao gồm mệt mỏi, kích ứng da tại vùng chiếu xạ hoặc buồn nôn. Bệnh nhân sẽ được bác sĩ hướng dẫn chi tiết cách quản lý và giảm nhẹ các triệu chứng này, đảm bảo chất lượng cuộc sống tốt nhất trong suốt quá trình điều trị.

Lợi ích và rủi ro khi điều trị ung thư bằng xạ trị

Xạ trị mang lại nhiều lợi ích trong điều trị ung thư nhưng cũng đi kèm một số rủi ro. Dưới đây là phân tích chi tiết:

Lợi ích của xạ trị

Xạ trị ung thư là một trong những phương pháp hiệu quả nhất, mang lại các lợi ích sau:

• Hiệu quả tiêu diệt tế bào ung thư: Tiêu diệt hoặc ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư, đặc biệt hiệu quả ở giai đoạn sớm.
• Hỗ trợ điều trị triệt căn: Kết hợp với phẫu thuật hoặc hóa trị để tăng cơ hội chữa khỏi bệnh.
• Giảm triệu chứng đau: Giúp giảm đau và cải thiện chất lượng sống trong trường hợp ung thư di căn.
• Công nghệ hiện đại: Các kỹ thuật như xạ trị điều biến liều (IMRT) hoặc xạ trị proton tăng độ chính xác, giảm tổn thương mô lành.

Rủi ro và tác dụng phụ

Mặc dù hiệu quả, xạ trị có thể gây ra một số vấn đề như:

• Tác dụng phụ phổ biến: Bao gồm mệt mỏi, kích ứng da, rụng tóc ở vùng điều trị hoặc buồn nôn.
• Tổn thương mô lành: Một số mô lành gần khối u có thể bị ảnh hưởng, dù công nghệ hiện đại đã giảm thiểu rủi ro này.
• Tác dụng phụ lâu dài: Hiếm gặp nhưng có thể bao gồm xơ hóa mô hoặc nguy cơ ung thư thứ phát.

Xạ trị là gì? Đây là một phương pháp điều trị ung thư sử dụng tia năng lượng cao để tiêu diệt hoặc làm chậm sự phát triển của tế bào ung thư. Với các phương pháp như xạ trị ngoài, xạ trị trong và xạ trị toàn thân, xạ trị mang lại hiệu quả cao trong kiểm soát ung thư, giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng sống. Để đảm bảo hiệu quả điều trị, bệnh nhân nên thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín và trao đổi kỹ với bác sĩ để được tư vấn phương pháp phù hợp nhất. Mong rằng những chia sẻ hôm nay của Tiêm chủng Long Châu sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về xạ trị.