Mở khí quản có nói được không? Cách phục hồi giọng nói cho người bệnh

Mở khí quản có nói chuyện được không? Đây là nỗi lo lắng của nhiều bệnh nhân và người nhà sau khi mở khí quản. Việc hiểu rõ nguyên nhân, mức độ ảnh hưởng và các biện pháp phục hồi sẽ giúp bệnh nhân tự tin hơn trong quá trình điều trị và hòa nhập trở lại cuộc sống. Cùng Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu kỹ hơn về chủ đề này trong bài viết sức khỏe dưới đây nhé.

Mở khí quản có nói được không? 

Phát âm bình thường đòi hỏi luồng không khí đi qua dây thanh âm trong thanh quản, tạo rung động để phát ra âm thanh. Khi thực hiện mở khí quản, không khí đi trực tiếp vào phổi qua ống mở ở cổ, bỏ qua thanh quản dẫn đến dây thanh âm không rung được, gây mất tiếng tạm thời hoặc kéo dài.

Trên thực tế, một số bệnh nhân vẫn có thể nói được sau mở khí quản bởi ống mở khí quản có lỗ bên trên, cho phép một phần không khí đi qua thanh quản, tạo điều kiện phát âm. Van nói một chiều là một thiết bị nhỏ gắn vào ống mở khí quản. Nó cho phép không khí đi vào phổi qua ống nhưng ngăn không khí thoát ra qua ống khi thở ra. Thay vào đó, không khí bị buộc phải đi qua đường thở trên, qua thanh quản, kích thích dây thanh âm để tạo tiếng nói.

Khi tình trạng hô hấp của bệnh nhân cải thiện và lỗ mở khí quản được thu hẹp (hoặc khi ống được rút), một phần hoặc toàn bộ không khí có thể quay trở lại đi qua đường thở trên, hỗ trợ phát âm.

Thực tế cho thấy, khả năng và thời điểm bệnh nhân lấy lại giọng nói phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe tổng thể, nguyên nhân mở khí quản và quá trình hỗ trợ. 

Với sự hỗ trợ của các thiết bị như van nói một chiều và không có tổn thương thanh quản từ trước, bệnh nhân có thể bắt đầu phát âm trong vòng vài ngày đến vài tuần sau khi đặt ống mở khí quản. Cùng với đó, sự can thiệp của chuyên viên âm ngữ trị liệu, khả năng nói có thể được cải thiện đáng kể, đặc biệt đối với những người chỉ cần mở khí quản trong thời gian ngắn.

Các phương pháp hỗ trợ bệnh nhân nói lại sau mở khí quản

Làm thế nào để bệnh nhân lấy lại khả năng nói sau mở khí quản? Dưới đây là các phương pháp hiệu quả giúp cải thiện giao tiếp bằng lời nói:

Sử dụng thiết bị hỗ trợ giọng nói

Các thiết bị hỗ trợ là yếu tố then chốt giúp bệnh nhân mở khí quản vượt qua rào cản vật lý và lấy lại khả năng phát âm. Mục tiêu của các thiết bị này là chuyển hướng luồng không khí đi qua dây thanh âm, thay vì thoát ra qua lỗ mở khí quản.

Một số thiết bị chuyên dụng giúp kích thích giọng nói:

• Van nói một chiều: Lắp vào ống mở khí quản, thiết bị này cho phép không khí thoát qua miệng và mũi, kích thích dây thanh âm để phát âm. Đây là giải pháp phổ biến và an toàn.
• Ống mở khí quản có lỗ: Có lỗ nhỏ trên thân ống, giúp một phần không khí đi lên thanh quản, hỗ trợ phát âm ở những bệnh nhân có tình trạng hô hấp ổn định.

Tập nói cùng chuyên gia âm ngữ trị liệu

Tập luyện với chuyên viên âm ngữ trị liệu cũng đóng vai trò rất quan trọng và là yếu tố then chốt giúp bệnh nhân mở khí quản phục hồi giọng nói một cách hiệu quả và nhanh chóng. Chuyên viên âm ngữ trị liệu không chỉ đơn thuần giúp bệnh nhân phát âm mà còn tái thiết lập sự phối hợp phức tạp giữa hệ hô hấp và hệ phát âm.

Thực tế cho thấy, việc kết hợp các bài tập thở, điều chỉnh khẩu hình miệng và phát âm dưới sự hướng dẫn của chuyên viên âm ngữ trị liệu có thể cải thiện khả năng nói chỉ sau 1 - 2 tuần.

Hỗ trợ bằng thiết bị giao tiếp thay thế (AAC)

Trong trường hợp bệnh nhân mở khí quản tạm thời chưa thể nói được (ví dụ: Đang thở máy, bóng chèn còn căng, hoặc đang trong giai đoạn hồi phục), việc sử dụng các giải pháp giao tiếp thay thế là vô cùng quan trọng để duy trì kết nối và chăm sóc.

Mục tiêu của các phương pháp này là giúp bệnh nhân bày tỏ nhu cầu, suy nghĩ và cảm xúc mà không cần dùng đến dây thanh âm. Các phương pháp giao tiếp thay thế như bảng chữ cái, ứng dụng gõ văn bản hoặc thiết bị điện tử hỗ trợ giao tiếp (AAC)...

Hướng dẫn chăm sóc sau mở khí quản để phục hồi khả năng nói hiệu quả

Việc chăm sóc kỹ lưỡng sau mở khí quản không chỉ đảm bảo an toàn mà còn giúp cải thiện khả năng giao tiếp. Dưới đây là các hướng dẫn cụ thể:

Vệ sinh ống mở khí quản đúng cách

Vệ sinh ống mở khí quản đúng cách giúp tránh biến chứng ảnh hưởng đến giọng nói. Theo đó, ống mở khí quản cần được:

• Làm sạch hàng ngày: Sử dụng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn để vệ sinh vùng quanh ống, tránh nhiễm trùng có thể cản trở việc phát âm.
• Thay định kỳ: Thay ống mở khí quản theo hướng dẫn của bác sĩ (thường 7 - 14 ngày) để đảm bảo vệ sinh và chức năng.

Giữ đường thở thông thoáng

Một đường thở sạch và thông thoáng hỗ trợ quá trình nói. Theo đó, bạn nên:

• Sử dụng máy tạo ẩm: Giúp giữ ẩm đường thở, tránh khô rát hoặc tắc nghẽn do đờm khô từ đó hỗ trợ luồng khí cần thiết để phát âm.
• Hút đờm đúng kỹ thuật: Người nhà cần được đào tạo để hút đờm nhẹ nhàng, tránh gây tổn thương khí quản.

Theo dõi dấu hiệu bất thường

Các vấn đề bất thường có thể ảnh hưởng đến việc phát âm. Cụ thể:

• Việc phát âm sau mở khí quản có thể bị ảnh hưởng nếu xuất hiện khó thở, đau rát cổ kéo dài hoặc ho nhiều. Những triệu chứng này cần được kiểm tra ngay.
• Sưng, đỏ hoặc chảy dịch quanh vết mở là dấu hiệu nhiễm trùng, có thể cản trở quá trình phục hồi giọng nói.

Tái khám định kỳ và tập phục hồi với chuyên gia

Theo dõi và tập luyện chuyên môn là yếu tố then chốt. Theo đó, người bệnh cần:

• Tái khám định kỳ: Giúp bác sĩ đánh giá tình trạng khí quản và điều chỉnh phác đồ hỗ trợ phát âm.
• Tập luyện với chuyên viên âm ngữ trị liệu: Phối hợp chặt chẽ với chuyên viên để thực hiện các bài tập phát âm và thở, tối ưu hóa khả năng giao tiếp.

Mở khí quản có nói được không, không phải là một câu hỏi có đáp án tuyệt đối. Với các thiết bị hỗ trợ hiện đại như van nói một chiều, ống có lỗ cùng sự hướng dẫn của chuyên viên âm ngữ trị liệu, hầu hết bệnh nhân có thể lấy lại khả năng giao tiếp bằng lời nói. Điều quan trọng là lựa chọn phương pháp phù hợp, phối hợp tốt với đội ngũ y tế và kiên trì tập luyện.