Huyết áp cao nên làm gì? Cách xử trí và phòng ngừa hiệu quả

Huyết áp cao là một trong những bệnh lý tim mạch phổ biến nhất hiện nay, được mệnh danh là “kẻ giết người thầm lặng” vì diễn tiến âm thầm nhưng để lại biến chứng nguy hiểm. Chủ động trang bị kiến thức về cách xử trí và kiểm soát huyết áp là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Huyết áp cao nên làm gì ngay tại nhà?

Khi huyết áp tăng, nhiều người dễ rơi vào trạng thái lo lắng, hoảng sợ. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất lúc này là phải giữ bình tĩnh và xử trí đúng cách. Một số cách xử lý khi tăng huyết áp đột ngột cần thực hiện ngay tại nhà gồm:

• Ngồi nghỉ ngơi ở tư thế thoải mái: Người bệnh nên ngồi trên ghế, lưng thẳng, hai chân chạm đất. Tư thế này giúp giảm áp lực cho tim và cải thiện tuần hoàn máu. Nằm ngửa hoặc gập người quá mức có thể khiến huyết áp tăng cao hơn.
• Hít thở sâu và chậm: Thở chậm rãi giúp hệ thần kinh được thư giãn, giảm căng thẳng - yếu tố thường làm huyết áp tăng đột ngột. Một số nghiên cứu cho thấy thở sâu trong 5 - 10 phút có thể làm hạ nhẹ huyết áp tâm thu.
• Đo huyết áp bằng máy đo tại nhà: Đây là bước quan trọng để xác định chỉ số chính xác. Nếu có sẵn máy đo huyết áp điện tử, hãy đo ít nhất 2 lần, cách nhau 1 - 2 phút để đảm bảo kết quả không sai lệch.
• Không nên tự ý uống thêm thuốc nếu chưa có chỉ định từ bác sĩ: Việc dùng liều gấp đôi hoặc kết hợp thuốc có thể gây tụt huyết áp quá mức, dẫn đến choáng váng, ngất xỉu.
• Uống nước lọc: Thay vì cà phê, trà đặc hoặc rượu bia. Caffeine và cồn có thể làm huyết áp tăng cao hơn.
• Sử dụng thuốc theo đơn: Nếu bác sĩ đã kê sẵn để uống khi huyết áp tăng. Điều quan trọng là phải uống đúng liều, không tự thay đổi.

Việc xử trí đúng tại nhà sẽ giúp huyết áp hạ dần và giảm nguy cơ biến chứng trước khi đến bệnh viện.

Huyết áp bao nhiêu thì cần cấp cứu ngay?

Không phải trường hợp huyết áp cao nào cũng nguy hiểm, nhưng có một ngưỡng mà người bệnh tuyệt đối không được chủ quan. Khi huyết áp ≥ 180/120mmHg kèm theo các triệu chứng sau, cần gọi cấp cứu ngay lập tức:

• Đau đầu dữ dội, cảm giác như búa bổ.
• Đau tức ngực, khó thở, tim đập nhanh hoặc loạn nhịp.
• Mờ mắt, mất thị lực tạm thời.
• Yếu, tê hoặc liệt nửa người - dấu hiệu cảnh báo đột quỵ.

Đây được gọi là tình trạng tăng huyết áp kịch phát, một cấp cứu y khoa vì nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy thận cấp rất cao.

Trong khi chờ xe cấp cứu, người bệnh và người thân có thể thực hiện một số biện pháp hỗ trợ tạm thời:

• Đặt bệnh nhân ngồi hoặc nằm nghiêng để tránh hít sặc nếu nôn ói.
• Nới lỏng quần áo, giữ cho không gian thông thoáng.
• Không cho bệnh nhân uống cà phê, rượu bia hoặc thuốc hạ huyết áp lạ chưa từng dùng trước đó.

Nhiều người thắc mắc huyết áp bao nhiêu là cao. Theo chuẩn y tế, từ 140/90 mmHg trở lên đã được coi là tăng huyết áp. Tuy nhiên, mức ≥ 180/120mmHg là cực kỳ nguy hiểm, cần xử trí cấp cứu ngay.

Huyết áp cao nên làm gì để phòng ngừa lâu dài?

Phòng ngừa luôn là giải pháp quan trọng nhất để giảm nguy cơ huyết áp tăng đột ngột và biến chứng tim mạch. Người bệnh cần xây dựng lối sống khoa học, bao gồm:

• Chế độ ăn lành mạnh: Ăn nhạt, tổng lượng muối < 5g/ngày theo khuyến cáo của WHO, tăng cường rau xanh, hoa quả tươi, ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế thịt đỏ, mỡ động vật, thực phẩm chế biến sẵn. Hoặc có thể áp dụng chế độ ăn DASH đã được chứng minh hiệu quả trong kiểm soát huyết áp.
• Vận động thường xuyên: Đi bộ nhanh 30 phút mỗi ngày, tối thiểu 150 phút/tuần, tham gia các bộ môn nhẹ nhàng như yoga, bơi lội, đạp xe. Đồng thời, tránh tập luyện quá sức vì có thể làm huyết áp tăng tạm thời.
• Kiểm soát cân nặng: Duy trì BMI < 23 (đối với người châu Á) để giảm gánh nặng cho tim mạch. Giảm cân 5 - 10% trọng lượng cơ thể có thể giúp hạ huyết áp đáng kể.
• Giữ tinh thần thoải mái: Stress kéo dài là nguyên nhân phổ biến khiến huyết áp tăng. Người bệnh nên sắp xếp công việc hợp lý, ngủ đủ 7 - 8 giờ/ngày, tránh thức khuya.
• Khám sức khỏe định kỳ: Kiểm tra huyết áp ít nhất 1 lần/năm đối với người bình thường và thường xuyên hơn đối với người có nguy cơ cao.

Những biện pháp này không chỉ giúp ngăn ngừa huyết áp tăng mà còn hỗ trợ phòng tránh  các bệnh thường đi kèm với tăng huyết áp như đái tháo đường hay rối loạn mỡ máu.

Khi nào người bị huyết áp cao cần dùng thuốc?

Không phải ai bị tăng huyết áp cũng cần dùng thuốc ngay. Việc sử dụng thuốc phụ thuộc vào mức độ bệnh và yếu tố nguy cơ kèm theo. Một số nguyên tắc cơ bản:

• Dùng thuốc khi huyết áp ≥ 140/90mmHg mà thay đổi lối sống trong 1 - 3 tháng không hiệu quả.
• Người có bệnh nền như tim mạch, tiểu đường, suy thận thường được chỉ định dùng thuốc sớm hơn để hạn chế biến chứng.
• Việc lựa chọn thuốc do bác sĩ quyết định, có thể bao gồm các nhóm như thuốc lợi tiểu, chẹn beta, ức chế men chuyển (ACEI), ức chế thụ thể angiotensin (ARB), chẹn kênh canxi.
• Tuyệt đối không tự ý mua thuốc hạ huyết áp theo mách bảo. Dùng sai thuốc hoặc liều lượng có thể làm huyết áp tụt nhanh, gây nguy hiểm.

Điều quan trọng nhất là người bệnh phải tuân thủ đơn thuốc của bác sĩ và tái khám đúng hẹn. Tự ý bỏ thuốc khi thấy huyết áp ổn là sai lầm phổ biến, dẫn đến nguy cơ tái phát tăng huyết áp đột ngột.

Những sai lầm thường gặp khi xử trí huyết áp cao

Nhiều bệnh nhân mắc tăng huyết áp nhưng vẫn chưa có kiến thức đầy đủ trong việc kiểm soát bệnh. Một số sai lầm phổ biến cần tránh:

• Tự ý tăng hoặc giảm liều thuốc: Có người thấy huyết áp chưa giảm thì uống thêm, hoặc thấy ổn thì bỏ thuốc. Thói quen này dễ gây rối loạn huyết áp, tăng nguy cơ tai biến.
• Dùng thuốc dân gian thay thế hoàn toàn thuốc điều trị: Một số loại thảo dược có thể hỗ trợ, nhưng không thể thay thế thuốc hạ huyết áp. Tin tưởng tuyệt đối vào mẹo dân gian sẽ làm mất thời gian điều trị chuẩn y khoa.
• Không theo dõi huyết áp thường xuyên: Huyết áp có thể tăng mà không gây triệu chứng. Nếu không đo định kỳ, người bệnh sẽ bỏ lỡ thời điểm cần can thiệp.
• Chủ quan vì không có triệu chứng: Có đến 30 - 50% bệnh nhân tăng huyết áp không có dấu hiệu rõ ràng. Việc chủ quan sẽ khiến bệnh tiến triển âm thầm, chỉ phát hiện khi đã có biến chứng.

Biết rõ huyết áp cao nên làm gì là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe. Khi huyết áp tăng, người bệnh cần bình tĩnh nghỉ ngơi, đo chỉ số và dùng thuốc đúng hướng dẫn. Nếu huyết áp ≥ 180/120 mmHg kèm triệu chứng nguy hiểm, cần cấp cứu ngay. Về lâu dài, thay đổi lối sống, ăn uống khoa học, vận động hợp lý và tuân thủ điều trị là cách tốt nhất để kiểm soát bệnh. Chủ động phòng ngừa và điều trị đúng cách sẽ giúp giảm thiểu tối đa nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim và suy thận… là những biến chứng hàng đầu của tăng huyết áp.