Ho gà và viêm màng não mô cầu: Hiểu đúng để phòng ngừa hiệu quả

Sự gia tăng các ca mắc ho gà và viêm màng não mô cầu trong những năm gần đây, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên, đã khiến nhiều người lo lắng. Cả hai bệnh đều có tốc độ lây lan nhanh và tiềm ẩn nguy cơ tử vong hoặc di chứng lâu dài nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Việc trang bị kiến thức về hai bệnh ho gà và viêm màng não mô cầu không chỉ giúp bạn nhận diện sớm dấu hiệu bệnh mà còn hỗ trợ áp dụng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, bảo vệ sức khỏe bản thân và những người xung quanh.

Ho gà và viêm màng não mô cầu là các bệnh lý nguy hiểm

Ho gà và viêm màng não mô cầu là hai bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn gây ra, với cơ chế lây lan và mức độ nguy hiểm khác nhau nhưng đều đe dọa sức khỏe nghiêm trọng nếu không được kiểm soát.

Ho gà là một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính ảnh hưởng đến đường hô hấp, do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Khi xâm nhập cơ thể, vi khuẩn này gây viêm niêm mạc hô hấp và kích thích các phản xạ ho kéo dài. Bệnh lây lan chủ yếu qua các hạt dịch tiết từ mũi họng khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là đối tượng dễ tổn thương nhất vì hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, có nguy cơ cao gặp các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi hoặc ngưng thở.

Trong khi đó, viêm màng não mô cầu là một bệnh nhiễm trùng cấp tính do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra, tấn công trực tiếp lớp màng bao quanh não và tủy sống. Vi khuẩn này lây truyền qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc gần, đặc biệt khi dùng chung vật dụng cá nhân. Đây là bệnh lý có diễn tiến cực nhanh, có thể dẫn tới tử vong chỉ sau 1 - 2 ngày nếu không được điều trị sớm. Ngoài ra, bệnh có thể để lại hậu quả lâu dài như mất thính giác, tổn thương thần kinh hoặc động kinh ở một tỷ lệ không nhỏ người bệnh sau hồi phục.

Dù cùng thuộc nhóm bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn, ho gà và viêm màng não mô cầu có đặc điểm lâm sàng và mức độ nguy hiểm khác biệt rõ rệt, đòi hỏi nhận diện đúng để có hướng xử trí kịp thời.

Ho gà

Giai đoạn khởi phát (1 - 2 tuần): Triệu chứng thường nhẹ và dễ nhầm lẫn với cảm cúm như sốt nhẹ, ho khan, chảy mũi, mệt mỏi.

Giai đoạn kịch phát: Cơn ho trở nên dữ dội, kéo dài, xuất hiện tiếng rít khi hít vào, được gọi là tiếng "ho gà" đặc trưng. Sau cơn ho, người bệnh, đặc biệt là trẻ nhỏ, có thể nôn mửa.

Biến chứng thường gặp:

• Viêm phổi, nhất là ở trẻ sơ sinh và một trong những nguyên nhân chính gây nhập viện.
• Co giật và ngưng thở ở trẻ dưới 1 tuổi nếu bệnh không được xử lý kịp thời.
• Tình trạng kiệt sức do ho kéo dài, khiến trẻ ăn uống kém và sụt cân.

Viêm màng não mô cầu

Triệu chứng ban đầu: Người bệnh có thể bị sốt cao đột ngột, đau đầu dữ dội, cứng cổ, buồn nôn và sợ ánh sáng. Một số trường hợp còn xuất hiện ban xuất huyết hoặc những đốm đỏ, tím dưới da.

Diễn tiến: Bệnh tiến triển rất nhanh, có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết, hôn mê hoặc tử vong trong vòng 24 giờ nếu không được cấp cứu.

Biến chứng để lại:

• Mất hoặc suy giảm thính lực không hồi phục.
• Tổn thương thần kinh trung ương dẫn đến động kinh, liệt hoặc rối loạn trí nhớ.
• Suy đa cơ quan trong trường hợp nhiễm trùng huyết nặng.

Nhóm đối tượng có nguy cơ cao

Một số nhóm dân số dễ mắc ho gà và viêm màng não mô cầu, đặc biệt nếu chưa được tiêm phòng đầy đủ hoặc sinh sống trong môi trường dễ lây lan.

• Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ sơ sinh chưa được tiêm đủ liều vắc xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, là nhóm có nguy cơ cao nhất do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện.
• Người trưởng thành chưa tiêm nhắc lại vắc xin, đặc biệt là những người sống chung hoặc chăm sóc trẻ nhỏ, có thể trở thành nguồn lây gián tiếp cho trẻ chưa đủ sức đề kháng.
• Môi trường sinh hoạt tập trung, như nhà trẻ, mẫu giáo, hoặc nơi ở tập thể, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn gây ho gà và viêm màng não mô cầu lây lan nhanh chóng trong cộng đồng.

Làm sao để phòng ngừa ho gà và viêm màng não mô cầu?

Chủ động phòng bệnh là giải pháp hiệu quả và bền vững nhất để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng trước nguy cơ ho gà và viêm màng não mô cầu. Dưới đây là những biện pháp phòng ngừa được khuyến nghị:

Tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch

• Tiêm vắc xin là biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất giúp giảm thiểu nguy cơ mắc ho gà và viêm màng não mô cầu.
• Trẻ nhỏ cần được tiêm đầy đủ các mũi trong chương trình tiêm chủng mở rộng, bao gồm vắc xin DTP (bạch hầu - ho gà - uốn ván) và vắc xin phòng não mô cầu.
• Phụ nữ mang thai nên được tiêm vắc xin ho gà vào tam cá nguyệt thứ ba để truyền kháng thể bảo vệ cho thai nhi.
• Người lớn và thanh thiếu niên có thể cần tiêm nhắc lại hoặc tiêm bổ sung nếu chưa từng tiêm hoặc đã tiêm cách đây nhiều năm.

Giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt sau khi ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với người có triệu chứng hô hấp.
• Che miệng khi ho hoặc hắt hơi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay.
• Vệ sinh không gian sống, lớp học, đồ chơi, vật dụng cá nhân bằng dung dịch sát khuẩn định kỳ.

Tránh tiếp xúc gần khi có dấu hiệu nghi ngờ bệnh

• Nếu phát hiện có người mắc hoặc nghi mắc ho gà và viêm màng não mô cầu, cần cách ly kịp thời và đưa đi cơ sở y tế để được điều trị sớm.
• Những người có tiếp xúc gần nên được theo dõi triệu chứng và tư vấn sử dụng thuốc dự phòng nếu cần thiết.

Nâng cao ý thức cộng đồng và phối hợp phòng bệnh

• Gia đình, nhà trường và cộng đồng cần nâng cao nhận thức về hai bệnh lý nguy hiểm này.
• Tuyên truyền về vai trò của tiêm chủng và các dấu hiệu cảnh báo để kịp thời đưa trẻ đến khám khi cần thiết.

Hãy chủ động bảo vệ bản thân và con bạn khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như ho gà và viêm màng não mô cầu bằng cách đảm bảo tiêm đủ các mũi vắc xin theo khuyến nghị. Vắc xin phòng bệnh ho gà và viêm màng não mô cầu không chỉ giúp tăng cường miễn dịch hiệu quả mà còn là lá chắn quan trọng trong giai đoạn đầu đời. Tại Tiêm chủng Long Châu hiện đang cung cấp đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh, đây là bước đi thiết thực để xây dựng nền tảng sức khỏe vững chắc cho trẻ, đồng thời góp phần bảo vệ cộng đồng khỏi nguy cơ bùng phát dịch bệnh. Các gói vắc xin phòng ho gà và viêm màng não mô cầu hiện có tại Tiêm chủng Long Châu:

• Vắc xin 6 trong 1;
• Vắc xin 4 trong 1;
• Vắc xin viêm não mô cầu A, C, Y, W;
• Vắc xin viêm màng não mô cầu B;
• Vắc xin viêm màng não mô cầu BC.

Ho gà và viêm màng não mô cầu là hai bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, với khả năng gây tử vong hoặc di chứng nặng nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng. Gia đình, nhà trường và hệ thống y tế cần phối hợp chặt chẽ để giám sát và kiểm soát dịch hiệu quả. Hãy hành động ngay hôm nay để bảo vệ bản thân và những người thân yêu khỏi các bệnh lý nguy hiểm này.

Xem thêm: 

Cách phòng ngừa tốt nhất để không mắc viêm màng não mô cầu

Vắc xin bạch hầu, ho gà, uốn ván tiêm khi nào?