Bệnh ho gà: Nguyên nhân, dấu hiệu và triệu chứng nhận biết bệnh và cách phòng ngừa

Tìm hiểu chung bệnh ho gà

Ho gà là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Bệnh đặc trưng bởi các cơn ho dữ dội, kéo dài và thường kèm theo tiếng rít khi hít vào. Đây là một bệnh rất dễ lây qua đường hô hấp và có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Ho gà đã được phát hiện từ hàng thế kỷ trước và trở thành một vấn đề y tế công cộng quan trọng trên toàn thế giới.

Bệnh có khả năng lây lan mạnh qua không khí khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Dù đã có vắc xin phòng ngừa, ho gà vẫn là một bệnh phổ biến ở nhiều nơi, đặc biệt ở những vùng có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Theo thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hầu hết các ca tử vong do ho gà xảy ra ở trẻ dưới 1 tuổi, đặc biệt là trẻ sơ sinh chưa được tiêm phòng.

Triệu chứng bệnh ho gà

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh ho gà

Bệnh ho gà khởi phát với các triệu chứng như ho, hắt hơi, chảy nước mũi và sốt nhẹ. Các triệu chứng này thường trở nên nghiêm trọng hơn sau 1 - 2 tuần và có thể biểu hiện bằng những cơn ho dữ dội, khó kiểm soát.

Trong giai đoạn tiến triển, các cơn ho trở nên dữ dội và kéo dài, đặc biệt phổ biến ở trẻ nhỏ. Thời kỳ ủ bệnh của bệnh ho gà trung bình từ 7 đến 14 ngày (có thể kéo dài đến 3 tuần). Vi khuẩn Bordetella pertussis xâm nhập vào niêm mạc đường hô hấp, kích thích tăng tiết chất nhầy, ban đầu loãng nhưng sau đó trở nên đặc, nhớt và dính.

Các biểu hiện đặc trưng của bệnh ho gà bao gồm:

• Ho dữ dội thành từng cơn kéo dài, khó ngừng.
• Tiếng rít khi hít vào sau cơn ho, âm thanh đặc trưng như tiếng gà gáy.
• Nôn sau cơn ho, ban đầu là thức ăn, sau đó là nước dãi trong suốt.
• Tím tái (môi, lưỡi hoặc móng tay) trong cơn ho.
• Mệt mỏi, bơ phờ, cơ thể đẫm mồ hôi và thở gấp sau cơn ho.
• Xét nghiệm máu cho thấy bạch cầu tăng cao, chủ yếu là bạch cầu lympho.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh ho gà

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Bệnh ho gà có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí tử vong ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, đặc biệt là những trẻ chưa được tiêm vắc xin phòng bệnh.

Khoảng 50% trẻ dưới 1 tuổi mắc bệnh ho gà cần nhập viện điều trị. Trẻ càng nhỏ, nguy cơ biến chứng nghiêm trọng càng cao. Các biến chứng phổ biến ở nhóm tuổi này như sau:

• Viêm phổi (nhiễm trùng phổi);
• Co giật;
• Ngưng thở (thở chậm hoặc ngừng thở tạm thời);
• Tổn thương não;
• Tử vong.

Thanh thiếu niên và người lớn

Ở thanh thiếu niên và người lớn, các biến chứng của bệnh ho gà thường ít nghiêm trọng hơn, đặc biệt ở những người đã được chủng ngừa bệnh ho gà. Các biến chứng thường gặp bao gồm:

• Giảm cân;
• Mất kiểm soát bàng quang;
• Gãy xương sườn do cơn ho quá mạnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn hoặc người thân xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào như đã nêu, hãy liên hệ với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn kịp thời. Việc chẩn đoán và điều trị sớm giúp giảm nguy cơ biến chứng và đẩy nhanh quá trình hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân gây bệnh ho gà

Nguyên nhân chính gây bệnh ho gà là vi khuẩn Bordetella pertussis. Đây là một loại vi khuẩn gram âm, có khả năng tiết ra độc tố gây tổn thương niêm mạc đường hô hấp và làm suy yếu khả năng miễn dịch tại chỗ của cơ thể. Độc tố pertussis toxin của vi khuẩn gây viêm và làm tăng sản xuất dịch nhầy, từ đó dẫn đến các cơn ho đặc trưng.

Bordetella pertussis lây truyền từ người này sang người khác qua các giọt dịch tiết nhỏ trong không khí khi ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Vì vậy, những người sống trong môi trường đông đúc, không thông thoáng hoặc không giữ vệ sinh tốt dễ bị lây bệnh hơn.

Nguy cơ gây bệnh ho gà

Những ai có nguy cơ mắc phải ho gà?

Bệnh ho gà có tính lây nhiễm rất cao qua đường hô hấp, đặc biệt qua các giọt bắn phát tán khi ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Khả năng lây nhiễm mạnh nhất trong 2 tuần đầu sau khi bệnh khởi phát, với tỷ lệ lây lên đến 80% đối với những người tiếp xúc gần trong gia đình. Tuy nhiên, sau 5 ngày điều trị kháng sinh, khả năng lây nhiễm giảm đáng kể.

Tất cả mọi người, không phân biệt lứa tuổi, đều có nguy cơ mắc bệnh ho gà.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ho gà

Ho gà có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, nhưng trẻ nhỏ dưới một tuổi là đối tượng nguy cơ cao nhất vì hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển hoàn thiện và chưa được tiêm phòng đầy đủ. Một số yếu tố nguy cơ khác bao gồm:

• Người chưa được tiêm vắc xin: Những người chưa được tiêm phòng đầy đủ hoặc không tiêm nhắc lại có nguy cơ cao mắc bệnh ho gà, đặc biệt là trẻ nhỏ và người lớn tuổi.
• Môi trường sống đông đúc: Các khu vực có mật độ dân cư cao, môi trường ô nhiễm hoặc thông gió kém là nơi bệnh ho gà dễ lây lan.
• Người lớn tuổi: Hệ miễn dịch suy giảm khiến người cao tuổi dễ bị mắc bệnh hơn, dù triệu chứng có thể nhẹ hơn so với trẻ em.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh ho gà

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán ho gà

Việc chẩn đoán ho gà dựa vào tiền sử bệnh lý, triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm hỗ trợ. Các phương pháp thường được sử dụng bao gồm:

• Nuôi cấy vi khuẩn: Lấy mẫu dịch mũi họng để nuôi cấy và xác định vi khuẩn Bordetella pertussis. Đây là phương pháp tiêu chuẩn vàng nhưng có thể mất thời gian.

• PCR (Phản ứng chuỗi polymerase): Phương pháp này nhạy và chính xác hơn, giúp phát hiện ADN của vi khuẩn trong dịch mũi họng chỉ trong vài giờ.

• Huyết thanh học: Đo nồng độ kháng thể kháng Bordetella pertussis trong máu, đặc biệt hữu ích trong các trường hợp bệnh kéo dài.

Phương pháp điều trị ho gà hiệu quả

Điều trị ho gà tập trung vào việc giảm triệu chứng, kiểm soát nhiễm trùng và ngăn ngừa lây lan. Các biện pháp bao gồm:

• Kháng sinh hàng đầu để điều trị ho gà là nhóm macrolide (Azithromycin, Clarithromycin, Erythromycin). Có thể sử dụng kháng sinh Erythromycin, Clarithromycin hoặc Azithromycin với trẻ > 1 tháng tuổi. Trẻ sơ sinh dưới 1 tháng chỉ nên dùng Azithromycin.
• Trong trường hợp có bội nhiễm vi khuẩn, có thể xem xét sử dụng Amoxicillin hoặc Cephalosporin theo chỉ định của bác sĩ.
• Đối với trẻ < 1 tuổi: Cần cho trẻ nhập viện sớm để điều trị và theo dõi cơn ngưng thở, cho hút hờm, thở oxy, bù nước và dinh dưỡng khi cần thiết.
• Trong trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân có thể cần thở oxy hoặc thông khí nhân tạo để đảm bảo cung cấp đủ oxy cho cơ thể. Một số bệnh nhân nặng có thể cần sử dụng máy thở áp lực dương (CPAP, BiPAP) trước khi phải đặt nội khí quản và thở máy.

Lưu ý: Các loại thuốc khi dùng phải tuân thủ theo sự hướng dẫn của bác sĩ.

Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa bệnh ho gà

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của ho gà

Chế độ sinh hoạt:

• Thực hiện đầy đủ và đúng các chỉ định trong quá trình điều trị.
• Nếu cơ thể xuất hiện những dấu hiệu bất thường trong quá trình điều trị, cần liên hệ ngay với bác sĩ để được tư vấn và xử lý kịp thời.
• Duy trì việc thăm khám thường xuyên để bác sĩ theo dõi diễn tiến của bệnh và điều chỉnh phương pháp điều trị nếu cần thiết, đặc biệt khi bệnh chưa có dấu hiệu cải thiện.
• Tâm lý tích cực đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị. Hãy trò chuyện với người thân, bạn bè, nuôi thú cưng, đọc sách, hoặc tham gia các hoạt động giúp bạn thư giãn và cảm thấy thoải mái.

Chế độ dinh dưỡng:

• Các món như cháo, súp… nên được chế biến ở độ đặc vừa phải để cung cấp đủ năng lượng giúp phục hồi thể trạng.
• Ăn nhiều bữa trong ngày để đảm bảo cơ thể hấp thu tốt hơn và giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa.
• Tăng cường thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất bao gồm vitamin A, kẽm, và sắt như trứng, thịt bò, gà và các loại rau có màu xanh đậm để hỗ trợ quá trình phục hồi.

Phương pháp phòng ngừa ho gà hiệu quả

Tiêm vắc xin ho gà là biện pháp hiệu quả nhất để phòng bệnh. Vắc xin ho gà thường được kết hợp trong các mũi tiêm kết hợp như DTP (Bạch hầu – Uốn ván – Ho gà). Đây là loại vắc xin thường được tiêm kết hợp với vắc xin phòng hai bệnh nghiêm trọng khác là bạch hầu và uốn ván. Các bác sĩ khuyến nghị tiêm chủng ngay từ khi trẻ còn nhỏ để đảm bảo hiệu quả bảo vệ lâu dài.

Hiện nay, có nhiều loại vắc xin chứa thành phần phòng bệnh ho gà đã được cấp phép lưu hành, với chỉ định phù hợp theo hướng dẫn của nhà sản xuất.

• Vắc xin 6 trong 1: Infanrix Hexa và Hexaxim là hai loại vắc xin phổ biến giúp phòng ngừa 6 bệnh bao gồm Bạch hầu, Ho gà, Uốn ván, Bại liệt, Hib và Viêm gan B.
• Vắc xin 4 trong 1: Tetraxim phòng các bệnh Bạch hầu, Ho gà, Uốn ván và Bại liệt.
• Vắc xin 3 trong 1: Adacel và Boostrix giúp phòng các bệnh Bạch hầu, Ho gà và Uốn ván.

Người lớn trên 65 tuổi nên tiêm một liều vắc xin ho gà tăng cường nếu liều cuối cùng đã được tiêm cách đây 10 năm. Việc tiêm nhắc lại cho người lớn và phụ nữ mang thai cũng rất quan trọng để bảo vệ trẻ sơ sinh trong những tháng đầu đời.

Vắc xin phòng bệnh ho gà hiện có sẵn tại tất cả các chi nhánh của Trung tâm Tiêm chủng Long Châu. Để biết thêm thông tin về tình trạng vắc xin, bạn có thể truy cập website chính thức của Trung tâm Tiêm chủng Long Châu. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cam kết mang đến dịch vụ tiêm chủng chất lượng cao với mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ em và người lớn trong việc phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.