Hạch sau tai sưng đau cảnh báo bệnh gì? Khi nào cần đi khám?

Hạch bạch huyết đóng vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch của cơ thể. Đây là các cấu trúc nhỏ có nhiệm vụ lọc bỏ vi khuẩn độc tố và hỗ trợ tiêu diệt tác nhân gây bệnh. Khi một hạch ở bất cứ vùng nào tăng kích thước hoặc gây cảm giác bất thường rất có thể đó là phản ứng của cơ thể trước tình trạng nhiễm trùng hoặc rối loạn miễn dịch. Trong đó, hạch xuất hiện vùng tai và cổ là những vị trí thường khiến người bệnh lo lắng vì dễ nhầm lẫn với các tổn thương da hoặc u cục khác. 

Tổng quan về hạch bạch huyết vùng sau tai

Hạch bạch huyết phân bố ở nhiều vị trí như cổ, nách, bẹn và sau tai. Cấu trúc này hoạt động như trạm gác miễn dịch khi chứa các tế bào bạch cầu có chức năng nhận diện tiêu diệt vi khuẩn cùng virus xâm nhập. Khi vùng cơ thể gần đó gặp nhiễm trùng, hạch sẽ hoạt động mạnh hơn khiến kích thước tăng lên. Hạch sưng to phản ánh việc hạch đang giữ lại các tế bào chết và mảnh vỡ của vi sinh vật. 

Về cơ bản, hạch có lợi cho cơ thể vì giúp kiểm soát nhiễm trùng, tuy nhiên một số tình trạng bệnh lý vẫn có thể khiến hạch tăng kích thước kéo dài, gây đau hoặc cứng.

Hạch sau tai thường có kích thước nhỏ, tương đương hạt đậu xanh. Một số trường hợp, người bệnh dễ nhầm lẫn với mụn viêm hoặc tổn thương ngoài da. Tình trạng này thường gặp ở trẻ nhỏ vì hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Tuy vậy, người lớn xuất hiện hạch vùng sau tai cần được theo dõi chặt chẽ vì có thể liên quan đến nhiễm trùng tại tai răng miệng xoang hoặc những bệnh lý toàn thân nghiêm trọng hơn.

Nguyên nhân khiến hạch sau tai sưng đau thường gặp 

Hạch bạch huyết sau tai là một phần quan trọng của hệ miễn dịch, đóng vai trò như “trạm kiểm soát” để phát hiện và ngăn chặn tác nhân gây bệnh. Khi bị kích thích, các hạch này có thể sưng to và gây cảm giác đau. Một số nguyên nhân thường gặp gồm:

Nhiễm trùng vùng da đầu hoặc tai

Các vấn đề như mụn nhọt, viêm nang lông, chàm hoặc nấm da đầu có thể gây viêm lan tỏa ở các mô xung quanh, kích thích hạch bạch huyết sưng lên. Vi khuẩn hoặc nấm khi xâm nhập sẽ làm hạch hoạt động mạnh hơn để tiêu diệt tác nhân gây bệnh, dẫn đến hiện tượng sưng và đau nhẹ đến trung bình.

Viêm tai giữa hoặc viêm tai ngoài

Dù đôi khi không xuất hiện triệu chứng rõ ràng tại tai, hạch sau tai vẫn phản ứng sớm với tình trạng viêm. Khi tai bị nhiễm trùng, hạch sẽ tăng sinh tế bào bạch cầu và sản xuất các chất chống viêm, gây sưng và căng tức tại vị trí hạch.

Nhiễm virus thông thường

Bao gồm cảm cúm, sởi, rubella hoặc virus Epstein-Barr gây bệnh bạch cầu đơn nhân. Các virus này kích thích hệ miễn dịch toàn thân, khiến hạch bạch huyết phản ứng mạnh hơn. Hạch sưng do virus thường đi kèm các triệu chứng như sốt, mệt mỏi, đau cơ và đôi khi xuất hiện ở nhiều vị trí khác ngoài sau tai.

Phản ứng sau tiêm vắc xin

Một số loại vắc xin như MMR (sởi - quai bị - rubella) hoặc thủy đậu có thể khiến hạch phản ứng tạm thời. Hệ miễn dịch nhận diện kháng nguyên từ vắc xin và kích thích hạch sản xuất tế bào bạch cầu, dẫn đến sưng đau trong vài ngày, sau đó tự giảm khi cơ thể hoàn tất phản ứng miễn dịch.

Bệnh lý tự miễn hoặc viêm mạn tính

Ít gặp hơn nhưng vẫn có thể gây hạch tồn tại lâu. Trong trường hợp này, hạch có thể không đau nhưng vẫn sưng và đôi khi di chuyển nhẹ dưới da. Bệnh lý tự miễn khiến hệ miễn dịch hoạt động quá mức, tấn công cả các mô lành, làm hạch bạch huyết phản ứng kéo dài.

Trong nhiều trường hợp, hạch sưng là tạm thời và sẽ giảm dần sau vài ngày đến 1 - 2 tuần khi nguyên nhân được kiểm soát.

Khi nào hạch sau tai bị sưng đau cần đi khám?

Mặc dù hầu hết hạch sau tai là lành tính, người bệnh nên chủ động đi khám nếu xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo sau:

• Hạch lớn trên 2cm, cứng như đá, không di động dưới da.
• Hạch tồn tại trên 2 - 3 tuần mà không giảm hoặc không đau.
• Kèm theo sốt kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân, ra mồ hôi ban đêm.
• Xuất hiện vết loét da, nốt ruồi thay đổi hình dạng hoặc có khối u vùng đầu - cổ đi kèm.
• Tái phát nhiều lần tại cùng vị trí dù không có nhiễm trùng rõ ràng.

Những dấu hiệu này có thể liên quan đến các bệnh lý nghiêm trọng như lao hạch, lymphoma hoặc di căn ung thư. Việc thăm khám sớm giúp loại trừ các nguy cơ tiềm ẩn và chẩn đoán kịp thời.

Cách giảm khó chịu và phòng ngừa tái phát

Nếu hạch sau tai xuất hiện do viêm nhiễm nhẹ, người bệnh có thể chăm sóc tại nhà theo hướng dẫn:

• Tránh sờ nắn hoặc day ấn liên tục vào hạch để không làm tình trạng viêm nặng thêm.
• Chườm ấm nhẹ vùng hạch khoảng 10 - 15 phút, 2 - 3 lần mỗi ngày, giúp lưu thông bạch huyết và giảm đau.
• Giữ vệ sinh da đầu và tai sạch sẽ, tránh gãi mạnh hoặc dùng vật nhọn ngoáy tai.
• Uống đủ nước và nghỉ ngơi hợp lý để tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên.
• Không tự ý dùng kháng sinh hoặc thuốc kháng viêm kéo dài nếu chưa có chẩn đoán chính xác từ bác sĩ.

Nếu hạch đi kèm với đau tai, ngứa da đầu hoặc nổi mẩn, cần xác định và điều trị đúng nguyên nhân gốc rễ, ví dụ như dùng thuốc chống nấm cho nấm da đầu hoặc nhỏ tai đúng liệu trình cho viêm tai ngoài.

Khi nào cần siêu âm hoặc sinh thiết hạch?

Trong thực hành lâm sàng, bác sĩ thường chỉ định siêu âm hạch cổ hoặc hạch sau tai khi hạch có đặc điểm nghi ngờ: Kích thước lớn, cấu trúc bất thường hoặc kéo dài trên 3 tuần. Siêu âm giúp phân biệt giữa:

• Hạch viêm: Có trục trung tâm rõ ràng, nhu mô đồng nhất.
• Hạch ác tính: Mất cuống, viền không đều hoặc hình dạng bất thường.

Sinh thiết hạch chỉ được cân nhắc nếu hạch tiếp tục tiến triển hoặc xuất hiện các dấu hiệu đáng lo ngại dù đã điều trị bảo tồn. Đây là bước cuối cùng để chẩn đoán chính xác và không phải ai cũng cần.

Hạch sau tai sưng đau thường là phản ứng sinh lý bình thường trước nhiễm trùng nhẹ và hiếm khi nguy hiểm. Tuy nhiên, người bệnh không nên chủ quan nếu hạch cứng, tồn tại lâu hoặc đi kèm các triệu chứng toàn thân. Theo dõi sát diễn tiến của hạch và thăm khám kịp thời sẽ giúp bạn yên tâm hơn và can thiệp sớm khi có vấn đề, từ đó đảm bảo hiệu quả điều trị tốt nhất.