Động kinh khi ngủ: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Động kinh khi ngủ là một dạng rối loạn thần kinh đặc biệt, thường diễn ra trong lúc ngủ và rất dễ bị bỏ qua. Việc nhận biết đúng nguyên nhân và dấu hiệu sẽ giúp người bệnh được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.

Động kinh khi ngủ là một dạng đặc biệt của bệnh động kinh, xảy ra trong khi người bệnh đang ngủ, thường không được nhận biết kịp thời. Tuy nhiên, nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng cách, tình trạng này có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Bài viết này, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu sẽ cung cấp thông tin chi tiết về triệu chứng, nguyên nhân và phương pháp điều trị bệnh động kinh khi ngủ.

Nguyên nhân gây ra động kinh khi ngủ là gì?

Động kinh khi ngủ là tình trạng các cơn co giật hoặc rối loạn thần kinh xảy ra trong giấc ngủ, thường ở giai đoạn không chuyển động mắt nhanh (NREM). Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, trong đó phổ biến hơn ở trẻ em và thanh thiếu niên. Để hiểu rõ hơn, dưới đây là các nguyên nhân chính gây ra cơn động kinh lúc ngủ, bao gồm:

Yếu tố di truyền: Một số dạng động kinh như động kinh thùy trán về đêm, có liên quan đến tiền sử gia đình. Các đột biến gen nhất định làm tăng nguy cơ mắc động kinh khi ngủ, đặc biệt nếu trong gia đình đã có người bị bệnh. Ví dụ, động kinh thùy trán về đêm thường mang tính di truyền và biểu hiện rõ rệt trong giấc ngủ.
Bất thường hoặc tổn thương não: Các vấn đề như u não, chấn thương sọ não, đột quỵ hoặc dị dạng mạch máu có thể gây ra hoạt động điện bất thường trong não, dẫn đến động kinh khi ngủ. Những tổn thương này có thể xuất hiện từ khi sinh ra hoặc do tai nạn, bệnh lý về sau.
Yếu tố kích thích: Thiếu ngủ, căng thẳng kéo dài, lạm dụng rượu bia hoặc sử dụng thuốc kích thích (như caffeine, ma túy) có thể làm tăng khả năng xảy ra cơn động kinh. Những yếu tố này đặc biệt nguy hiểm ở những người đã có tiền sử rối loạn thần kinh, khiến cơn động kinh trong lúc ngủ dễ bùng phát hơn.
Rối loạn điện não trong giấc ngủ NREM: Giai đoạn NREM là thời điểm não bộ dễ xuất hiện các hoạt động điện bất thường, làm tăng nguy cơ co giật. Đây là lý do động kinh khi ngủ thường xảy ra trong vài giờ đầu sau khi đi ngủ, khi cơ thể chuyển vào giai đoạn giấc ngủ sâu.

Không giống động kinh ban ngày, nơi các cơn co giật thường được nhận biết ngay lập tức bởi người bệnh hoặc người xung quanh, động kinh trong khi ngủ khó phát hiện hơn do xảy ra trong trạng thái vô thức. Điều này đòi hỏi sự quan sát kỹ lưỡng từ người thân hoặc các phương pháp chẩn đoán chuyên sâu, chẳng hạn như điện não đồ (EEG) trong lúc ngủ.

Động kinh khi ngủ: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả 1 — *Bệnh động kinh khi ngủ có liên quan đến yếu tố di truyền*

Dấu hiệu nhận biết động kinh khi ngủ

Dấu hiệu nhận biết động kinh khi ngủ có thể là một thách thức, đặc biệt khi các triệu chứng không rõ ràng hoặc bị nhầm lẫn với các rối loạn giấc ngủ khác. Việc nhận biết chính xác các dấu hiệu này là bước đầu tiên để chẩn đoán và điều trị hiệu quả. Dưới đây là những biểu hiện điển hình giúp xác định căn bệnh này, cụ thể là:

Co giật bất thường: Người bệnh có thể trải qua các cử động co giật ở tay, chân hoặc toàn thân trong khi ngủ. Những cơn này thường ngắn, kéo dài từ vài giây đến vài phút, nhưng có thể lặp lại nhiều lần trong đêm.
Phát âm lạ hoặc lặp lại: Một số người phát ra âm thanh bất thường như rên rỉ, hét lên hoặc lặp lại các từ vô nghĩa trong giấc ngủ, đôi khi kèm theo cử động đầu hoặc cổ.
Đột ngột tỉnh giấc trong hoảng sợ: Người bệnh có thể thức dậy giữa đêm với cảm giác sợ hãi, tim đập nhanh hoặc đổ mồ hôi mà không rõ lý do. Những cơn này thường để lại cảm giác bối rối hoặc lo lắng.
Mệt mỏi và lú lẫn sau khi tỉnh dậy: Sau một cơn động kinh trong khi ngủ, người bệnh thường cảm thấy kiệt sức, lú lẫn hoặc mất trí nhớ tạm thời về những gì xảy ra trong đêm, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.

Động kinh khi ngủ: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả 2 — *Co giật bất thường trong khi ngủ là dấu hiệu của động kinh khi ngủ*

Động kinh khi ngủ có nguy hiểm?

Động kinh khi ngủ có nguy hiểm không là câu hỏi mà nhiều người bệnh và gia đình quan tâm. Mặc dù không phải tất cả các trường hợp đều nghiêm trọng, động kinh lúc ngủ có thể gây ra nhiều rủi ro nếu không được kiểm soát. Dưới đây là những nguy cơ tiềm ẩn mà người bệnh cần lưu ý:

Rối loạn giấc ngủ kéo dài: Các cơn động kinh khi ngủ lặp đi lặp lại có thể làm gián đoạn giấc ngủ, dẫn đến mệt mỏi mãn tính, giảm hiệu suất làm việc và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Thiếu ngủ kéo dài cũng làm tăng nguy cơ các bệnh lý khác như cao huyết áp hoặc trầm cảm.
Chấn thương: Trong một số trường hợp, người bệnh có thể ngã hoặc va chạm trong lúc co giật, đặc biệt nếu ngủ một mình. Điều này làm tăng nguy cơ chấn thương đầu, gãy xương hoặc các tổn thương khác, đặc biệt ở trẻ em hoặc người cao tuổi.
Suy giảm trí nhớ và khả năng học tập: Các cơn động kinh khi ngủ kéo dài có thể ảnh hưởng đến trí nhớ ngắn hạn, khả năng tập trung, và hiệu quả học tập hoặc làm việc. Điều này đặc biệt đáng lo ngại ở trẻ em, khi não bộ đang trong giai đoạn phát triển.
Hội chứng SUDEP (đột tử do động kinh): Mặc dù hiếm gặp, SUDEP là một biến chứng nghiêm trọng ở những trường hợp động kinh khi ngủ không được kiểm soát, đặc biệt khi các cơn xảy ra thường xuyên và không được điều trị. Nguy cơ này tuy thấp nhưng cần được lưu ý ở những bệnh nhân có cơn động kinh nặng.
Tác động tâm lý: Việc không được chẩn đoán hoặc điều trị kịp thời có thể dẫn đến lo âu, trầm cảm hoặc cảm giác bị cô lập, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên. Sự kỳ thị từ xã hội hoặc cảm giác xấu hổ về bệnh cũng có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tâm lý.

Vì những rủi ro này, việc phát hiện và điều trị sớm động kinh khi ngủ là rất quan trọng để giảm thiểu tác động tiêu cực đến sức khỏe và cuộc sống của người bệnh.

Động kinh khi ngủ: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả 3 — *Suy giảm trí nhớ là một nguy cơ tiềm ẩn của bệnh động kinh khi ngủ*

Phương pháp điều trị bệnh động kinh khi ngủ

Điều trị động kinh khi ngủ đòi hỏi sự kết hợp giữa chẩn đoán chính xác, sử dụng thuốc, và thay đổi lối sống. Mục tiêu là kiểm soát các cơn động kinh, giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng, đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống. Cụ thể như sau:

Chẩn đoán chính xác

Các phương pháp chẩn đoán chính xác động kinh khi ngủ, bao gồm:

Điện não đồ (EEG): EEG được thực hiện khi ngủ hoặc sau khi thiếu ngủ để ghi nhận hoạt động điện bất thường trong não. Đây là công cụ quan trọng nhất để xác định động kinh khi ngủ và phân loại dạng động kinh.
MRI hoặc video EEG monitoring: Các xét nghiệm hình ảnh như MRI giúp phát hiện tổn thương não, trong khi video EEG trong phòng thí nghiệm giấc ngủ (sleep lab) cho phép bác sĩ quan sát và ghi lại các cơn động kinh, cung cấp dữ liệu chi tiết để chẩn đoán.
Hỏi bệnh sử và quan sát: Thông tin từ người thân về các triệu chứng trong giấc ngủ là yếu tố quan trọng để hỗ trợ chẩn đoán. Các câu hỏi về tần suất, thời gian và biểu hiện của cơn động kinh sẽ giúp bác sĩ xác định đúng tình trạng.

Động kinh khi ngủ: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả 4 — *Điện não đồ là một biện pháp giúp chẩn đoán bệnh động kinh khi ngủ*

Điều trị bằng thuốc

Các thuốc chống động kinh được sử dụng phổ biến bao gồm:

Carbamazepine: Hiệu quả trong việc kiểm soát các cơn động kinh thùy trán, thường gặp trong động kinh khi ngủ.
Lamotrigine: Thường được dùng cho các trường hợp động kinh toàn thể hoặc cục bộ, ít tác dụng phụ hơn một số thuốc khác.
Oxcarbazepine: Một lựa chọn khác để giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của cơn động kinh, đặc biệt ở người lớn. Liều lượng và loại thuốc cần được bác sĩ điều chỉnh dựa trên tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân. Việc tuân thủ dùng thuốc đúng giờ và đúng liều là rất quan trọng để đạt hiệu quả. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kết hợp nhiều loại thuốc để kiểm soát tốt hơn.

Động kinh khi ngủ: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả 5 — *Người bị động kinh khi ngủ thường sẽ được chỉ định sử dụng thuốc động kinh*

Hỗ trợ không dùng thuốc

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, người bệnh động kinh khi ngủ cần thực hiện các phương pháp hỗ trợ khác như:

Điều chỉnh lối sống: Ngủ đủ giấc (7 - 8 giờ/đêm), giảm căng thẳng và tránh các chất kích thích như rượu bia, cà phê hoặc thuốc lá có thể giúp giảm tần suất cơn động kinh khi ngủ. Duy trì lịch trình ngủ đều đặn cũng rất quan trọng.
Chế độ ăn ketogen: Chế độ ăn giàu chất béo, ít carbohydrate này có thể được chỉ định trong một số trường hợp để kiểm soát cơn động kinh. Tuy nhiên, chế độ ăn này cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.
Hỗ trợ tâm lý: Tư vấn tâm lý hoặc tham gia các nhóm hỗ trợ có thể giúp người bệnh và gia đình đối phó với những tác động tâm lý của bệnh. Điều này đặc biệt hữu ích trong việc giảm lo âu và cải thiện sự tự tin.

Ngoài ra, người bệnh cần tái khám định kỳ để đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh thuốc nếu cần. Trong một số trường hợp hiếm gặp, khi thuốc không kiểm soát được cơn động kinh và có tổn thương não rõ ràng, phẫu thuật có thể được xem xét. Các phương pháp như cắt bỏ vùng não gây động kinh hoặc kích thích thần kinh phế vị (VNS) có thể được áp dụng.

Động kinh khi ngủ là một dạng rối loạn thần kinh cần được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc nhận biết triệu chứng sớm và tuân thủ hướng dẫn điều trị sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, cải thiện chất lượng giấc ngủ và cuộc sống. Nếu có dấu hiệu bất thường, hãy đi khám ngay để được chẩn đoán chính xác.

Nguyên nhân gây ra động kinh khi ngủ là gì?

Yếu tố di truyền: Một số dạng động kinh như động kinh thùy trán về đêm, có liên quan đến tiền sử gia đình. Các đột biến gen nhất định làm tăng nguy cơ mắc động kinh khi ngủ, đặc biệt nếu trong gia đình đã có người bị bệnh. Ví dụ, động kinh thùy trán về đêm thường mang tính di truyền và biểu hiện rõ rệt trong giấc ngủ.
Bất thường hoặc tổn thương não: Các vấn đề như u não, chấn thương sọ não, đột quỵ hoặc dị dạng mạch máu có thể gây ra hoạt động điện bất thường trong não, dẫn đến động kinh khi ngủ. Những tổn thương này có thể xuất hiện từ khi sinh ra hoặc do tai nạn, bệnh lý về sau.
Yếu tố kích thích: Thiếu ngủ, căng thẳng kéo dài, lạm dụng rượu bia hoặc sử dụng thuốc kích thích (như caffeine, ma túy) có thể làm tăng khả năng xảy ra cơn động kinh. Những yếu tố này đặc biệt nguy hiểm ở những người đã có tiền sử rối loạn thần kinh, khiến cơn động kinh trong lúc ngủ dễ bùng phát hơn.
Rối loạn điện não trong giấc ngủ NREM: Giai đoạn NREM là thời điểm não bộ dễ xuất hiện các hoạt động điện bất thường, làm tăng nguy cơ co giật. Đây là lý do động kinh khi ngủ thường xảy ra trong vài giờ đầu sau khi đi ngủ, khi cơ thể chuyển vào giai đoạn giấc ngủ sâu.

Dấu hiệu nhận biết động kinh khi ngủ

Co giật bất thường: Người bệnh có thể trải qua các cử động co giật ở tay, chân hoặc toàn thân trong khi ngủ. Những cơn này thường ngắn, kéo dài từ vài giây đến vài phút, nhưng có thể lặp lại nhiều lần trong đêm.
Phát âm lạ hoặc lặp lại: Một số người phát ra âm thanh bất thường như rên rỉ, hét lên hoặc lặp lại các từ vô nghĩa trong giấc ngủ, đôi khi kèm theo cử động đầu hoặc cổ.
Đột ngột tỉnh giấc trong hoảng sợ: Người bệnh có thể thức dậy giữa đêm với cảm giác sợ hãi, tim đập nhanh hoặc đổ mồ hôi mà không rõ lý do. Những cơn này thường để lại cảm giác bối rối hoặc lo lắng.
Mệt mỏi và lú lẫn sau khi tỉnh dậy: Sau một cơn động kinh trong khi ngủ, người bệnh thường cảm thấy kiệt sức, lú lẫn hoặc mất trí nhớ tạm thời về những gì xảy ra trong đêm, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.

Động kinh khi ngủ có nguy hiểm?

Rối loạn giấc ngủ kéo dài: Các cơn động kinh khi ngủ lặp đi lặp lại có thể làm gián đoạn giấc ngủ, dẫn đến mệt mỏi mãn tính, giảm hiệu suất làm việc và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Thiếu ngủ kéo dài cũng làm tăng nguy cơ các bệnh lý khác như cao huyết áp hoặc trầm cảm.
Chấn thương: Trong một số trường hợp, người bệnh có thể ngã hoặc va chạm trong lúc co giật, đặc biệt nếu ngủ một mình. Điều này làm tăng nguy cơ chấn thương đầu, gãy xương hoặc các tổn thương khác, đặc biệt ở trẻ em hoặc người cao tuổi.
Suy giảm trí nhớ và khả năng học tập: Các cơn động kinh khi ngủ kéo dài có thể ảnh hưởng đến trí nhớ ngắn hạn, khả năng tập trung, và hiệu quả học tập hoặc làm việc. Điều này đặc biệt đáng lo ngại ở trẻ em, khi não bộ đang trong giai đoạn phát triển.
Hội chứng SUDEP (đột tử do động kinh): Mặc dù hiếm gặp, SUDEP là một biến chứng nghiêm trọng ở những trường hợp động kinh khi ngủ không được kiểm soát, đặc biệt khi các cơn xảy ra thường xuyên và không được điều trị. Nguy cơ này tuy thấp nhưng cần được lưu ý ở những bệnh nhân có cơn động kinh nặng.
Tác động tâm lý: Việc không được chẩn đoán hoặc điều trị kịp thời có thể dẫn đến lo âu, trầm cảm hoặc cảm giác bị cô lập, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên. Sự kỳ thị từ xã hội hoặc cảm giác xấu hổ về bệnh cũng có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tâm lý.