Điều trị hội chứng ruột kích thích: Phương pháp thường dùng và lưu ý quan trọng

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là rối loạn tiêu hóa mạn tính phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 5 - 20% dân số. Người bệnh thường gặp các triệu chứng kéo dài như đau bụng, đầy hơi, táo bón hoặc tiêu chảy. Điều đáng quan tâm là bệnh khó điều trị dứt điểm và dễ tái phát. Vậy điều trị hội chứng ruột kích thích như thế nào để đạt hiệu quả? Bài viết dưới đây từ Tiêm chủng Long Châu sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chính xác giúp bạn bảo vệ sức khỏe tốt hơn trong quá trình điều trị IBS.

Điều trị hội chứng ruột kích thích có khỏi hoàn toàn không?

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn mạn tính của đường tiêu hóa, thường kéo dài nhiều năm và dễ tái phát. Điều này khiến không ít bệnh nhân băn khoăn liệu việc điều trị hội chứng ruột kích thích có thực sự mang lại hiệu quả hay không.

Thực tế, IBS chưa có phương pháp điều trị triệt để, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng sống nếu áp dụng đúng phác đồ y khoa. Hiệu quả điều trị phụ thuộc vào mức độ bệnh, thể lâm sàng (tiêu chảy, táo bón hoặc hỗn hợp), sự phối hợp của nhiều phương pháp và đặc biệt là sự tuân thủ của người bệnh.

Mục tiêu điều trị bao gồm:

• Giảm triệu chứng tiêu hóa: Kiểm soát đau bụng, đầy hơi, rối loạn đại tiện.
• Ổn định tâm lý: Giảm stress, lo âu và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
• Ngăn ngừa biến chứng gián tiếp: Hạn chế nguy cơ trĩ, suy dinh dưỡng hoặc rối loạn tâm thần đi kèm.

Những cách chẩn đoán hội chứng ruột kích thích​ trước khi điều trị

Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích (IBS) chủ yếu dựa trên khai thác triệu chứng lâm sàng, loại trừ các bệnh lý tiêu hóa khác và áp dụng tiêu chuẩn chẩn đoán quốc tế. Do chưa có xét nghiệm đặc hiệu cho IBS, bác sĩ thường kết hợp nhiều phương pháp để xác định chính xác tình trạng này.

Đánh giá triệu chứng theo tiêu chuẩn Rome IV

Tiêu chuẩn Rome IV hiện được sử dụng rộng rãi trong chẩn đoán IBS. Bệnh nhân được xác định mắc IBS khi có:

• Đau bụng tái diễn ≥1 ngày/tuần trong 3 tháng gần đây, kèm theo ít nhất 2 trong 3 tiêu chí sau:
• Liên quan đến việc đi ngoài: Thay đổi số lần đi ngoài; Thay đổi hình dạng hoặc tính chất phân. Các triệu chứng này cần xuất hiện ít nhất 6 tháng trước khi chẩn đoán.

Thăm khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về:

• Thói quen ăn uống hàng ngày, chất lượng giấc ngủ và tình trạng căng thẳng.
• Đặc điểm triệu chứng tiêu hóa: Đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy, táo bón…
• Tiền sử bệnh lý đường tiêu hóa hoặc bệnh mạn tính khác.

Khám lâm sàng giúp loại trừ các dấu hiệu gợi ý bệnh lý thực thể như viêm ruột, loét dạ dày - tá tràng, bệnh celiac…

Xét nghiệm cận lâm sàng hỗ trợ

Không có xét nghiệm “chẩn đoán dương tính” IBS, nhưng một số xét nghiệm được chỉ định nhằm loại trừ bệnh lý khác, bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Phát hiện thiếu máu, viêm, nhiễm trùng.
• Xét nghiệm phân: Kiểm tra ký sinh trùng, nhiễm khuẩn, viêm đại tràng.
• Nội soi đại tràng: Cần thiết nếu có triệu chứng báo động như sụt cân nhanh, đi ngoài ra máu, sốt kéo dài, tiền sử gia đình ung thư đại trực tràng.

Các phương pháp điều trị hội chứng ruột kích thích hiện nay

Điều trị hội chứng ruột kích thích (Irritable Bowel Syndrome - IBS) chủ yếu nhằm kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng sống, thay vì kỳ vọng “chữa khỏi” hoàn toàn. Phác đồ điều trị cần cá thể hóa theo thể bệnh (IBS-C: Táo bón chiếm ưu thế, IBS-D: Tiêu chảy chiếm ưu thế, IBS-M: Thể hỗn hợp), kết hợp thay đổi lối sống, dinh dưỡng, can thiệp tâm lý và sử dụng thuốc khi có chỉ định.

Thay đổi thói quen sinh hoạt và chế độ ăn uống

Điều chỉnh lối sống và ăn uống khoa học là nền tảng quan trọng giúp cải thiện triệu chứng trong quá trình điều trị hội chứng ruột kích thích​.

• Chế độ ăn Low-FODMAP: Thực hiện theo 3 giai đoạn (loại bỏ ngắn hạn - tái thử - cá thể hóa) dưới sự giám sát của chuyên gia dinh dưỡng. Nhiều nghiên cứu cho thấy chế độ này giúp giảm đầy hơi, chướng bụng và cải thiện rối loạn đại tiện.
• Bổ sung chất xơ hòa tan (như psyllium, yến mạch): Đặc biệt có lợi ở bệnh nhân IBS-C. Nên bổ sung từ từ để hạn chế đầy hơi và khó chịu đường ruột.
• Nguyên tắc dinh dưỡng lành mạnh: Ăn uống điều độ, uống đủ nước; hạn chế cà phê, rượu bia, nước ngọt có gas và các món nhiều dầu mỡ, cay nóng vì có thể làm nặng thêm triệu chứng.

Thuốc điều trị hội chứng ruột kích thích​ theo thể bệnh

Việc sử dụng thuốc khi điều trị hội chứng ruột kích thích​ cần có chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa, dựa trên phân loại IBS và mức độ triệu chứng. Các lựa chọn chính bao gồm:

IBS-C (táo bón chiếm ưu thế):

• Thuốc tác động trên kênh chloride và men guanylate cyclase trong ruột: Lubiprostone, linaclotide, plecanatide giúp cải thiện triệu chứng toàn thể. Trong một số trường hợp, tegaserod có thể được cân nhắc ở phụ nữ <65 tuổi, không có yếu tố nguy cơ tim mạch.
• Thuốc nhuận tràng: Giúp tăng số lần đi tiêu nhưng ít hiệu quả trong cải thiện đau bụng, do đó không nên dùng đơn độc cho triệu chứng toàn thể.

IBS-D (tiêu chảy chiếm ưu thế):

• Kháng sinh đường ruột rifaximin (điều trị từng đợt) và eluxadoline.
• Alosetron: Có thể được dùng ở phụ nữ có triệu chứng nặng, nhưng cần tuân thủ chặt chẽ cảnh báo an toàn.
• Thuốc chống tiêu chảy (loperamide): Giúp giảm số lần đi tiêu nhưng không tác động đầy đủ đến triệu chứng toàn thể, thường dùng bổ trợ.

Điều biến cảm nhận đau và trục não - ruột:

• Thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA) liều thấp: Cải thiện đau bụng và các triệu chứng chung.
• SSRI: Thích hợp hơn ở bệnh nhân IBS kèm rối loạn lo âu hoặc trầm cảm.

Lời khuyên để phòng ngừa tái phát hội chứng ruột kích thích

Sau khi đã được chẩn đoán và tiến hành điều trị hội chứng ruột kích thích, nhiều bệnh nhân vẫn có nguy cơ tái phát triệu chứng nếu không duy trì lối sống và chế độ sinh hoạt hợp lý. Để hạn chế tái phát và kiểm soát bệnh lâu dài, người bệnh nên áp dụng những nguyên tắc sau:

• Duy trì chế độ ăn uống khoa học: Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa, giàu chất xơ hòa tan như yến mạch, rau củ, trái cây ít FODMAP. Hạn chế cà phê, rượu bia, nước ngọt có gas và thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng vì dễ kích thích ruột. Đồng thời, bạn cần ăn đúng giờ, chia nhỏ bữa ăn để giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa.
• Kiểm soát căng thẳng và cảm xúc: Stress và lo âu là yếu tố quan trọng làm triệu chứng IBS nặng hơn. Các phương pháp như thiền, yoga, hít thở sâu hoặc đi bộ nhẹ nhàng mỗi ngày có thể giúp cải thiện tình trạng này.
• Duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh: Ngủ đủ giấc và đúng giờ để hệ tiêu hóa hoạt động ổn định. Tập thể dục đều đặn (30 phút/ngày, 5 ngày/tuần) để cải thiện nhu động ruột. Uống đủ nước, đặc biệt với bệnh nhân IBS-C (táo bón chiếm ưu thế).
• Tái khám định kỳ và tuân thủ điều trị: Người bệnh cần tái khám theo hẹn của bác sĩ để theo dõi diễn tiến, điều chỉnh phác đồ và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Việc tuân thủ hướng dẫn trong quá trình điều trị hội chứng ruột kích thích là yếu tố then chốt giúp ngăn ngừa tái phát.

Điều trị hội chứng ruột kích thích không đơn thuần là dùng thuốc mà cần sự phối hợp toàn diện giữa chế độ ăn, lối sống, quản lý tinh thần và chăm sóc y tế lâu dài. Mặc dù bệnh không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không được kiểm soát tốt, IBS có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Người bệnh cần chủ động thăm khám tại cơ sở y tế uy tín, tuân thủ phác đồ và áp dụng biện pháp phòng ngừa để cải thiện sức khỏe tiêu hóa một cách bền vững.