Cơ địa dị ứng là gì? Cơ địa dị ứng có nguy hiểm không?

Cơ địa dị ứng là một đặc điểm di truyền phổ biến, đặc trưng bởi xu hướng phản ứng miễn dịch quá mức qua trung gian IgE đối với các dị nguyên thông thường như thực phẩm, phấn hoa, bụi nhà, lông động vật hoặc thuốc. Đây là một yếu tố mang tính di truyền và có thể theo suốt đời, làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh dị ứng khác nhau. Dù không phải lúc nào cũng gây nguy hiểm ngay lập tức, nhưng nếu không được theo dõi và kiểm soát, cơ địa dị ứng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm mũi dị ứng mạn tính, hen suyễn,... Vậy cụ thể cơ địa dị ứng là gì, nguyên nhân từ đâu và liệu có cách nào để kiểm soát hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết sau.

Cơ địa dị ứng là gì?

Cơ địa dị ứng là thuật ngữ y khoa chỉ xu hướng di truyền của hệ miễn dịch phản ứng quá mức qua trung gian IgE với các dị nguyên thông thường mà người bình thường không phản ứng. Đây là một đặc điểm mang tính di truyền, tức là những người có tiền sử gia đình mắc các bệnh dị ứng như viêm mũi dị ứng, hen phế quản, viêm da cơ địa hoặc dị ứng thực phẩm sẽ có nguy cơ cao phát triển cơ địa dị ứng.

Ở người có cơ địa dị ứng, hệ thống miễn dịch trở nên quá nhạy cảm với các dị nguyên như bụi nhà, phấn hoa, lông động vật, mạt bụi, một số loại thực phẩm hoặc thuốc. Khi tiếp xúc với các yếu tố này, cơ thể sẽ tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh, dẫn đến sự phóng thích các chất trung gian như histamin, gây ra các biểu hiện lâm sàng như nổi mề đay, ngứa, viêm mũi dị ứng, hen suyễn hoặc sốc phản vệ.

Ngoài yếu tố di truyền, môi trường sống, chế độ ăn uống và mức độ tiếp xúc với dị nguyên trong giai đoạn sớm của cuộc đời cũng góp phần hình thành và làm trầm trọng thêm tình trạng này. 

Nguyên nhân gây dị ứng

Nguyên nhân gây dị ứng chủ yếu xuất phát từ sự rối loạn trong hoạt động của hệ thống miễn dịch, đặc biệt ở những người có cơ địa dị ứng. Khi tiếp xúc với các dị nguyên như phấn hoa, bụi mịn, thực phẩm, lông động vật hoặc thuốc, cơ thể sẽ nhận diện nhầm các chất này là mối đe dọa và kích hoạt quá trình sản xuất kháng thể IgE. Các kháng thể này liên kết với tế bào mast (dưỡng bào), làm phóng thích histamin và các chất trung gian gây viêm, dẫn đến các phản ứng dị ứng như mẩn ngứa, sổ mũi, khó thở hoặc thậm chí là sốc phản vệ.

Yếu tố di truyền đóng vai trò đáng kể trong cơ chế bệnh sinh. Nghiên cứu cho thấy nếu một trong hai cha mẹ có tiền sử dị ứng, nguy cơ con cái mắc dị ứng lên đến 40%, và có thể tăng tới 80% nếu cả hai cha mẹ đều mắc. Ngoài ra, môi trường sống ô nhiễm, tiếp xúc sớm với dị nguyên hoặc hệ miễn dịch kém phát triển cũng góp phần làm tăng nguy cơ khởi phát dị ứng.

Một số tình trạng điển hình của dị ứng

Một số tình trạng điển hình của dị ứng thường biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau, từ nhẹ đến nghiêm trọng, tùy thuộc vào cơ địa của mỗi người cũng như mức độ nhạy cảm với dị nguyên. Dưới đây là các tình trạng lâm sàng phổ biến thường gặp ở người có cơ địa dị ứng:

• Hen suyễn (hen phế quản dị ứng): Đây là bệnh viêm mạn tính đường hô hấp, đặc trưng bởi các cơn co thắt phế quản gây khó thở, khò khè, ho và cảm giác tức ngực. Các dị nguyên như phấn hoa, bụi nhà, lông động vật có thể kích hoạt cơn hen. Điều trị thường bao gồm thuốc giãn phế quản và corticosteroid dạng hít để kiểm soát viêm và mở rộng đường thở.
• Viêm mũi dị ứng: Còn gọi là “sốt cỏ khô”, tình trạng này xuất hiện khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các tác nhân như phấn hoa, bụi bẩn hoặc lông thú cưng. Triệu chứng gồm chảy nước mũi, nghẹt mũi, ngứa mũi và hắt hơi liên tục. Thuốc kháng histamin và corticosteroid xịt mũi thường được dùng để giảm triệu chứng.
• Viêm da cơ địa (bệnh chàm dị ứng): Biểu hiện bằng các vùng da khô, đỏ, ngứa và viêm thường xuyên xuất hiện ở trẻ em và người trưởng thành có cơ địa dị ứng. Dị nguyên như xà phòng, hóa chất hoặc bụi bẩn có thể kích thích bùng phát triệu chứng. Sử dụng kem dưỡng ẩm, thuốc chống viêm và tránh tiếp xúc với các dị nguyên là biện pháp chính để kiểm soát bệnh.
• Dị ứng thực phẩm: Gây ra phản ứng dị ứng khi tiếp xúc với các loại thực phẩm như hải sản, trứng, đậu phộng. Biểu hiện có thể từ nhẹ như mề đay, ngứa đến nặng như sốc phản vệ đe dọa tính mạng.
• Các tình trạng dị ứng khác: Viêm kết mạc dị ứng, dị ứng thuốc, phản ứng côn trùng cắn, phát ban, phù mạch và sốc phản vệ cũng thường gặp ở người có cơ địa dị ứng. Các trường hợp nặng cần được can thiệp y tế kịp thời để tránh nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Cơ địa dị ứng có nguy hiểm không?

Cơ địa dị ứng tuy không thể chữa khỏi hoàn toàn do liên quan mật thiết đến yếu tố di truyền và đặc điểm riêng biệt của từng cá thể, nhưng nếu không được kiểm soát tốt có thể gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Mức độ nguy hiểm của cơ địa dị ứng phụ thuộc vào loại dị ứng và khả năng kiểm soát triệu chứng. Ví dụ, hen suyễn nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến suy hô hấp và đe dọa tính mạng. Các phản ứng dị ứng nặng như phù mạch hay sốc phản vệ đòi hỏi sự can thiệp y tế cấp cứu ngay lập tức. Do đó, việc nhận biết sớm, tránh tiếp xúc với dị nguyên và tuân thủ phác đồ điều trị là vô cùng quan trọng để giảm thiểu rủi ro và kiểm soát bệnh hiệu quả.

Ngoài ra, các biện pháp hỗ trợ như liệu pháp miễn dịch và chăm sóc da đúng cách cũng góp phần cải thiện tình trạng và nâng cao sức khỏe cho người bệnh. Vì vậy, cơ địa dị ứng không phải là tình trạng vô phương cứu chữa, mà cần được quản lý khoa học và có kế hoạch điều trị phù hợp.

Người có cơ địa dị ứng cần đặc biệt thận trọng trong sinh hoạt hàng ngày, đặc biệt khi sử dụng thuốc hoặc tiêm vắc xin, do nguy cơ xuất hiện các phản ứng quá mẫn, bao gồm cả phản vệ. Việc khám sàng lọc kỹ lưỡng trước tiêm đóng vai trò then chốt nhằm phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ và đảm bảo an toàn tối đa cho người tiêm. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu áp dụng quy trình sàng lọc chuyên sâu, được thực hiện bởi đội ngũ nhân viên y tế có chuyên môn, nhằm hỗ trợ người có cơ địa dị ứng an tâm tiếp cận dịch vụ tiêm chủng. Trung tâm cung cấp danh mục vắc xin đa dạng, nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn bảo quản theo GSP, cùng hệ thống lưu trữ và theo dõi sau tiêm hiện đại, là địa chỉ đáng tin cậy cho người dân khi có nhu cầu tiêm chủng an toàn và hiệu quả.