Đau thắt lưng bên phải: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Khi bị đau lưng, nhiều người thường chủ quan nghĩ đó chỉ là mỏi cơ. Tuy nhiên, đau thắt lưng phải đôi khi lại là dấu hiệu cảnh báo của các bệnh lý nghiêm trọng như thoát vị đĩa đệm, sỏi thận hay viêm túi mật. Việc xác định đúng nguyên nhân đau giúp lựa chọn hướng điều trị phù hợp và ngăn ngừa tổn thương lâu dài.

Nguyên nhân phổ biến gây đau thắt lưng bên phải

Đau thắt lưng phải có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ chấn thương cơ học đến bệnh lý nội tạng. Dưới đây là các nhóm nguyên nhân thường gặp.

Căng cơ, căng dây chằng

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, thường do:

• Tư thế sai khi ngồi, cúi người, mang vác vật nặng.
• Hoạt động mạnh đột ngột, đặc biệt khi không khởi động kỹ.
• Tập luyện quá sức, dẫn đến kéo giãn cơ lưng bên phải.

Căng cơ gây đau âm ỉ, lan nhẹ ra vùng hông, thường giảm khi nghỉ ngơi và ít khi kèm theo tê bì.

Thoát vị hoặc thoái hóa đĩa đệm cột sống thắt lưng

Thoát vị đĩa đệm xảy ra khi nhân nhầy trong đĩa đệm bị đẩy lệch sang bên phải, chèn ép rễ thần kinh và gây đau lan xuống mông hoặc chân phải. Thoái hóa khớp đốt sống cũng có thể gây đau khu trú vùng lưng phải, tăng khi vận động và giảm khi nghỉ.

Hẹp ống sống hoặc chèn ép rễ thần kinh

Khi ống sống bị thu hẹp do thoái hóa, gai xương hoặc thoát vị, rễ thần kinh bên phải có thể bị chèn ép. Người bệnh cảm thấy đau nhói, tê buốt lan xuống chân, đôi khi yếu cơ.

Bệnh lý thận và niệu quản bên phải

Một số bệnh nội tạng cũng gây đau vùng lưng phải:

• Sỏi thận bên phải: Gây cơn đau quặn thắt lan ra sau lưng, kèm buồn nôn, tiểu buốt, có thể tiểu ra máu.
• Viêm thận hoặc viêm niệu quản: Gây sốt, đau âm ỉ vùng hông lưng.
• Áp xe thận: Ít gặp hơn nhưng gây đau dữ dội, sốt cao, mệt mỏi.

Đau lưng đi kèm tiểu bất thường, sốt hoặc buồn nôn thường gợi ý bệnh lý thận.

Bệnh lý tiêu hóa hoặc gan mật

Đôi khi, đau lưng phải không xuất phát từ cột sống mà từ cơ quan nội tạng:

• Viêm đại tràng bên phải: Gây đau âm ỉ vùng lưng phải và bụng.
• Viêm túi mật hoặc sỏi mật: Cơn đau thường lan ra sau lưng, nhất là sau bữa ăn nhiều dầu mỡ.

Yếu tố nguy cơ làm tăng đau thắt lưng phải

Một số yếu tố làm khởi phát hoặc nặng thêm tình trạng đau:

• Thừa cân, béo phì;
• Ít vận động, ngồi lâu, sai tư thế;
• Nghề nghiệp đặc thù như tài xế, nhân viên văn phòng, thợ hồ, công nhân bốc vác;
• Tiền sử chấn thương cột sống.

Các nguyên nhân được liệt kê dưới đây chỉ mang tính chất tham khảo và phổ biến trong thực hành lâm sàng. Tuy nhiên, đau thắt lưng phải là một triệu chứng không đặc hiệu, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả những bệnh lý nghiêm trọng cần xử trí kịp thời. 

Vì vậy, để xác định chính xác nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp, người bệnh nên được thăm khám và chẩn đoán bởi bác sĩ chuyên khoa. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc hoặc chẩn đoán tại nhà, nhằm tránh làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.

Triệu chứng điển hình và dấu hiệu cần cảnh giác

Nhận biết sớm các triệu chứng giúp bạn phân biệt đau cơ đơn thuần với bệnh lý nghiêm trọng.

Triệu chứng thường gặp

Các dấu hiệu phổ biến gồm:

• Đau âm ỉ hoặc nhói vùng thắt lưng bên phải, có thể lan ra hông, mông hoặc đùi.
• Cứng lưng buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu.
• Hạn chế vận động, đặc biệt khi cúi hoặc xoay người về bên phải.
• Tê, châm chích hoặc yếu chân phải, gợi ý có chèn ép thần kinh.

Những triệu chứng này thường xuất hiện từ từ, nhưng nếu kéo dài quá hai tuần không giảm, nên đi khám để xác định nguyên nhân.

Dấu hiệu cảnh báo cần khám bác sĩ ngay

Một số dấu hiệu cảnh báo tình trạng nguy hiểm:

• Sốt cao, rét run, nghi ngờ nhiễm trùng thận hoặc cột sống.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Đau dữ dội không thuyên giảm sau khi nghỉ hoặc dùng thuốc giảm đau.
• Rối loạn tiểu tiện như tiểu không kiểm soát, khó tiểu, tiểu ra máu.
• Yếu hoặc tê liệt chi dưới.

Nếu có các biểu hiện trên, cần đến bệnh viện chuyên khoa cơ xương khớp hoặc thần kinh để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Quy trình chẩn đoán và các phương pháp hỗ trợ

Chẩn đoán đau thắt lưng phía bên phải cần kết hợp giữa khám lâm sàng và xét nghiệm cận lâm sàng để xác định nguyên nhân chính xác.

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ:

• Khai thác bệnh sử: Thời gian khởi phát, mức độ đau, tư thế làm đau tăng.
• Khám thần kinh: Kiểm tra phản xạ, cảm giác và sức cơ để xác định có chèn ép dây thần kinh hay không.

Xét nghiệm cận lâm sàng

Tùy nghi ngờ nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định:

• Xét nghiệm máu: Đánh giá chỉ số viêm (CRP), chức năng thận (creatinine, ure).
• Xét nghiệm nước tiểu: Phát hiện nhiễm trùng hoặc sỏi thận.

Chẩn đoán hình ảnh

Các kỹ thuật hình ảnh đóng vai trò then chốt trong xác định nguyên nhân đau lưng:

• X-quang cột sống: Phát hiện gai xương, hẹp khe đĩa đệm.
• MRI hoặc CT scan: Giúp thấy rõ cấu trúc đĩa đệm, rễ thần kinh và mô mềm.
• Siêu âm ổ bụng hoặc thận: Xác định bệnh lý tiết niệu hoặc gan mật.

Chẩn đoán phân biệt

Bác sĩ sẽ loại trừ các khả năng:

• Đau cơ xương khớp do vận động sai;
• Đau thần kinh tọa;
• Bệnh lý thận, gan, ruột già hoặc túi mật.

Các phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả

Việc điều trị đau thắt lưng phía bên phải sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Người bệnh nên tuân thủ hướng dẫn điều trị từng bước: Từ bảo tồn đến can thiệp y tế.

Biện pháp hỗ trợ tại nhà

Nếu nguyên nhân do căng cơ hoặc sai tư thế, người bệnh có thể áp dụng:

• Nghỉ ngơi ngắn hạn (1 - 2 ngày), tránh nằm bất động lâu.
• Chườm ấm hoặc chườm lạnh giúp giảm viêm và thư giãn cơ.
• Bài tập kéo giãn nhẹ như Plank, yoga, pilates hoặc các động tác tăng cường cơ lưng - bụng.
• Điều chỉnh tư thế khi ngồi và đứng, giữ lưng thẳng, tránh cong người lâu.
• Giảm cân nếu thừa cân để giảm tải cho cột sống.

Điều trị y tế và phục hồi chức năng

Nếu cơn đau kéo dài hoặc do bệnh lý cột sống, bác sĩ có thể chỉ định:

• Thuốc giảm đau, kháng viêm (NSAIDs, paracetamol) dùng ngắn hạn, theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Thuốc giãn cơ trong trường hợp co cứng.
• Vật lý trị liệu như điện xung, sóng ngắn, kéo giãn cột sống, siêu âm trị liệu.
• Tiêm ngoài màng cứng hoặc phong bế thần kinh nếu có chèn ép nghiêm trọng.
• Phẫu thuật chỉ áp dụng khi thoát vị đĩa đệm lớn, gây liệt hoặc mất kiểm soát đại tiểu tiện.

Đau thắt lưng bên phải là tình trạng phổ biến nhưng không nên xem nhẹ. Cơn đau có thể do nguyên nhân cơ học đơn giản, song cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý ở cột sống hoặc cơ quan nội tạng. Việc nhận biết triệu chứng, thăm khám sớm và tuân thủ điều trị đúng cách sẽ giúp người bệnh hồi phục nhanh, giảm biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Nếu đau kèm sốt, tiểu bất thường hoặc yếu chi, hãy đi khám bác sĩ ngay để được xử trí kịp thời.