Cường giáp dưới lâm sàng là gì? Nguyên nhân và cách phòng ngừa

Cường giáp dưới lâm sàng là vấn đề sức khỏe tiềm ẩn nhưng có thể gây ra những ảnh hưởng lâu dài nếu không được kiểm soát. Việc nắm rõ nguyên nhân và áp dụng các biện pháp phòng ngừa kịp thời sẽ giúp hạn chế rủi ro và duy trì chức năng tuyến giáp ổn định. 

Cường giáp dưới lâm sàng là gì?

Cường giáp dưới lâm sàng là tình trạng tuyến giáp bắt đầu tiết hormone quá mức nhưng chưa gây ra các triệu chứng rõ ràng, hoặc các biểu hiện lâm sàng rất nhẹ. Đây được xem như giai đoạn sớm của bệnh cường giáp và thường phát hiện thông qua xét nghiệm máu, đặc biệt là chỉ số hormone TSH.

Tuyến giáp, nằm ở trước cổ, phía dưới thanh quản, sản xuất hai hormone chính là Thyroxin (T4) và Triiodothyronine (T3). Hoạt động của tuyến giáp được điều hòa bởi TSH, hormone do tuyến yên tiết ra. Khi lượng T3 và T4 tăng cao, tuyến yên sẽ giảm tiết TSH để duy trì cân bằng nội tiết.

Chỉ số bình thường:

• T3: 0,202 - 0,443 ng/dl;
• T4: 0,932 - 1,71 ng/dl;
• TSH: 0,4 - 4,94 mcIU/ml.

Ở cường giáp dưới lâm sàng, TSH giảm nhưng T3 và T4 vẫn nằm trong giới hạn bình thường. Dựa vào mức TSH, bệnh được chia thành hai cấp độ:

• Cấp độ I (nhẹ): TSH từ 0,1 - 0,4 mcIU/ml;
• Cấp độ II (nặng hơn): TSH < 0,1 mcIU/ml.

Biến chứng có thể gặp:

• Tiến triển thành cường giáp toàn phát nếu không được theo dõi và điều trị kịp thời.
• Ảnh hưởng tim mạch: Tăng nhịp tim, rung nhĩ, bệnh mạch vành, suy tim, đặc biệt ở người trên 65 tuổi.
• Ảnh hưởng xương và chuyển hóa: Tăng tiêu xương, mật độ xương thấp, nguy cơ gãy xương cao, dễ gặp ở phụ nữ lớn tuổi.

Cường giáp dưới lâm sàng cần được theo dõi định kỳ, đánh giá nguy cơ tim mạch và xương, đặc biệt ở nhóm người lớn tuổi, phụ nữ sau mãn kinh hoặc bệnh nhân có bệnh tim kèm theo.

Nguyên nhân gây cường giáp dưới lâm sàng

Cường giáp dưới lâm sàng có thể xuất phát từ nhiều yếu tố, bao gồm cả nguyên nhân nội sinh và ngoại sinh, trong đó các tác nhân ngoại sinh thường gặp hơn.

Nguyên nhân nội sinh:

• Bệnh Basedow (Graves): Thể bệnh dưới lâm sàng có thể xuất hiện ở giai đoạn đầu, khi bệnh đang thuyên giảm hoặc khi người bệnh có biến chứng về mắt.
• Bướu giáp đơn nhân hoặc đa nhân: Đặc biệt ở người trên 55 tuổi, nghiên cứu cho thấy khoảng 57% trường hợp cường giáp do bướu giáp đa nhân biểu hiện dưới dạng cường giáp dưới lâm sàng.
• Viêm tuyến giáp và viêm giáp tự miễn: Gây rối loạn chức năng tuyến giáp, làm tăng hoặc giảm hormone tuyến giáp.
• Phụ nữ mang thai trong 3 tháng đầu hoặc gặp tình trạng nghén nặng: Hormone hCG tăng cao có thể kích thích tuyến giáp, dẫn đến cường giáp tạm thời.

Nguyên nhân ngoại sinh:

• Sử dụng quá liều hormone giáp tổng hợp (levothyroxine) hoặc các thuốc ảnh hưởng đến TSH như dopamine, glucocorticoid, amiodarone, interferon, lithium…
• Thói quen ăn uống dư thừa iod, có thể thúc đẩy tuyến giáp tăng hoạt động, làm giảm TSH.

Đối tượng có nguy cơ cao:

• Người cao tuổi, đặc biệt là phụ nữ trên 60 tuổi;
• Người có bướu giáp nhân đơn hoặc đa nhân;
• Người từng mắc bệnh Basedow hoặc viêm giáp tự miễn;
• Phụ nữ sau sinh hoặc đang mang thai;
• Người đang dùng các loại thuốc ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp hoặc sử dụng hormone giáp tổng hợp quá liều.

Triệu chứng của cường giáp dưới lâm sàng

Phần lớn người mắc cường giáp dưới lâm sàng thường không có biểu hiện rõ ràng, vì vậy bệnh thường chỉ được phát hiện qua xét nghiệm máu. Tuy nhiên, một số người vẫn có thể xuất hiện những dấu hiệu nhẹ, tương tự cường giáp toàn phát, gồm:

• Nhạy cảm với nhiệt độ: Người bệnh thường cảm thấy nóng bức hơn bình thường, ngay cả khi thời tiết không quá oi bức.
• Tim đập nhanh, bồn chồn, lo lắng: Nhịp tim có thể tăng nhẹ, đôi khi kèm cảm giác hồi hộp.
• Run tay nhẹ: Xuất hiện khi tập trung hoặc căng thẳng, hồi hộp.
• Giảm cân bất thường: Người bệnh có thể sụt cân nhanh chóng trong thời gian ngắn mà không thay đổi chế độ ăn uống hay tập luyện.
• Rối loạn tiêu hóa: Tiêu chảy nhẹ là triệu chứng thường gặp.
• Thay đổi tâm trạng: Dễ căng thẳng, cáu gắt, lo lắng quá mức.
• Khó ngủ: Thường khó vào giấc ban đêm nhưng dễ thức dậy sớm.
• Mệt mỏi, kém vận động: Cơ thể luôn cảm thấy yếu, thiếu năng lượng.
• Đổ mồ hôi nhiều hơn bình thường: Dù không lao động nặng, người bệnh vẫn ra mồ hôi nhiều.

Các biện pháp phòng ngừa bệnh lý tuyến giáp

Để bảo vệ sức khỏe tuyến giáp và giảm nguy cơ mắc các rối loạn, bạn có thể áp dụng những phương pháp sau:

• Khám sức khỏe định kỳ: Việc kiểm tra định kỳ tuyến giáp, đặc biệt khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường ở vùng cổ như sưng, cứng hoặc nổi u cục, rất quan trọng. Khám sớm giúp phát hiện các vấn đề như bướu giáp, cường giáp hoặc suy giáp ngay từ giai đoạn đầu, từ đó có thể can thiệp y tế kịp thời và hạn chế biến chứng.
• Duy trì chế độ ăn uống khoa học: Chế độ dinh dưỡng cân bằng giúp tuyến giáp hoạt động hiệu quả. Nên bổ sung các thực phẩm giàu iod, vitamin và khoáng chất như rong biển, hải sản, rau xanh, cá béo, thịt nạc, sữa chua. Tuy nhiên, cần ăn vừa phải vì lượng iod quá cao hoặc tiêu thụ thực phẩm chức năng tuyến giáp không kiểm soát có thể gây phản tác dụng.
• Kiểm soát cân nặng và vận động thường xuyên: Duy trì cân nặng ở mức hợp lý giúp giảm áp lực lên tuyến giáp và hệ trao đổi chất. Tập thể dục đều đặn, từ các bài tập nhẹ như đi bộ, yoga đến các hoạt động aerobic vừa phải, không chỉ hỗ trợ chức năng tuyến giáp mà còn cải thiện sức khỏe tim mạch, xương và tinh thần.
• Theo dõi lối sống và thói quen: Hạn chế stress, ngủ đủ giấc và tránh các yếu tố môi trường có thể ảnh hưởng đến hormone tuyến giáp, như thuốc không kê đơn chứa iod hoặc một số loại thuốc tác động đến chức năng tuyến giáp.

Cường giáp dưới lâm sàng là tình trạng tuyến giáp hoạt động bất thường nhưng thường không có triệu chứng rõ ràng, dễ bị bỏ sót nếu không xét nghiệm. Hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng các biện pháp phòng ngừa như khám định kỳ, duy trì chế độ ăn uống cân bằng, vận động thường xuyên và theo dõi lối sống giúp phát hiện sớm, hạn chế biến chứng và bảo vệ sức khỏe tổng thể.