Hormone hCG là gì? Ý nghĩa của hormone hCG

Khi nhắc đến xét nghiệm máu hoặc que thử thai, đa phần mọi người sẽ nghe đến hormone hCG, một dấu ấn sinh học đặc trưng của quá trình thụ thai. Không chỉ là tín hiệu báo hiệu có thai, nồng độ hCG trong cơ thể còn mang nhiều ý nghĩa lâm sàng quan trọng, giúp bác sĩ đánh giá sự phát triển của thai nhi, phát hiện sớm một số bất thường trong thai kỳ hoặc hỗ trợ chẩn đoán các bệnh lý liên quan đến hệ sinh sản.

Hormone hCG là gì?

Hormone chorionic gonadotropin (hCG) là một loại glycoprotein đặc biệt được tiết ra chủ yếu bởi tế bào nuôi (trophoblast) của nhau thai ngay sau khi trứng được thụ tinh và làm tổ trong niêm mạc tử cung. Với trọng lượng phân tử dao động từ 36.000 - 40.000 Da, hCG thuộc nhóm hormone chứa hàm lượng carbohydrate cao, nhờ vậy có thời gian bán thải kéo dài khoảng 36 giờ, đảm bảo hiệu quả sinh học ổn định trong cơ thể.

Về mặt sinh lý, hormone hCG có vai trò thiết yếu trong việc duy trì sự tồn tại và hoạt động của hoàng thể sau khi thụ tinh, giúp hoàng thể tiếp tục tiết progesterone nhằm bảo vệ và nuôi dưỡng nội mạc tử cung, tạo điều kiện cho thai kỳ phát triển. Do đặc tính tương tự với hormone LH, hCG thường được coi là dấu ấn sinh học quan trọng trong thai kỳ và là cơ sở của các xét nghiệm phát hiện có thai sớm.

Hormone hCG tồn tại trong bao lâu?

Trong một thai kỳ bình thường, hormone chorionic gonadotropin (hCG) bắt đầu xuất hiện sớm chỉ vài ngày sau quá trình thụ tinh. Cụ thể, nồng độ hCG có thể được phát hiện trong máu hoặc nước tiểu từ ngày thứ 8 - 11 sau khi rụng trứng, tức là khoảng 1 ngày sau khi phôi bám vào nội mạc tử cung. Giai đoạn này hCG bắt đầu tăng nhanh và trở thành chỉ dấu sinh học quan trọng giúp khẳng định sự hiện diện của thai sớm.

Trong 6 tuần đầu tiên của thai kỳ, nồng độ hCG thường tăng gấp đôi sau mỗi 48 - 72 giờ, phản ánh quá trình phát triển bình thường của phôi thai. Sau đó, hCG tiếp tục gia tăng và đạt đỉnh vào cuối tam cá nguyệt thứ nhất (khoảng tuần 10 - 12 của thai kỳ). Từ giai đoạn này, nồng độ hCG giảm dần nhưng vẫn được duy trì trong suốt thai kỳ để hỗ trợ chức năng nhau thai và duy trì môi trường nội tiết ổn định. Như vậy, hormone hCG tồn tại xuyên suốt toàn bộ thai kỳ, với mức tăng - giảm đặc trưng theo từng giai đoạn. 

Vai trò của hormone hCG

Hormone chorionic gonadotropin (hCG) đóng vai trò trung tâm trong việc duy trì và điều hòa các hoạt động sinh lý thiết yếu trong thai kỳ. Cụ thể:

• Duy trì hoạt động của hoàng thể: hCG ngăn cản sự thoái hóa của hoàng thể, qua đó duy trì bài tiết progesterone, estrogen và relaxin. Progesterone và estrogen giúp ổn định nội mạc tử cung, hỗ trợ phát triển thai kỳ, đồng thời kích thích tuyến vú chuẩn bị cho quá trình tiết sữa sau sinh. Relaxin có tác dụng làm mềm dây chằng khớp mu và giảm co bóp cơ trơn tử cung, góp phần duy trì môi trường thuận lợi cho sự phát triển của thai.
• Hỗ trợ phát triển giới tính thai nhi: hCG kích thích tế bào Leydig của thai nam sản xuất testosterone, đóng vai trò quyết định trong quá trình biệt hóa cơ quan sinh dục nam.
• Điều hòa miễn dịch của mẹ: Hormone này làm tăng sản xuất corticosteroid và đồng thời ức chế đáp ứng miễn dịch của tế bào lympho, giúp giảm nguy cơ cơ thể mẹ đào thải bào thai như một tác nhân lạ.

Nhờ những vai trò trên, hCG không chỉ là hormone duy trì thai kỳ mà còn là yếu tố bảo vệ và định hình sự phát triển của thai nhi ngay từ giai đoạn sớm.

Ý nghĩa của nồng độ hormone hCG

Nồng độ hCG thấp

Nồng độ hCG dưới mức sinh lý bình thường có thể phản ánh nhiều bất thường trong thai kỳ. Đây là một chỉ dấu quan trọng để bác sĩ sản khoa theo dõi, chẩn đoán và xử trí kịp thời. Một số nguyên nhân thường gặp gồm:

• Sảy thai hoặc thai lưu: Một nghiên cứu năm 2013 trên 443 phụ nữ sảy thai cho thấy nồng độ hCG giảm nhanh bất thường. Mức hCG có thể giảm 35-50% chỉ trong 2 ngày và 66-87% trong 7 ngày sau sảy thai lưu. Sau sảy thai, hCG vẫn tồn tại trong máu trong vài ngày, gây khó khăn cho việc xác định thời điểm rụng trứng và có thể dẫn đến kết quả dương tính giả khi thử thai. Về mặt lâm sàng, nhiều bác sĩ khuyên tránh quan hệ tình dục trong vòng 2 tuần sau sảy thai để hạn chế nguy cơ nhiễm trùng, mặc dù phụ nữ có thể rụng trứng và mang thai trở lại sớm nhất sau 2 tuần.
• Thai ngoài tử cung (GEU): hCG tăng chậm và không đạt mức mong đợi so với thai trong tử cung. Đây là một dấu hiệu quan trọng hỗ trợ chẩn đoán sớm thai ngoài tử cung.
• Sai số trong tính tuổi thai: Một số trường hợp nồng độ hCG thấp có thể do xác định sai tuổi thai, dẫn đến kết quả xét nghiệm không phản ánh chính xác tình trạng thai kỳ.

Nồng độ hCG cao

Nồng độ hCG tăng cao hơn bình thường có thể liên quan đến nhiều tình trạng sinh lý và bệnh lý khác nhau, bao gồm:

• Thai trứng: hCG thường tăng mạnh và kéo dài bất thường, đây là dấu hiệu quan trọng giúp hỗ trợ chẩn đoán bệnh lý này.
• Đa thai: Nồng độ hCG tăng tỷ lệ thuận với số lượng thai nhi, ví dụ đơn thai trung bình khoảng 502 mIU/ml, song thai 1.093 mIU/ml và tam thai 2.160 mIU/ml trong giai đoạn đầu thai kỳ.
• Nguyên nhân ngoài thai kỳ: Một số bệnh lý ác tính như ung thư buồng trứng, ung thư tuyến yên, ung thư vú, thận, phổi hoặc dạ dày cũng có thể gây tăng hCG.
• Mang thai lại sớm sau sảy thai hoặc sau sinh: hCG có thể cao bất thường nếu phụ nữ mang thai trở lại trong vòng 2 tuần sau sảy thai hoặc tối thiểu 45 ngày sau sinh.

Khi nào nên thực hiện xét nghiệm HCG?

Xét nghiệm hCG (human chorionic gonadotropin) là phương pháp thường được sử dụng trong chẩn đoán thai kỳ và một số tình trạng bệnh lý liên quan. Bạn nên thực hiện xét nghiệm này trong các trường hợp sau:

• Nghi ngờ mang thai: Khi có dấu hiệu trễ kinh, buồn nôn, mệt mỏi hoặc các triệu chứng gợi ý mang thai sớm.
• Theo dõi thai kỳ: Giúp đánh giá sự phát triển của thai, đặc biệt trong giai đoạn đầu.
• Nghi ngờ thai ngoài tử cung: Khi có triệu chứng đau bụng, ra máu bất thường hoặc kết quả siêu âm không rõ ràng.
• Nghi ngờ thai trứng hoặc bất thường thai nghén: Khi nồng độ hCG tăng cao bất thường.
• Theo dõi sau sảy thai hoặc phá thai: Để kiểm tra sự trở lại bình thường của nồng độ hCG.
• Đánh giá một số khối u sinh dục hoặc u nguyên bào nuôi: hCG có thể tăng trong các bệnh lý này.

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về hormone hCG và ý nghĩa lâm sàng khi hCG tăng hoặc giảm bất thường. Đây là một chỉ dấu sinh học quan trọng, không chỉ giúp chẩn đoán và theo dõi quá trình mang thai mà còn hỗ trợ phát hiện một số bệnh lý liên quan. Việc theo dõi và xét nghiệm hCG nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn và sức khỏe cho cả mẹ và thai nhi.