Con ghẻ là con gì? Gây hại như thế nào?

Con ghẻ là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng ngứa ngáy dai dẳng, đặc biệt ở những vùng da mỏng như kẽ tay, kẽ chân. Dù chỉ là một ký sinh trùng siêu nhỏ, cái ghẻ lại có khả năng gây tổn thương da và lây lan nhanh chóng nếu không được điều trị kịp thời.

Con ghẻ là con gì?

Thực chất, “con ghẻ” hay “cái ghẻ” chính là Sarcoptes scabiei, một loài ký sinh trùng siêu nhỏ thuộc nhóm bọ ve. Chúng nằm trong lớp động vật chân đốt Arachnida, phân lớp Acari và thuộc họ Sarcoptidae. Với kích thước chỉ khoảng 0,2 – 0,4 mm, cái ghẻ gần như không thể nhìn thấy bằng mắt thường và thường chỉ được phát hiện thông qua kính hiển vi.

Loài ký sinh này nổi tiếng với nhiều tên gọi dân gian như ve ghẻ, ghẻ nước, ghẻ ngứa… Tất cả đều ám chỉ khả năng gây bệnh ghẻ, tình trạng da liễu phổ biến ở cả người lớn và trẻ em. Sarcoptes scabiei có thể ký sinh trên da người và nhiều loài động vật có vú khác, chẳng hạn như chó, mèo, heo hoặc ngựa. Chúng sống bằng cách chui vào lớp biểu bì, lớp da ngoài cùng của cơ thể nhưng không bao giờ xuyên xuống sâu hơn lớp sừng.

Sau khi xâm nhập vào da, cái ghẻ bắt đầu đào hang để sinh sống và sinh sản. Những đường hầm nhỏ này thường có hình ngoằn ngoèo, hơi nhô lên, màu xám hoặc màu da và có thể dài hơn 1 cm. Đây chính là dấu hiệu đặc trưng giúp nhận biết bệnh ghẻ. Khi con cái ghẻ đẻ trứng trong đường hầm, người bệnh sẽ cảm thấy ngứa dữ dội, đặc biệt vào ban đêm do hoạt động mạnh hơn của ký sinh trùng trong khoảng thời gian này.

Điều đáng chú ý là bệnh ghẻ lây lan rất dễ dàng. Chỉ cần tiếp xúc da kề da trong thời gian ngắn với người bị nhiễm là đủ để con cái ghẻ truyền từ người này sang người khác. Ngoài ra, việc dùng chung khăn, chăn, quần áo hoặc nằm chung giường cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm. Chính vì khả năng lây lan mạnh, bệnh ghẻ thường bùng phát thành từng đợt trong gia đình, trường học hoặc khu tập thể.

Một số chủng Sarcoptes từ động vật cũng có thể lây sang người. Tuy nhiên, những trường hợp này thường chỉ gây viêm da ngứa tạm thời và không kéo dài. Nguyên nhân là do cái ghẻ từ động vật không thể sinh sản và nhân lên trên da người, nên bệnh sẽ tự khỏi khi ký sinh trùng chết đi.

Đặc điểm hình thể của con cái ghẻ

Con cái ghẻ (Sarcoptes scabiei) là một loài ký sinh trùng cực kỳ nhỏ bé, đến mức mắt thường hầu như không thể quan sát được. Dưới kính hiển vi, chúng hiện ra với hình dạng khá đặc trưng. Con cái trưởng thành có kích thước dài khoảng 0,30 - 0,45 mm và rộng 0,25 - 0,35 mm, trong khi con đực nhỏ chỉ bằng một nửa con cái. Chính vì kích thước siêu nhỏ này mà chúng dễ dàng ẩn mình trong lớp biểu bì của da người mà không bị phát hiện.

Hình dáng của cái ghẻ khá giống một chiếc mai rùa thu nhỏ: thân hình bầu dục, lưng hơi nhô lên và phần bụng tương đối phẳng. Bề mặt cơ thể chúng có nhiều gai cứng phân bố ở lưng, hai bên hông và các đường biểu bì thô ráp. Những gai nhỏ và gờ ngang này giúp cái ghẻ bám chắc vào da và dễ dàng cào, đào trong lớp sừng để tạo đường hầm làm nơi sinh sống và đẻ trứng.

Cái ghẻ có 8 chân, là đặc trưng của nhóm động vật chân đốt thuộc lớp Arachnida. Tất cả các chân đều ngắn, thô và mập, giúp chúng bám chắc khi di chuyển trong các đường hầm trên da. Ở con cái, chân III và IV kết thúc bằng những sợi lông dài đặc trưng, trong khi ở con đực chỉ có chân III mang đặc điểm này. Đặc biệt, các chân đều có móng vuốt nhỏ ở đoạn cuối, trông như những chiếc cựa giúp chúng bám chắc và đào bới trong da. Ở con cái, cả bốn cặp chân đều có móng, còn con đực chỉ có một móng ở chân IV.

Ngoài ra, hai chân trước của cái ghẻ còn có giác hút puvilli, một cấu trúc giúp chúng di chuyển linh hoạt hơn trong môi trường chật hẹp dưới lớp biểu bì da. Nhờ những cấu trúc này, cái ghẻ có thể đào hang nhanh chóng và di chuyển dễ dàng chỉ trong vài giờ.

Về khả năng sinh sản, ve cái ghẻ có tốc độ sinh sản đáng kể. Mỗi ngày, một con cái có thể đẻ từ 1 – 5 trứng, và khoảng 10% số trứng sẽ nở thành ấu trùng. Những ấu trùng này tiếp tục phát triển thành con trưởng thành và lại tiếp tục quá trình ký sinh. Đây chính là lý do bệnh ghẻ dễ lây lan và khó kiểm soát nếu không được điều trị đúng cách.

Cái ghẻ có nguy hiểm không? Chúng gây hại như thế nào?

Cái ghẻ (Sarcoptes scabiei) là một trong những tác nhân gây bệnh da liễu phổ biến nhất. Về bản chất, cái ghẻ không trực tiếp đe dọa tính mạng, và phần lớn các trường hợp nhiễm ghẻ thông thường chỉ gây ngứa ngáy, khó chịu. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là bệnh ghẻ lành tính hay có thể tự khỏi. Nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, bệnh có thể tiến triển nặng nề, gây tổn thương da nghiêm trọng và làm phát sinh nhiều biến chứng nguy hiểm.

Ở giai đoạn đầu, cái ghẻ chỉ gây ngứa dữ dội, đặc biệt về đêm, kèm theo phát ban và các đường hầm nhỏ trên da. Tình trạng này khiến người bệnh gãi nhiều, làm da bị trầy xước và tăng nguy cơ nhiễm khuẩn. Mặc dù các triệu chứng giai đoạn đầu không đe dọa sức khỏe nghiêm trọng, nhưng nếu kéo dài, bệnh có thể dẫn đến nhiều hậu quả khó lường.

Một trong những biến chứng nguy hiểm nhất của bệnh ghẻ là ghẻ đóng vảy (ghẻ Na Uy). Đây là dạng nhiễm ghẻ nặng, xảy ra khi số lượng cái ghẻ trên da tăng lên hàng nghìn đến hàng triệu con. Khi đó, da người bệnh trở nên dày, đóng vảy trắng, nứt nẻ và dễ bị phồng rộp. Ghẻ đóng vảy không chỉ gây đau đớn mà còn có khả năng lây lan cực kỳ mạnh, gây bùng phát dịch trong cộng đồng.

Việc gãi nhiều và tổn thương da lặp đi lặp lại cũng có thể dẫn đến lở loét diện rộng, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập. Khi nhiễm trùng lan sâu, người bệnh có nguy cơ bị viêm mô tế bào, nhiễm trùng huyết một tình trạng đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.

Không chỉ ảnh hưởng đến da, bệnh ghẻ kéo dài còn có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe tổng thể. Một số biến chứng hiếm gặp nhưng nguy hiểm gồm:

• Các vấn đề tim mạch do nhiễm trùng lan rộng.
• Ảnh hưởng chức năng thận khi cơ thể phải đối mặt với tình trạng viêm nhiễm kéo dài.
• Suy giảm chất lượng cuộc sống, gây mất ngủ, mệt mỏi, lo âu do ngứa liên tục.

Như vậy, mặc dù cái ghẻ không nguy hiểm ngay lập tức, nhưng việc chủ quan hoặc điều trị sai cách có thể khiến bệnh trở nên trầm trọng và gây nhiều biến chứng nặng. Khi có dấu hiệu nghi ngờ, người bệnh nên thăm khám sớm và tuân thủ phác đồ điều trị để loại bỏ hoàn toàn ký sinh trùng, đồng thời ngăn ngừa lây lan trong cộng đồng.

Con ghẻ tuy nhỏ bé nhưng lại gây ra nhiều phiền toái và có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách. Từ những cơn ngứa dữ dội đến nguy cơ nhiễm trùng và lây lan trong cộng đồng, tác hại của cái ghẻ không thể xem nhẹ. Vì vậy, khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ, bạn nên thăm khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.