Ghẻ nước và tổ đỉa: Cách phân biệt và phòng ngừa

Nhiều người khi gặp tình trạng nổi mụn nước kèm ngứa ở bàn tay, bàn chân thường băn khoăn không biết mình bị ghẻ nước hay tổ đỉa. Đây là hai bệnh lý da liễu phổ biến, dễ gây nhầm lẫn, dẫn đến việc tự ý điều trị sai cách, khiến bệnh kéo dài và dễ tái phát. Hiểu rõ sự khác biệt giữa ghẻ nước và tình trạng tổ đỉa có ý nghĩa quan trọng trong việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, bảo vệ sức khỏe da. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn phân biệt chính xác và nắm được các cách phòng ngừa an toàn, hiệu quả.

Tìm hiểu ghẻ nước và tổ đỉa

Bệnh tổ đỉa là gì?

Tổ đỉa, hay còn gọi là chàm tổ đỉa (dyshidrotic eczema), là một thể đặc biệt của bệnh chàm mạn tính. Đặc trưng của bệnh là sự xuất hiện các mụn nước nhỏ, sâu dưới da, thường tập trung ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và đặc biệt ở kẽ các ngón. Mụn nước có kích thước từ 1-2 mm, mọc rải rác hoặc thành từng cụm, gây ngứa dữ dội, nhất là khi tiếp xúc với nước, chất tẩy rửa hoặc trong thời tiết nóng ẩm.

Các mụn nước trong tổ đỉa có vách dày, khó vỡ, thường tồn tại vài tuần trước khi khô lại, bong vảy và để lại vùng da dày sừng hoặc nứt nẻ. Trong giai đoạn tiến triển, bệnh có thể gây đau, rát, ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hằng ngày, đặc biệt là ở những người phải lao động chân tay.

Nguyên nhân chính xác của tổ đỉa chưa được xác định rõ, nhưng các yếu tố nguy cơ thường gặp gồm cơ địa dị ứng, tăng tiết mồ hôi, stress, rối loạn miễn dịch hoặc tiếp xúc hóa chất. Do tính chất mạn tính, bệnh dễ tái phát nhiều lần nếu không được điều trị và chăm sóc da đúng cách.

Bệnh ghẻ nước là gì?

Ghẻ nước (scabies) là bệnh da liễu do ký sinh trùng Sarcoptes scabiei gây ra. Đây là loại ghẻ cái đào hang vào lớp thượng bì của da để đẻ trứng, từ đó gây phản ứng viêm và ngứa dữ dội. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, lây lan nhanh qua tiếp xúc trực tiếp da kề da hoặc gián tiếp qua quần áo, chăn màn, vật dụng cá nhân.

Triệu chứng điển hình của ghẻ nước là các mụn nước hoặc mụn nhỏ hình hạt ngọc, xuất hiện ở những vị trí đặc trưng như kẽ ngón tay, ngón chân, cổ tay, vùng thắt lưng, bộ phận sinh dục ngoài. Cảm giác ngứa thường rõ rệt hơn về ban đêm do hoạt động của ký sinh trùng gia tăng. Nếu không được điều trị sớm, ghẻ nước có thể gây biến chứng như nhiễm khuẩn da thứ phát (mụn mủ, chốc lở), chàm hóa hoặc lây lan nhanh trong cộng đồng. 

Phân biệt ghẻ nước và tổ đỉa

Ghẻ nước và tổ đỉa đều là bệnh lý da liễu đặc trưng bởi sự xuất hiện của mụn nước kèm ngứa ngáy dữ dội, dễ gây nhầm lẫn trong chẩn đoán lâm sàng. Tuy nhiên, cơ chế bệnh sinh, đặc điểm tổn thương da, khả năng lây lan và tiến triển của hai bệnh hoàn toàn khác nhau. Dưới đây là bảng phân biệt ghẻ nước và tổ đỉa:

Đặc điểm	Bệnh tổ đỉa	Bệnh ghẻ nước
Hình dáng, kích thước mụn nước	Mụn nước tròn, nhỏ (1-2 mm), nằm sâu dưới da, vách dày, khó vỡ; thường tự tiêu sau vài tuần.	Mụn nước nhỏ, màu đỏ nhạt, vách mỏng, dễ vỡ khi gãi; chứa dịch trong.
Cách mọc mụn nước	Mọc rải rác hoặc thành cụm, chủ yếu ở lớp sâu của da.	Mọc nông, rải rác trên bề mặt da.
Phạm vi xuất hiện	Lòng bàn tay, bàn chân, kẽ ngón tay và ngón chân.	Kẽ ngón tay, ngón chân, cổ tay, vùng kín, thắt lưng…
Đặc điểm khác	Sau khi mụn tiêu đi để lại lớp sừng vàng, da dày, dễ nứt nẻ.	Có rãnh ghẻ dài 2-4 mm do cái ghẻ đào hang đẻ trứng.
Mức độ ngứa ngáy	Ngứa nhiều, đặc biệt khi tiếp xúc nước hoặc hóa chất.	Ngứa dữ dội, tăng mạnh về đêm.
Thời gian khởi phát	Xuất hiện theo đợt, thường tăng vào mùa nóng ẩm.	Dễ bùng phát trong điều kiện ẩm thấp, mùa mưa bão.
Khả năng lây lan	Không lây, liên quan cơ địa và miễn dịch.	Lây lan nhanh qua tiếp xúc trực tiếp hoặc dùng chung đồ cá nhân.
Mức độ nguy hiểm	Ít ảnh hưởng toàn thân nhưng dễ tái phát, gây khó chịu, ảnh hưởng sinh hoạt.	Có nguy cơ biến chứng (nhiễm trùng, chàm hóa) nếu không điều trị kịp thời.

Cách phòng ngừa ghẻ nước và tổ đỉa

Ghẻ nước và tổ đỉa đều gây ra những khó chịu kéo dài, ảnh hưởng đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên, cơ chế hình thành khác nhau nên biện pháp phòng ngừa cũng không giống nhau. Ghẻ nước là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Sarcoptes scabiei gây ra, trong khi tổ đỉa lại là bệnh da liễu mạn tính, liên quan đến yếu tố cơ địa và miễn dịch. Dưới đây là cách phòng ngừa ghẻ nước và tổ đỉa:

Phòng ngừa bệnh tổ đỉa

• Giữ vệ sinh da tay và chân sạch sẽ: Rửa bằng nước ấm và xà phòng dịu nhẹ, sau đó lau khô bằng khăn mềm.
• Bảo vệ da khi tiếp xúc với nước và hóa chất: Đeo găng tay có lót cotton khi rửa bát, giặt giũ hoặc làm việc nhà.
• Dưỡng ẩm đều đặn: Thoa kem dưỡng ẩm sau khi tắm hoặc rửa tay, ưu tiên sản phẩm có chứa dimethicone để tạo màng bảo vệ.
• Sử dụng máy tạo ẩm trong mùa khô: Giúp duy trì độ ẩm không khí, ngăn da khô nứt nẻ.
• Tránh tác nhân gây dị ứng: Hạn chế tiếp xúc với kim loại, hóa chất, bụi bẩn hoặc các yếu tố đã biết gây bùng phát bệnh.
• Tháo nhẫn khi rửa tay: Tránh giữ ẩm lâu tại vùng da dưới nhẫn, giảm nguy cơ hình thành mụn nước.

Phòng ngừa bệnh ghẻ nước

• Giặt và sấy khô quần áo, chăn ga, khăn tắm ở nhiệt độ cao khi trong nhà có người mắc bệnh.
• Cách ly vật dụng cá nhân: Không dùng chung quần áo, khăn tắm, chăn màn để ngăn lây lan.
• Xử lý đồ vật khó giặt: Cho vào túi nhựa kín, buộc chặt cách ly trong 72 giờ là đủ, vì mite không sống quá 2-3 ngày ngoài da.
• Vệ sinh môi trường sống: Hút bụi toàn bộ nhà cửa, đặc biệt khu vực giường ngủ và ghế nệm.
• Khám và điều trị đồng thời cho người thân tiếp xúc gần: Hạn chế nguy cơ tái nhiễm sau điều trị.

Mặc dù ghẻ nước và tổ đỉa đều gây ra mụn nước, ngứa ngáy và ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hằng ngày, nhưng cơ chế bệnh sinh và khả năng lây lan lại hoàn toàn khác nhau. Việc nhận biết đúng đặc điểm từng bệnh giúp người bệnh lựa chọn hướng xử trí phù hợp, tránh nhầm lẫn trong điều trị. Bên cạnh đó, duy trì vệ sinh cá nhân, chăm sóc da đúng cách và tuân thủ chỉ định y khoa là chìa khóa để hạn chế tái phát tổ đỉa cũng như phòng tránh lây lan ghẻ nước trong cộng đồng.