Cao áp phổi ở trẻ sinh non là gì? Hiểu đúng để can thiệp kịp thời

Trẻ sinh non có hệ hô hấp chưa hoàn thiện, khiến cho các biến chứng về phổi rất dễ xuất hiện, trong đó tăng áp phổi là một vấn đề cần đặc biệt lưu ý. Việc cung cấp thông tin rõ ràng, dễ hiểu sẽ giúp phụ huynh nhận biết sớm dấu hiệu bất thường của tình trạng cao áp phổi ở trẻ sinh non, từ đó phối hợp tốt hơn với bác sĩ trong việc chăm sóc và điều trị cho trẻ.

Cao áp phổi ở trẻ sinh non là gì?

Cao áp phổi, hay còn gọi là tăng áp động mạch phổi, là tình trạng áp lực máu trong hệ mạch máu phổi của trẻ tăng cao bất thường. Với trẻ sinh non, đây là một biến chứng đặc biệt đáng lo ngại vì hệ hô hấp và hệ tuần hoàn của trẻ chưa phát triển đầy đủ, khiến quá trình trao đổi oxy gặp nhiều khó khăn.

Một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến cao áp phổi ở trẻ sinh non là phổi chưa sản xuất đủ chất surfactant – một loại protein giúp giữ cho các túi khí trong phổi không bị xẹp. Ngoài ra, tình trạng thiếu oxy kéo dài trong tử cung hoặc sau sinh cũng có thể làm tổn thương lớp nội mô của các mạch máu phổi, gây tăng áp lực.

Cao áp phổi nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ khiến cho tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu qua phổi, từ đó dễ dẫn đến suy hô hấp, suy tim phải và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự sống còn cũng như phát triển lâu dài của trẻ.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây tăng áp phổi ở trẻ sơ sinh non tháng

Trẻ sinh non trước 28 tuần tuổi thai là nhóm có nguy cơ cao nhất mắc phải tình trạng cao áp phổi. Ngoài yếu tố tuổi thai, còn có nhiều nguyên nhân và yếu tố khác góp phần làm gia tăng nguy cơ này, bao gồm:

• Nhiễm trùng sơ sinh: Vi khuẩn hoặc virus có thể gây viêm phổi, phá hủy mô phổi non yếu của trẻ, dẫn đến tăng áp lực trong hệ tuần hoàn phổi.
• Loạn sản phế quản - phổi (BPD): Đây là một tình trạng mãn tính thường gặp ở trẻ phải thở máy hoặc thở oxy kéo dài. BPD làm biến đổi cấu trúc phổi và mạch máu, góp phần làm tăng áp phổi.
• Chậm phát triển phổi trong bào thai: Do suy nhau thai hoặc thai chậm phát triển trong tử cung, phổi không phát triển đầy đủ và đúng thời điểm.
• Sử dụng oxy nồng độ cao hoặc thở máy kéo dài: Mặc dù rất cần thiết để duy trì sự sống nhưng nếu sử dụng không đúng cách sẽ làm tổn thương mô phổi và các mạch máu nhỏ, gây ra cao áp phổi.

Theo các số liệu thống kê, tỷ lệ trẻ sơ sinh bị cao áp phổi dao động từ 1 – 2 trường hợp trên 1000 trẻ đủ tháng, tuy nhiên, tỷ lệ này có thể cao hơn đáng kể ở nhóm trẻ sinh non rất nhẹ cân hoặc có bệnh phổi mãn tính như BPD.

Dấu hiệu nhận biết cao áp phổi ở trẻ sinh non cha mẹ cần lưu ý

Cao áp phổi ở trẻ sinh non không dễ nhận biết bằng mắt thường, nhất là trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu lâm sàng có thể cảnh báo tình trạng này mà cha mẹ không nên bỏ qua:

• Nhịp thở nhanh bất thường, thở gấp, thở nông, khó thở hoặc thở khò khè kéo dài.
• Co kéo cơ hô hấp phụ, rút lõm ngực khi thở.
• Môi và đầu chi xanh tím, biểu hiện của thiếu oxy máu.
• Phản ứng kém, bú yếu, dễ mệt, quấy khóc.
• Không cải thiện tình trạng oxy hóa dù đã hỗ trợ hô hấp.

Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ thường sử dụng phương pháp siêu âm tim (echocardiography), đây là kỹ thuật cho phép đo lường áp lực động mạch phổi và phát hiện sự thay đổi dòng chảy máu bất thường giữa hai bên tim.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị cao áp phổi ở trẻ sinh non hiện nay

Chẩn đoán

• Siêu âm tim: Là tiêu chuẩn vàng để đánh giá áp lực động mạch phổi, xác định có hay không sự tồn tại của shunt phải - trái (máu chảy ngược từ tim phải sang tim trái).
• Phân tích khí máu động mạch: Đo nồng độ oxy, carbonic trong máu để đánh giá mức độ suy hô hấp.
• Theo dõi SpO2 và phản ứng với liệu pháp oxy: Trẻ bị cao áp phổi thường có SpO2 thấp dù được hỗ trợ oxy tối ưu.

Điều trị

Việc điều trị cao áp phổi ở trẻ sinh non cần phối hợp nhiều phương pháp:

• Hỗ trợ hô hấp: Bắt đầu từ thở CPAP (áp lực dương liên tục) đến thở máy tùy tình trạng nặng nhẹ.
• Thuốc giãn mạch phổi: Sildenafil là thuốc được sử dụng rộng rãi giúp làm giãn mạch máu phổi và giảm áp lực động mạch.
• Điều chỉnh oxy liệu pháp: Mục tiêu là đảm bảo oxy máu đủ mà không gây độc cho phổi non yếu.
• Điều trị bệnh lý nền: Nếu có nhiễm trùng, viêm phổi hoặc loạn sản phổi thì cần được xử lý song song.

Cha mẹ có thể làm gì để hỗ trợ trẻ sinh non mắc cao áp phổi?

Khi trẻ được chẩn đoán cao áp phổi, vai trò của cha mẹ là vô cùng quan trọng trong quá trình theo dõi và hỗ trợ điều trị bệnh. Cụ thể, cha mẹ cần:

• Tuân thủ phác đồ điều trị: Cho trẻ dùng thuốc và áp dụng hỗ trợ hô hấp đúng chỉ định của bác sĩ.
• Tái khám định kỳ: Theo dõi chức năng hô hấp và tim mạch thường xuyên để điều chỉnh phương pháp điều trị kịp thời.
• Chăm sóc dinh dưỡng đầy đủ: Tăng cường cho trẻ bú mẹ để cung cấp chất đạm, vitamin và vi chất thiết yếu hỗ trợ phổi phát triển, cải thiện sức đề kháng.
• Giữ môi trường sống sạch: Tránh khói thuốc, bụi bẩn, vi khuẩn, những yếu tố có thể gây viêm nhiễm phổi.
• Tâm lý cha mẹ ổn định: Cùng với y bác sĩ, cha mẹ cần giữ tinh thần lạc quan, tạo môi trường tích cực cho con phục hồi.

Ngoài ra, cha mẹ nên trao đổi với bác sĩ về các chương trình can thiệp sớm cho trẻ sinh non, giúp trẻ có thể phát triển thể chất và trí tuệ đúng chuẩn.

Cao áp phổi ở trẻ sinh non là một trong những biến chứng nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến sự sống còn và phát triển lâu dài của trẻ. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, tình trạng này hoàn toàn có thể kiểm soát.

Hiểu đúng nguyên nhân, dấu hiệu và hướng điều trị sẽ giúp cha mẹ không còn quá hoang mang khi con gặp phải tình trạng này. Quan trọng nhất, cha mẹ luôn cần phối hợp chặt chẽ với nhân viên y tế và duy trì môi trường sống tốt, chăm sóc an toàn, dinh dưỡng khoa học để tạo nền tảng vững chắc cho con vượt qua giai đoạn khó khăn, phát triển khỏe mạnh về sau.