Cách tính liều tiêm insulin​ người bệnh đái tháo đường cần biết

Việc tính liều tiêm insulin là yếu tố then chốt trong kiểm soát đường huyết ở người bệnh đái tháo đường. Nếu tính toán sai liều, người bệnh có nguy cơ hạ đường huyết hoặc tăng đường huyết, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. 

Tổng quan về insulin và vai trò trong điều trị đái tháo đường    

Insulin là một hormone thiết yếu do các tế bào beta của tuyến tụy sản xuất, có chức năng duy trì cân bằng glucose trong máu và cung cấp năng lượng cho hoạt động sống. Đây là yếu tố cốt lõi trong cơ chế điều hòa chuyển hóa, đồng thời giữ vai trò quan trọng trong quản lý bệnh đái tháo đường.

Trong điều trị, insulin phát huy nhiều tác dụng then chốt:

• Điều hòa đường huyết: Insulin giúp vận chuyển glucose từ máu vào tế bào, từ đó hạ nồng độ đường trong máu và ngăn ngừa biến chứng do tăng đường huyết kéo dài.
• Duy trì cân bằng năng lượng: Khi glucose được hấp thu vào tế bào, cơ thể sẽ có đủ năng lượng cho các hoạt động sống, đồng thời đảm bảo sự ổn định chuyển hóa.
• Dự trữ năng lượng: Insulin hỗ trợ chuyển glucose dư thừa thành glycogen dự trữ tại gan và cơ, giúp cơ thể có nguồn năng lượng sẵn sàng khi cần thiết.
• Phòng ngừa hạ đường huyết: Việc sử dụng insulin đúng cách không chỉ kiểm soát tăng đường huyết mà còn giúp hạn chế nguy cơ hạ đường huyết - một tình trạng có thể gây nguy hiểm nếu không được xử trí kịp thời.
• Cá thể hóa điều trị: Liều và phác đồ insulin có thể được điều chỉnh linh hoạt dựa trên nhu cầu, chế độ ăn, mức độ hoạt động và đáp ứng của từng bệnh nhân, giúp tối ưu hiệu quả kiểm soát đường huyết.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), insulin là một trong những thuốc thiết yếu trong điều trị đái tháo đường, đặc biệt đối với bệnh nhân đái tháo đường type 1 và một số trường hợp đái tháo đường type 2 không kiểm soát được bằng thuốc uống.

Cách tính liều tiêm insulin​ cho bệnh nhân đái tháo đường

Việc lựa chọn liều insulin phù hợp là nền tảng của điều trị đái tháo đường. Nếu tính sai, người bệnh có thể đối mặt với cả tăng đường huyết kéo dài lẫn hạ đường huyết nguy hiểm.

Cách tính liều tiêm insulin​ ban đầu là theo cân nặng, tùy vào tuýp đái tháo đường và tình trạng bệnh nhân. Đây là cơ sở để bác sĩ tiến hành điều chỉnh về sau:

• Đái tháo đường type 1: Tổng liều hằng ngày (TDI - Total Daily Insulin) thường 0,4 - 1,0 đơn vị/kg/ngày.
• Đái tháo đường type 2: Nếu bắt đầu bằng insulin nền (basal), liều khởi đầu thường 0,1 - 0,2 đơn vị/kg/ngày. Nếu cần thêm insulin bữa ăn (bolus), tổng liều thường dao động 0,4 - 0,6 đơn vị/kg/ngày.
• Lưu ý: Người cao tuổi (>70) hoặc có suy thận cần điều chỉnh liều thấp hơn để giảm nguy cơ hạ đường huyết.

Sau khi tính được tổng liều hằng ngày, insulin sẽ được chia thành các phần khác nhau để kiểm soát cả đường huyết nền và đường huyết sau ăn:

• Insulin nền (Basal): Khoảng 50% TDI, thường tiêm vào buổi tối (khoảng 21h) để duy trì đường huyết ổn định khi không ăn.
• Insulin bữa ăn (Bolus): 50% còn lại, chia thành 3 liều, tiêm trước bữa ăn chính 5 - 30 phút (tùy loại insulin).
• Insulin hiệu chỉnh (Correction dose): Nếu đường huyết trước ăn cao, có thể bổ sung thêm. Thường tăng khoảng 1 đơn vị insulin cho mỗi 2,8 mmol/L glucose vượt mục tiêu (> 8,3 mmol/L).

Không có công thức cố định cho tất cả bệnh nhân, việc theo dõi đường huyết thường xuyên là điều kiện bắt buộc để điều chỉnh liều phù hợp:

• Đo glucose máu lúc đói và sau ăn để quyết định tăng/giảm liều.
• Mục tiêu duy trì đường huyết: 4,4 - 10 mmol/L.
• Khi có dấu hiệu hạ đường huyết (run tay, vã mồ hôi, lơ mơ), cần xử trí ngay bằng bổ sung đường nhanh.

Cách tính liều tiêm insulin​ và điều chỉnh liều là một quá trình liên tục, đòi hỏi theo dõi sát sao và cá thể hóa điều trị. Người bệnh nên được hướng dẫn trực tiếp bởi bác sĩ chuyên khoa để đạt kết quả an toàn và hiệu quả nhất.

Những lưu ý quan trọng khi tính và tiêm insulin

Việc tiêm insulin không chỉ dừng lại ở việc tính đúng liều, mà còn đòi hỏi sự cẩn trọng trong toàn bộ quá trình sử dụng để đảm bảo hiệu quả điều trị và an toàn cho người bệnh. Một số điểm cần đặc biệt lưu ý gồm:

• Đánh giá liều lượng chính xác: Liều insulin cần được cá thể hóa dựa trên cân nặng, chế độ ăn, mức độ vận động và mục tiêu đường huyết. Không nên tự ý điều chỉnh liều mà phải tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc nhân viên y tế để có phác đồ phù hợp nhất.
• Kiểm tra vị trí và thời điểm tiêm: Insulin thường được tiêm vào lớp mỡ dưới da ở bụng, đùi hoặc cánh tay. Cần thay đổi vị trí tiêm luân phiên để tránh tình trạng xơ hóa, tụ mỡ hoặc sẹo tại chỗ tiêm. Thời điểm tiêm cũng phải tuân theo loại insulin sử dụng (nhanh, trung gian hay kéo dài).
• Theo dõi phản ứng của cơ thể: Mỗi bệnh nhân đáp ứng với insulin khác nhau. Do đó, cần theo dõi đường huyết thường xuyên, quan sát phản ứng cơ thể với từng liều và thời điểm tiêm để kịp thời điều chỉnh.
• Bảo quản insulin đúng cách: Insulin phải được bảo quản lạnh (2 - 8°C) để duy trì hiệu lực. Tuy nhiên, lọ hoặc bút insulin đang sử dụng nên để ở nhiệt độ phòng để giảm cảm giác đau và kích ứng khi tiêm. Luôn kiểm tra hạn sử dụng, màu sắc và tính toàn vẹn của thuốc trước khi dùng.
• Chuẩn bị đối phó với hạ đường huyết: Hạ đường huyết là biến chứng thường gặp khi tiêm insulin. Người bệnh cần nhận biết sớm các dấu hiệu (run tay, đổ mồ hôi, choáng váng) và luôn mang theo đường nhanh (viên glucose, kẹo ngọt, nước trái cây) để xử trí kịp thời.

Việc sử dụng insulin đúng liều và đúng cách là chìa khóa giúp người bệnh đái tháo đường kiểm soát đường huyết ổn định, ngăn ngừa biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, liều insulin không thể áp dụng chung cho tất cả mà cần được cá thể hóa, dựa trên hướng dẫn của bác sĩ điều trị. Vì vậy, người bệnh tuyệt đối không tự ý sử dụng cách tính liều tiêm insulin​ và điều chỉnh mà nên tái khám định kỳ để được theo dõi, tư vấn và điều chỉnh liều phù hợp nhất.

Chủ động tiêm phòng giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm, từ đó hỗ trợ kiểm soát đường huyết ổn định hơn và bảo vệ sức khỏe lâu dài. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp vắc xin chính hãng, bảo quản chuẩn GSP, cùng đội ngũ y tế giàu kinh nghiệm, đảm bảo quy trình tiêm an toàn và dịch vụ tận tâm. Liên hệ ngay tổng đài miễn phí 1800 6928 để được tư vấn và đặt lịch tiêm phù hợp.