Thông tin về các loại insulin​ trong điều trị bệnh đái tháo đường

Trong điều trị đái tháo đường, insulin được xem như “hormone thay thế” giúp cơ thể kiểm soát lượng đường trong máu khi tuyến tụy không còn hoạt động hiệu quả. Tùy thuộc vào đặc tính tác dụng nhanh, trung bình hay kéo dài, sẽ có các loại insulin khác nhau. 

Các loại insulin trong điều trị bệnh đái tháo đường

Trong lâm sàng, insulin dùng trong điều trị đái tháo đường được chia thành nhiều dạng dựa trên thời gian khởi phát tác dụng (onset), thời gian đạt đỉnh (peak) và thời gian tác dụng kéo dài (duration). Các loại insulin phổ biến bao gồm:

• Insulin tác dụng rất nhanh (rapid-acting / tác dụng tức thời);
• Insulin tác dụng ngắn (short-acting);
• Insulin tác dụng trung bình (intermediate-acting);
• Insulin tác dụng kéo dài (long-acting / basal insulin);
• Insulin hỗn hợp (pre-mix insulin).

Bác sĩ sẽ dựa trên nhiều yếu tố để quyết định loại insulin phù hợp cho từng bệnh nhân, chẳng hạn như:

• Khả năng hấp thu và đáp ứng insulin của cơ thể (thời gian tác dụng có thể khác nhau giữa các cá nhân).
• Lối sống (chế độ ăn, mức độ vận động, thói quen uống rượu/bia).
• Sự sẵn sàng và khả năng tuân thủ tiêm insulin mỗi ngày.
• Tần suất theo dõi đường huyết.
• Độ tuổi và tình trạng sức khỏe toàn thân.
• Mục tiêu kiểm soát đường huyết (ví dụ: Kiểm soát đường huyết lúc đói, sau ăn hoặc toàn bộ).

Bảng dưới đây trình bày chi tiết các dạng insulin tiêm theo đặc điểm dược động học, bao gồm: Thời gian khởi phát tác dụng (onset - khoảng thời gian từ khi tiêm đến khi insulin bắt đầu hạ đường huyết), thời gian đạt đỉnh (peak - giai đoạn insulin phát huy tác dụng mạnh nhất) và thời gian duy trì hiệu quả (duration - khoảng thời gian insulin còn tác dụng trong cơ thể). Các thông số này có thể thay đổi tùy từng cá thể. Cột cuối cùng cung cấp gợi ý tổng quan về mối liên hệ giữa đặc tính của từng loại insulin và thời điểm dùng liên quan đến bữa ăn.

Cách sử dụng insulin

Việc sử dụng insulin cần được cá thể hóa và luôn dưới sự hướng dẫn của bác sĩ điều trị. Bác sĩ sẽ quyết định loại insulin, thời điểm tiêm và liều lượng phù hợp. Ngoài ra, dược sĩ lâm sàng có thể hỗ trợ tư vấn thêm để người bệnh dùng insulin an toàn và hiệu quả.

Tần suất tiêm phụ thuộc vào từng trường hợp: Có người chỉ cần 1 - 2 mũi mỗi ngày, nhưng cũng có người cần 3 mũi hoặc nhiều hơn, thường là trước các bữa ăn. Lịch tiêm nhiều lần giúp duy trì kiểm soát đường huyết ổn định hơn.

Dụng cụ tiêm insulin;

• Bút tiêm chứa sẵn thuốc (insulin pen): Tiện lợi, an toàn hơn so với bơm tiêm truyền thống. Người dùng điều chỉnh liều bằng cách xoay núm vặn trên bút. Nếu không thể vặn được nữa, nghĩa là thuốc đã hết và cần thay bút mới.
• Bơm kim tiêm lấy từ lọ insulin: Cần thao tác thủ công, ít thuận tiện hơn nhưng vẫn được sử dụng rộng rãi.

Dù sử dụng loại dụng cụ nào, người bệnh cần:

• Kiểm tra đúng loại insulin theo chỉ định.
• Đảm bảo liều chính xác đến từng đơn vị.
• Kiểm tra hoạt động của bút hoặc bơm tiêm trước khi sử dụng.

Quy trình tiêm insulin dưới da:

• Chọn vị trí tiêm: Bụng dưới, mặt trước đùi, mặt sau cánh tay hoặc mông. Nên thay đổi vị trí thường xuyên để tránh loạn dưỡng mỡ tại chỗ.
• Dùng ngón tay véo nhẹ da và đưa kim vào lớp dưới da một cách nhanh gọn.
• Tiêm toàn bộ liều, giữ kim trong da và đếm khoảng 10 giây.
• Thả da và rút kim ra ngoài.
• Vứt bỏ kim hoặc bơm tiêm đã dùng vào hộp đựng an toàn chuyên dụng.

Lưu ý an toàn: 

• Không dùng chung bút tiêm insulin với người khác, kể cả khi thay kim mới, nhằm phòng tránh lây nhiễm bệnh.
• Mỗi loại bút hoặc lọ insulin có thể có yêu cầu riêng về cách sử dụng và bảo quản, do đó cần đọc kỹ hướng dẫn đi kèm hoặc tham khảo ý kiến dược sĩ.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), insulin là một trong những loại thuốc thiết yếu, việc sử dụng đúng kỹ thuật đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát bệnh đái tháo đường và phòng ngừa biến chứng lâu dài.

Một số lưu ý quan trọng khi sử dụng insulin

Khi điều trị bằng các loại insulin, người bệnh cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ và chú ý đến các vấn đề sau:

• Đặc điểm của chế phẩm insulin: Phần lớn các loại insulin có dung dịch trong suốt, nhưng một số chế phẩm có dạng đục do được bổ sung chất làm chậm hấp thu. Với các dạng này, người bệnh cần trộn đều trước khi tiêm bằng cách lật nhẹ bút hoặc lọ insulin 10 - 15 lần. Tránh lắc mạnh vì có thể tạo bọt khí, gây sai lệch liều lượng.
• Điều chỉnh liều: Nhu cầu insulin có thể thay đổi theo thời gian do thay đổi chế độ ăn uống, mức độ vận động, cân nặng, bệnh lý kèm theo hoặc thuốc sử dụng. Vì vậy, việc tái khám định kỳ để bác sĩ hiệu chỉnh liều là rất cần thiết.
• Theo dõi đường huyết: Người bệnh nên đo và ghi lại nồng độ glucose máu thường xuyên (ít nhất 1 lần trước bữa ăn hoặc theo hướng dẫn bác sĩ). Nhật ký đường huyết giúp bác sĩ đưa ra quyết định điều chỉnh liều chính xác hơn.
• Quản lý dinh dưỡng: Trước khi sử dụng các loại insulin, bệnh nhân cần được hướng dẫn cách tính toán carbohydrate trong khẩu phần ăn để phối hợp liều insulin phù hợp, tránh dao động đường huyết quá mức.
• Tác dụng không mong muốn: Hạ đường huyết là biến chứng thường gặp và có thể đe dọa tính mạng; phản ứng dị ứng tại chỗ tiêm; loạn dưỡng mỡ tại vị trí tiêm nếu không thay đổi vị trí thường xuyên; tăng cân khi sử dụng kéo dài.

Việc hiểu rõ đặc tính của các loại insulin giúp người bệnh và bác sĩ phối hợp xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, vừa kiểm soát tốt đường huyết, vừa giảm thiểu nguy cơ hạ đường huyết. Do liều lượng và loại insulin cần được cá thể hóa cho từng trường hợp, người bệnh không nên tự ý thay đổi mà cần tuân thủ hướng dẫn và tái khám định kỳ để đạt hiệu quả điều trị tối ưu.

Việc tiêm chủng đầy đủ giúp tạo lớp lá chắn bảo vệ, giảm rủi ro biến chứng và mang lại sự yên tâm trong quá trình kiểm soát bệnh đái tháo đường. Tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, các loại vắc xin đều chính hãng, bảo quản chuẩn GSP, cùng đội ngũ y tế giàu kinh nghiệm, sẵn sàng đồng hành để mỗi mũi tiêm đều an toàn và hiệu quả. Liên hệ 1800 6928 (miễn phí) để được tư vấn và đặt lịch tiêm phù hợp.