Bướu cổ tuyến giáp là bệnh gì? Nguyên nhân và phương pháp điều trị hiệu quả

Bướu cổ tuyến giáp là một trong những bệnh lý nội tiết phổ biến, có thể gặp ở cả nam và nữ nhưng thường xuất hiện nhiều hơn ở phụ nữ trung niên. Bệnh đặc trưng bởi tình trạng tuyến giáp phì đại bất thường, gây ảnh hưởng đến hình dáng vùng cổ và hoạt động sản xuất hormone của cơ thể.

Bướu tuyến giáp là bệnh gì, có mấy độ?

Tuyến giáp là một cơ quan nhỏ nằm ở vùng cổ, có hình dạng như cánh bướm, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc sản xuất hormone điều hòa quá trình trao đổi chất, kiểm soát năng lượng và ảnh hưởng đến hầu hết các hoạt động của cơ thể. Khi tuyến giáp phát triển to hơn kích thước bình thường, tình trạng này được gọi là bướu tuyến giáp (hay còn gọi là phì đại tuyến giáp). Đây là một trong những rối loạn nội tiết thường gặp ở cả nam và nữ, đặc biệt là phụ nữ trung niên.

Bướu tuyến giáp xảy ra khi mô tuyến giáp tăng sinh quá mức, có thể lan tỏa toàn tuyến hoặc chỉ tập trung tại một vùng, hình thành các nhân giáp. Bệnh có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau như thiếu i-ốt, rối loạn miễn dịch, viêm tuyến giáp hoặc yếu tố di truyền. Ở giai đoạn đầu, bướu tuyến giáp thường không gây đau và ít biểu hiện rõ ràng, khiến người bệnh khó phát hiện. Tuy nhiên, khi bướu phát triển lớn, nó có thể chèn ép lên các cơ quan lân cận, dẫn đến cảm giác nuốt vướng, khó thở, khàn tiếng hoặc ho kéo dài.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bướu tuyến giáp được chia thành 3 cấp độ chính dựa trên kích thước và khả năng quan sát:

• Độ 0: Tuyến giáp hoàn toàn bình thường, không sờ thấy hay nhìn thấy bướu.
• Độ 1: Có thể sờ thấy bướu khi khám, nhưng không nhìn thấy rõ bằng mắt thường khi người bệnh ở tư thế bình thường.
• Độ 2: Bướu rõ ràng, dễ dàng nhìn thấy và sờ thấy, cổ có dấu hiệu to ra bất thường.

Nhìn chung, bướu tuyến giáp có thể lành tính hoặc ác tính tùy từng trường hợp. Việc thăm khám định kỳ, siêu âm tuyến giáp và xét nghiệm hormone giúp xác định chính xác mức độ bệnh, từ đó lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp có thể là theo dõi, dùng thuốc hoặc phẫu thuật nếu cần thiết.

Nguyên nhân gây ra bệnh bướu tuyến giáp

Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng này, từ rối loạn nội tiết, yếu tố miễn dịch, chế độ dinh dưỡng cho đến thay đổi sinh lý. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp nhất:

Thiếu i-ốt

I-ốt là nguyên liệu thiết yếu để tuyến giáp tổng hợp hormone thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3). Khi cơ thể thiếu i-ốt kéo dài, tuyến giáp buộc phải hoạt động quá mức để bù đắp lượng hormone bị thiếu, dẫn đến phì đại và hình thành bướu giáp. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, đặc biệt ở những vùng có nguồn nước và thực phẩm nghèo i-ốt.

Bệnh Graves (cường giáp tự miễn)

Bệnh Graves xảy ra khi hệ miễn dịch tạo ra các kháng thể tấn công nhầm tuyến giáp, kích thích cơ quan này sản xuất quá nhiều hormone. Hậu quả là tuyến giáp sưng to, gây bướu cổ kèm theo các triệu chứng như tim đập nhanh, sụt cân và run tay.

Bướu tuyến giáp đa nhân

Khi cả hai bên tuyến giáp xuất hiện nhiều nốt sần chứa dịch hoặc khối rắn, tuyến sẽ mở rộng và tạo thành bướu giáp đa nhân. Tình trạng này thường gặp ở người trung niên và cao tuổi, nguyên nhân có thể do rối loạn chức năng tuyến hoặc thiếu i-ốt kéo dài.

Bệnh Hashimoto (viêm tuyến giáp mạn tính tự miễn)

Bệnh Hashimoto là một dạng rối loạn miễn dịch khiến cơ thể sản sinh kháng thể tấn công tuyến giáp, làm giảm khả năng tiết hormone. Tuyến yên phải tiết ra nhiều hormone TSH hơn để kích thích tuyến giáp, dẫn đến phì đại và hình thành bướu.

Nốt tuyến giáp đơn lẻ

Trường hợp tuyến giáp chỉ có một nốt sần phát triển riêng lẻ. Phần lớn các nốt này lành tính, không gây nguy hiểm, nhưng cần theo dõi định kỳ để loại trừ khả năng ung thư tuyến giáp.

Khối u ác tính tuyến giáp

Dù ít phổ biến hơn, ung thư tuyến giáp vẫn là một nguyên nhân khiến tuyến giáp phì đại bất thường. Các khối u ác tính có thể phát triển nhanh, gây chèn ép vùng cổ và cần được điều trị kịp thời.

Ảnh hưởng của thai kỳ

Trong giai đoạn mang thai, cơ thể phụ nữ sản sinh hormone HCG – một yếu tố có thể kích thích tuyến giáp hoạt động mạnh hơn và phì đại nhẹ.

Viêm tuyến giáp

Các phản ứng viêm do virus hoặc vi khuẩn gây ra có thể khiến tuyến giáp sưng đau, làm thay đổi tạm thời chức năng tiết hormone.

Nhìn chung, bướu tuyến giáp có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng đều liên quan đến sự mất cân bằng trong sản xuất hormone hoặc sự tấn công bất thường của hệ miễn dịch. Việc thăm khám sớm và xác định đúng nguyên nhân sẽ giúp người bệnh có hướng điều trị phù hợp, tránh biến chứng nguy hiểm về sau.

Cách giảm triệu chứng bướu tuyến giáp hiệu quả

Bướu tuyến giáp là bệnh lý phổ biến, có thể gây ra nhiều bất tiện trong sinh hoạt và ảnh hưởng đến sức khỏe nếu không được điều trị đúng cách. Tùy vào mức độ phì đại của tuyến giáp, tình trạng chức năng nội tiết và nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp nhằm giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Dưới đây là ba hướng điều trị thường được áp dụng hiện nay:

Điều trị bằng iod phóng xạ

Phương pháp phóng xạ iod (I-131) là một trong những lựa chọn điều trị hiệu quả cho bệnh nhân bướu tuyến giáp. Sau khi uống iod phóng xạ, hoạt chất này sẽ được hấp thu và vận chuyển đến tuyến giáp thông qua hệ tuần hoàn. Iod phóng xạ có tác dụng phá hủy chọn lọc các tế bào tuyến giáp hoạt động quá mức, giúp thu nhỏ kích thước bướu và giảm sản xuất hormone dư thừa.

Theo thống kê, khoảng 90% bệnh nhân đạt kết quả tích cực sau điều trị, trong đó 50 – 60% trường hợp có sự cải thiện rõ rệt về kích thước tuyến giáp chỉ sau 12 đến 18 tháng. Tuy nhiên, một số ít trường hợp có thể gặp tình trạng suy giáp sau điều trị, cần theo dõi định kỳ và sử dụng thuốc bổ sung hormone khi cần thiết.

Điều trị bằng thuốc

Đối với những bệnh nhân bị suy giáp, bác sĩ sẽ kê thuốc thay thế hormone tuyến giáp (như levothyroxine) giúp ổn định nồng độ hormone trong máu và làm giảm kích thước bướu theo thời gian.

Nếu nguyên nhân hình thành bướu là viêm tuyến giáp, người bệnh có thể được chỉ định sử dụng thuốc kháng viêm không steroid (như Aspirin) hoặc Corticosteroid để kiểm soát phản ứng viêm. Tuy nhiên, việc dùng thuốc cần có sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ vì một số loại thuốc có thể gây tác dụng phụ như đánh trống ngực, nhức đầu, đổ mồ hôi hoặc mệt mỏi.

Phẫu thuật tuyến giáp

Trong trường hợp bướu có kích thước lớn, gây chèn ép khí quản, khó nuốt hoặc ảnh hưởng thẩm mỹ, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ tuyến giáp. Đây là biện pháp mang lại hiệu quả nhanh chóng, giúp người bệnh cải thiện rõ rệt các triệu chứng khó chịu.

Tuy nhiên, phẫu thuật cũng tiềm ẩn nguy cơ gây suy giáp vĩnh viễn, do đó người bệnh cần được bổ sung hormone thay thế suốt đời để duy trì chức năng nội tiết bình thường.

Tóm lại, điều trị bướu tuyến giáp cần được thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa nội tiết. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp, kết hợp với chế độ dinh dưỡng đủ i-ốt và theo dõi định kỳ sẽ giúp người bệnh kiểm soát bệnh hiệu quả, hạn chế tái phát và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Bướu cổ tuyến giáp tuy không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng nếu không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Vì vậy, việc thăm khám định kỳ, bổ sung đủ i-ốt, duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng và tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ là vô cùng cần thiết. Chủ động nhận biết sớm dấu hiệu bất thường ở vùng cổ và điều trị kịp thời chính là chìa khóa giúp người bệnh kiểm soát bướu cổ tuyến giáp hiệu quả và bảo vệ sức khỏe lâu dài.