Tuyến giáp bình thường là như thế nào? Dấu hiệu và cách kiểm tra sức khỏe tuyến giáp

Tuyến giáp là một trong những tuyến nội tiết quan trọng nhất của cơ thể, đóng vai trò điều hòa hàng loạt hoạt động sống. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ thế nào là tuyến giáp bình thường. Khi tuyến này hoạt động kém hoặc quá mức, hệ tim mạch, tiêu hóa, thần kinh và cả khả năng sinh sản đều bị ảnh hưởng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận biết đặc điểm của tuyến giáp khỏe mạnh, dấu hiệu cảnh báo bất thường và cách kiểm tra, chăm sóc đúng cách.

Tuyến giáp bình thường là như thế nào?

Tuyến giáp bình thường là khi cả cấu trúc và chức năng hormone tuyến đều ổn định, không có biểu hiện sưng, cứng hoặc nhân bất thường.

Vị trí: Tuyến giáp nằm ở phía trước cổ, ngay dưới sụn giáp (nơi thường gọi là “yết hầu”). Hình dạng của nó giống con bướm, gồm hai thùy phải và trái, được nối với nhau bởi một eo nhỏ.

Trọng lượng trung bình: Khoảng 15 - 25g ở người trưởng thành, thay đổi tùy theo giới tính và thể trạng.

Kích thước tuyến giáp bình thường trên siêu âm:

• Chiều dày thùy: 1,5 - 2cm.
• Chiều rộng thùy: 2 - 3cm.
• Chiều cao thùy: 4 - 6cm.
• Thể tích tuyến giáp bình thường: Nữ là 8 - 18ml và nam là 10 - 25ml.

Chức năng: Tuyến giáp bình thường sản xuất hormone T3 (Triiodothyronine) và T4 (Thyroxine) ở mức ổn định, giúp cơ thể điều hòa quá trình chuyển hóa năng lượng, duy trì thân nhiệt, ổn định nhịp tim và chức năng não bộ.

Nếu tuyến giáp hoạt động bình thường, cơ thể sẽ giữ được trạng thái cân bằng nội tiết và sức khỏe ổn định, không có các biểu hiện mệt mỏi, tăng cân hoặc sụt cân bất thường.

Vai trò của tuyến giáp đối với sức khỏe

Tuyến giáp tuy nhỏ nhưng giữ vai trò thiết yếu đối với toàn bộ hệ thống cơ thể. Khi tuyến giáp bình thường, các hoạt động chuyển hóa, nội tiết và thần kinh được duy trì ổn định. Cụ thể:

• Điều hòa chuyển hóa năng lượng: Hormone T3 và T4 do tuyến giáp tiết ra giúp tế bào chuyển hóa năng lượng từ thực phẩm thành nhiệt và năng lượng sống. Nhờ đó, cơ thể duy trì thân nhiệt, hoạt động tim, não và cơ bắp diễn ra trơn tru. Khi tuyến giáp hoạt động bình thường, bạn sẽ cảm thấy tràn đầy năng lượng, ít mệt mỏi và khả năng tập trung tốt hơn.
• Ảnh hưởng đến tim mạch và thần kinh: Hormone tuyến giáp tác động trực tiếp đến nhịp tim và huyết áp. Tuyến giáp bình thường giúp nhịp tim ổn định, máu lưu thông đều và tinh thần minh mẫn. Ngược lại, rối loạn tuyến giáp có thể khiến người bệnh dễ mất ngủ, lo âu, run tay hoặc trầm cảm do rối loạn dẫn truyền thần kinh.
• Ảnh hưởng đến sinh sản và phát triển: Đối với phụ nữ, tuyến giáp bình thường đảm bảo sự ổn định của chu kỳ kinh nguyệt, quá trình rụng trứng và khả năng thụ thai. Ở phụ nữ mang thai, hormone tuyến giáp đóng vai trò quyết định trong sự phát triển trí não và thể chất của thai nhi.

Cách nhận biết tuyến giáp bình thường và bất thường

Để phân biệt tuyến giáp bình thường và bất thường, có thể dựa trên quan sát, sờ nắn và các dấu hiệu lâm sàng. Cụ thể:

Dấu hiệu tuyến giáp bình thường

Một người có tuyến giáp bình thường sẽ có các đặc điểm:

• Vùng cổ không phình to, không lồi bất thường.
• Sờ không thấy khối cứng hay nhân nổi rõ.
• Không có cảm giác nuốt vướng, nghẹn hay khàn tiếng.
• Cân nặng ổn định, thân nhiệt và nhịp tim trong giới hạn bình thường.
• Da dẻ hồng hào, tóc chắc khỏe, không rụng nhiều.

Dấu hiệu bất thường của tuyến giáp

Khi tuyến giáp hoạt động kém hoặc quá mức, cơ thể sẽ xuất hiện các triệu chứng cảnh báo như:

• Cổ sưng, nổi cục: Dấu hiệu của bướu giáp hoặc nhân giáp.
• Tăng cân, mệt mỏi, da khô: Có thể do suy giáp.
• Sụt cân nhanh, tim đập nhanh, run tay: Biểu hiện của cường giáp.
• Thay đổi giọng nói, khàn tiếng: Gợi ý viêm tuyến giáp hoặc chèn ép dây thanh quản.

Nếu xuất hiện những dấu hiệu trên, cần đi khám sớm để xác định tình trạng tuyến giáp có còn bình thường hay không.

Cách kiểm tra tuyến giáp bình thường bằng xét nghiệm và siêu âm

Để xác định tuyến giáp bình thường hay có vấn đề, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp chẩn đoán chuyên sâu:

Xét nghiệm hormone tuyến giáp

Đây là bước quan trọng giúp đánh giá hoạt động của tuyến giáp. Các chỉ số chính gồm:

• TSH (Hormone kích thích tuyến giáp): Mức bình thường từ 0,4- 4,0 mIU/L.
• FT3, FT4: Đánh giá lượng hormone hoạt động trong máu. Ngoài ra, nếu TSH thấp, FT4 cao thì nghi ngờ cường giáp. Nếu TSH cao, FT4 thấp thì nghi ngờ suy giáp.

Khi các chỉ số này nằm trong giới hạn chuẩn, nghĩa là tuyến giáp hoạt động bình thường.

Siêu âm tuyến giáp

Siêu âm giúp bác sĩ xác định kích thước, mật độ, thể tích và cấu trúc của tuyến giáp. Tuyến giáp bình thường có mật độ đồng nhất, không có nhân hoặc khối u. Đây cũng là phương pháp theo dõi hiệu quả trong các lần kiểm tra định kỳ.

Các xét nghiệm bổ sung

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể sẽ chỉ định thêm cho người bệnh thực hiện:

• Xét nghiệm kháng thể tuyến giáp (anti-TPO, anti-Tg): Giúp phát hiện viêm tuyến giáp tự miễn.
• Xạ hình tuyến giáp: Dùng khi nghi ngờ nhân “nóng” hoặc “lạnh” để xác định nguy cơ ác tính.

Khi nào cần đi khám tuyến giáp?

Tuyến giáp bình thường có thể duy trì ổn định trong nhiều năm nếu bạn có chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng hợp lý. Tuy nhiên, nên đi khám chuyên khoa nội tiết trong các trường hợp sau:

• Cảm thấy cổ sưng, nuốt vướng, khàn tiếng kéo dài.
• Cân nặng thay đổi nhanh dù chế độ ăn không đổi.
• Mệt mỏi, mất ngủ, run tay hoặc đổ mồ hôi nhiều bất thường.
• Phụ nữ có kế hoạch mang thai, từng bị sảy thai hoặc rối loạn kinh nguyệt.

Khám định kỳ giúp phát hiện sớm các bệnh lý như bướu giáp lành tính, viêm tuyến giáp Hashimoto, suy giáp hoặc cường giáp, từ đó điều trị kịp thời, tránh biến chứng.

Cách giữ tuyến giáp khỏe mạnh và hoạt động bình thường

Để tuyến giáp luôn ở trạng thái bình thường và hoạt động hiệu quả, bạn cần duy trì lối sống lành mạnh. Cụ thể:

Duy trì chế độ ăn giàu i-ốt

Thiếu i-ốt là nguyên nhân phổ biến nhất gây phì đại tuyến giáp tại Việt Nam. Do đó, nên:

• Dùng muối i-ốt thay cho muối thường.
• Ăn cá biển, tôm, cua, rong biển với lượng vừa phải.
• Tránh lạm dụng thực phẩm giàu i-ốt khi chưa có chỉ định, vì có thể gây rối loạn hormone tuyến giáp.

Cân bằng dinh dưỡng và nghỉ ngơi hợp lý

Chế độ ăn uống lành mạnh giúp tuyến giáp hoạt động ổn định. Bạn nên:

• Ăn đủ đạm, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt.
• Hạn chế đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn và đậu nành thô.
• Ngủ đủ giấc, giữ tinh thần thoải mái, tránh thức khuya kéo dài. Bởi căng thẳng, mất ngủ và dinh dưỡng kém đều ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng tuyến giáp bình thường.

Khám sức khỏe định kỳ

Khuyến khích kiểm tra hormone tuyến giáp ít nhất 1 lần/năm, đặc biệt ở:

• Phụ nữ sau sinh.
• Người có tiền sử bệnh tự miễn.
• Người sống trong khu vực thiếu i-ốt hoặc có người thân mắc bệnh tuyến giáp.

Việc theo dõi định kỳ giúp duy trì tuyến giáp ở trạng thái bình thường, đồng thời phát hiện sớm rối loạn nội tiết tiềm ẩn.

Tuyến giáp bình thường là nền tảng giúp cơ thể hoạt động khỏe mạnh, cân bằng và dẻo dai. Việc hiểu rõ kích thước, cấu trúc và chức năng của tuyến giáp giúp bạn nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường để kịp thời điều chỉnh. Duy trì chế độ ăn giàu i-ốt, nghỉ ngơi hợp lý và kiểm tra định kỳ là những cách đơn giản nhưng hiệu quả để bảo vệ sức khỏe tuyến giáp - “trung tâm điều phối nội tiết” của cơ thể.