Bệnh viêm não Nhật Bản và viêm màng não do mô cầu khác nhau như thế nào?

Trong cộng đồng hiện nay, viêm màng não do mô cầu và viêm não Nhật Bản là hai bệnh lý được quan tâm vì khả năng lây lan nhanh và mức độ nguy hiểm cao. Dù cùng tác động lên hệ thần kinh trung ương, nhưng hai bệnh này lại do các tác nhân khác nhau gây ra, có cách truyền nhiễm và triệu chứng đặc trưng riêng. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết sự khác biệt giữa viêm não Nhật Bản và viêm màng não do mô cầu, giúp bạn đọc có thêm kiến thức để bảo vệ bản thân và gia đình.

Viêm màng não do mô cầu là gì?

Viêm màng não do mô cầu là một bệnh nhiễm trùng cấp tính nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương và có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời. Tác nhân chính gây bệnh là vi khuẩn Neisseria meningitidis, thường được gọi nôm na là não mô cầu trong cộng đồng, nhưng về mặt y khoa chính xác là vi khuẩn mô cầu gây viêm màng não. Đây là loại vi khuẩn có khả năng xâm nhập vào cơ thể người thông qua đường hô hấp như hắt hơi, ho, nói chuyện gần hoặc dùng chung vật dụng cá nhân với người mang mầm bệnh.

Khi đã xâm nhập, vi khuẩn này có thể vượt qua hàng rào miễn dịch tự nhiên và tấn công vào màng não, lớp màng bảo vệ bao quanh não và tủy sống gây ra tình trạng viêm, phù nề và rối loạn chức năng thần kinh. Trong những trường hợp nặng, bệnh có thể tiến triển rất nhanh chỉ trong vòng vài giờ, dẫn đến sốc nhiễm trùng, hôn mê và tử vong.

Neisseria meningitidis được phân loại thành nhiều nhóm huyết thanh khác nhau, dựa trên đặc điểm kháng nguyên của polysaccharide vỏ vi khuẩn. Trong đó, năm nhóm huyết thanh chính thường gặp gây bệnh ở người là A, B, C, W và Y. Các nhóm này có thể chiếm ưu thế khác nhau tùy theo khu vực địa lý và thời điểm, với nhóm A thường gây dịch tại châu Phi và nhóm B, C phổ biến hơn tại các nước phát triển. Việc xác định nhóm huyết thanh dựa trên xét nghiệm huyết thanh học là cần thiết cho công tác dịch tễ học và định hướng tiêm chủng, nhưng không phải lúc nào cũng được áp dụng thường quy trong thực hành lâm sàng.

Viêm màng não do mô cầu có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng trẻ em và thanh thiếu niên là nhóm có nguy cơ cao nhất do hệ miễn dịch còn yếu. Điểm đặc biệt nguy hiểm của bệnh là khả năng lây lan rất nhanh trong cộng đồng, đặc biệt là trong môi trường đông người như trường học, ký túc xá, trại hè hoặc các khu vực dân cư đông đúc.

Viêm não Nhật Bản là gì?

Viêm não Nhật Bản còn được nhiều người biết đến với tên gọi khác như viêm não mùa hè hoặc viêm não B, là một bệnh nhiễm trùng cấp tính ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương. Nguyên nhân gây ra bệnh là do một loại virus đặc hiệu thuộc họ Flavivirus. Đây là căn bệnh có khả năng tiến triển nghiêm trọng theo từng giai đoạn và nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời, viêm não Nhật Bản có thể dẫn đến tử vong hoặc gây ra các di chứng lâu dài ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng vận động của người bệnh.

Bệnh viêm não Nhật Bản được phát hiện lần đầu tiên tại Nhật Bản vào những năm đầu thế kỷ 20. Từ đó, bệnh nhanh chóng lan rộng và gây ra nhiều đợt dịch lớn ở các khu vực Đông Nam Á, Bắc Á, và khu vực Tây Thái Bình Dương. Chính vì vậy, người ta đặt tên cho căn bệnh này là “viêm não Nhật Bản” để ghi nhớ nguồn gốc phát hiện và phạm vi địa lý bệnh thường xảy ra.

Virus gây viêm não Nhật Bản thường được truyền qua muỗi, đặc biệt là muỗi Culex, vốn phát triển mạnh vào mùa hè, mùa mưa nhiều nước đọng. Do đó, bệnh thường bùng phát vào mùa hè hoặc những tháng có khí hậu nóng ẩm, tạo điều kiện thuận lợi cho muỗi sinh sản và phát triển. Người dân sống ở vùng nông thôn hoặc những nơi có nhiều ao hồ, ruộng lúa dễ bị muỗi đốt và lây nhiễm virus.

Bệnh viêm não Nhật Bản và viêm màng não do mô cầu khác nhau như thế nào?

Viêm não Nhật Bản và viêm màng não do mô cầu đều là những bệnh nguy hiểm ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, nhưng chúng được gây ra bởi các tác nhân khác nhau và có cách lây truyền, biểu hiện cũng như biến chứng riêng biệt.

Tác nhân gây bệnh:

• Viêm màng não do mô cầu là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra. Vi khuẩn này thường cư trú tại vùng hầu họng của người bệnh hoặc người lành mang trùng không có triệu chứng, với tỷ lệ mang trùng trong cộng đồng dao động từ 5 - 10%, và có thể cao hơn ở những môi trường đông người như trường học, ký túc xá. Bệnh lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp, thông qua các giọt bắn phát tán khi người mang vi khuẩn ho, hắt hơi hoặc nói chuyện ở khoảng cách gần.
• Trong khi đó, viêm não Nhật Bản do virus Japanese Encephalitis Virus (JEV) gây ra và được truyền gián tiếp qua muỗi. Muỗi thuộc các loài Culex Tritaeniorhynchus và Culex Vishnui là những trung gian phổ biến mang virus từ động vật sang người. Con người không thể lây trực tiếp từ động vật hay người sang người.

Triệu chứng bệnh:

• Viêm màng não do mô cầu thường khởi phát sau thời gian ủ bệnh từ 2 đến 10 ngày, với các biểu hiện như sốt cao từ 39 - 40 độ C, đau đầu, cứng gáy, buồn nôn và có thể xuất hiện ban xuất huyết đặc trưng hoặc sốc nhiễm khuẩn. Một số trường hợp nặng có thể lơ mơ, nhạy cảm với ánh sáng.
• Ngược lại, viêm não Nhật Bản ban đầu thường không có triệu chứng rõ ràng hoặc chỉ nhẹ như cảm cúm, nhưng khi virus xâm nhập sâu vào hệ thần kinh, bệnh nhân sẽ bị sốt cao kèm đau đầu dữ dội, co giật, rối loạn ý thức và thậm chí hôn mê.

Biến chứng:

• Viêm màng não do mô cầu tiến triển rất nhanh và có thể gây tử vong chỉ trong vòng 24 giờ sau khi xuất hiện triệu chứng. Những người sống sót có thể gặp phải các tổn thương thần kinh nghiêm trọng như mất thính lực hoặc liệt.
• Tỷ lệ tử vong của viêm não Nhật Bản dao động từ 20 - 30%. Ở một số trường hợp nặng, bệnh có thể để lại di chứng thần kinh vĩnh viễn. Những bệnh nhân khỏi bệnh thường mang di chứng như bại liệt, rối loạn tâm thần hoặc mất ngôn ngữ.

Do mức độ nguy hiểm của cả hai bệnh, việc tiêm phòng là rất quan trọng, đặc biệt cho trẻ nhỏ và người lớn có hệ miễn dịch suy giảm, nhóm dễ mắc bệnh nhất. Vắc xin viêm màng não do mô cầu giúp cơ thể tạo ra kháng thể bảo vệ với hiệu quả lên đến 90% theo WHO. Trong khi đó, vắc xin viêm não Nhật Bản như Jevax và Imojev đã được sử dụng phổ biến để phòng ngừa bệnh, giúp bảo vệ sức khỏe cho trẻ em và người lớn, đặc biệt là ở những khu vực có nguy cơ cao. Việc tiêm đầy đủ và đúng lịch là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa sự lây lan và giảm thiểu biến chứng nghiêm trọng của hai loại viêm não này.

Hy vọng qua nội dung bài viết bạn đã có thêm thông tin về sự khác nhau của bệnh viêm não Nhật Bản và viêm màng não do mô cầu. Việc nắm rõ những điểm khác biệt giữa viêm não Nhật Bản và viêm màng não do mô cầu không chỉ giúp nhận biết sớm triệu chứng mà còn góp phần nâng cao hiệu quả trong phòng ngừa và điều trị. Tiêm vắc xin đầy đủ và thực hiện các biện pháp bảo vệ cá nhân như tránh muỗi đốt hay giữ vệ sinh đường hô hấp là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe của bạn và người thân trước những căn bệnh nguy hiểm này.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện đang cung cấp đầy đủ các loại vắc xin phòng viêm màng não do mô cầu (A, C, Y, W-135, B) và vắc xin phòng viêm não Nhật Bản (Jevax, Imojev) dành cho cả trẻ em và người lớn. Với đội ngũ nhân viên y tế tận tâm, cơ sở vật chất hiện đại và quy trình tiêm chủng an toàn, Long Châu cam kết mang đến cho bạn trải nghiệm chăm sóc sức khỏe toàn diện và đáng tin cậy.

Do mức độ nguy hiểm của cả hai bệnh, việc tiêm phòng là rất quan trọng, đặc biệt cho trẻ nhỏ và người lớn có hệ miễn dịch suy giảm. Với viêm màng não do mô cầu, hiện có nhiều loại vắc xin được sử dụng nhằm phòng ngừa các nhóm huyết thanh khác nhau của vi khuẩn Neisseria meningitidis. Trong đó, Menactra và MenQuadfi là hai vắc xin liên hợp phổ biến có tác dụng phòng ngừa các chủng A, C, Y và W-135. Đặc biệt, MenQuadfi là một vắc xin thế hệ mới hiện đang được triển khai tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, được chỉ định cho người từ 12 tháng tuổi trở lên và chỉ cần tiêm một liều duy nhất. Với khả năng tạo miễn dịch chủ động, hiệu quả và bền vững, MenQuadfi là lựa chọn phù hợp cho những đối tượng có nguy cơ cao trong cộng đồng, giúp giảm nguy cơ mắc nhóm bệnh do vi khuẩn não mô cầu (meningococcal), gây viêm màng não, nhiễm trùng huyết, có thể gây tử vong nhanh nếu không kịp điều trị.

Hãy đặt lịch tiêm ngay hôm nay tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được tư vấn chi tiết và tiêm ngừa đúng lịch để bảo vệ sức khỏe của bạn và những người thân yêu nhé!

Xem thêm: 

Phân biệt viêm màng não do mô cầu và viêm màng não

So sánh viêm màng não mô cầu và viêm màng não virus