Bệnh teo cơ ở người lớn: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa hiệu quả

Teo cơ là tình trạng các sợi cơ bị suy giảm kích thước và sức mạnh. Ở người lớn tuổi, hiện tượng này phổ biến và có thể tiến triển âm thầm. Nếu không phát hiện và can thiệp sớm, bệnh teo cơ sẽ ảnh hưởng lớn đến khả năng vận động, tăng nguy cơ té ngã, giảm chất lượng cuộc sống và làm suy giảm độc lập trong sinh hoạt hàng ngày.

Bệnh teo cơ ở người lớn là gì?

Teo cơ là sự suy giảm khối lượng cơ bắp do mất sợi cơ hoặc giảm chức năng vận động. Quá trình này có thể xảy ra tự nhiên theo tuổi tác, do ít vận động, dinh dưỡng thiếu hụt hoặc các bệnh lý nền. 

Bệnh teo cơ thường gặp ở những người trung niên, cao tuổi, người ít vận động hoặc mắc bệnh lý mạn tính. Đây là một vấn đề sức khỏe quan trọng vì cơ bắp suy yếu kéo theo giảm khả năng vận động, dễ té ngã và giảm chất lượng cuộc sống tổng thể.

Hiện nay, nghiên cứu cho thấy người lớn trên 50 tuổi có nguy cơ teo cơ cao, đặc biệt nếu không duy trì chế độ dinh dưỡng và vận động hợp lý. Việc nhận diện sớm giúp can thiệp kịp thời, giảm tiến triển bệnh và ngăn ngừa biến chứng.

Nguyên nhân gây bệnh teo cơ ở người lớn

Nguyên nhân dẫn đến bệnh teo cơ ở người lớn rất đa dạng, từ quá trình lão hóa tự nhiên đến các yếu tố lối sống và bệnh lý:

• Lão hóa tự nhiên: Theo một nghiên cứu tổng quan về thay đổi mô cơ theo tuổi (Muscle tissue changes with aging), khối lượng cơ giảm trung bình 3 - 8% mỗi thập kỷ sau tuổi 30, và tốc độ này tăng nhanh hơn sau 60 tuổi. Lão hóa tự nhiên khiến sợi cơ teo nhỏ, giảm sức mạnh và khả năng phản ứng. Người cao tuổi dễ bị yếu cơ, đặc biệt ở đùi, bắp tay và cơ lõi, dẫn đến hạn chế vận động và nguy cơ té ngã cao.
• Ít vận động, lối sống tĩnh tại: Ngồi nhiều, hạn chế hoạt động thể lực khiến cơ bắp không được sử dụng đầy đủ, dẫn đến mất cơ và giảm sức mạnh. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng người ít vận động, không tập luyện thể dục đều đặn có nguy cơ teo cơ cao gấp 2 - 3 lần so với người năng vận động.
• Dinh dưỡng thiếu protein, vitamin D: Protein là thành phần cơ bản giúp xây dựng và duy trì cơ bắp. Thiếu protein trong chế độ ăn, kết hợp thiếu vitamin D, canxi sẽ làm cơ bắp suy giảm nhanh chóng. Người lớn tuổi thường ăn ít, hấp thu kém và bỏ bữa, tăng nguy cơ teo cơ. Ngoài ra, omega-3 và các khoáng chất cũng đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ cơ bắp.
• Bệnh lý nền: Các bệnh lý mạn tính như tiểu đường, viêm khớp, tai biến mạch máu não hay các bệnh thần kinh cơ làm giảm khả năng vận động và gây mất cơ từng phần. Nếu không kiểm soát bệnh lý nền, teo cơ sẽ tiến triển nhanh, gây khó khăn trong sinh hoạt.
• Dùng thuốc lâu dài: Một số loại thuốc như corticosteroid và hóa trị trong thời gian dài có thể làm teo cơ do tác động trực tiếp lên sợi cơ hoặc ức chế quá trình tổng hợp protein. Người bệnh cần thảo luận với bác sĩ để cân nhắc lợi ích - nguy cơ và thực hiện chế độ bổ sung dinh dưỡng phù hợp.

Dấu hiệu nhận biết bệnh teo cơ ở người lớn

Nhận diện sớm các dấu hiệu giúp can thiệp kịp thời, hạn chế tiến triển bệnh:

• Cơ bắp yếu dần, giảm khả năng cầm nắm, đi lại: Người bệnh sẽ cảm thấy khó nhấc vật nặng, cầm nắm đồ vật dễ rơi và giảm sức bền khi đi lại. Ban đầu, dấu hiệu này thường mờ nhạt, chỉ nhận ra khi thực hiện các hoạt động hàng ngày.
• Tay, chân gầy teo so với trước: Quan sát hình thể sẽ thấy các bắp tay, bắp chân teo nhỏ, cơ lõi yếu, da nhăn nheo. Sự thay đổi này có thể rõ rệt sau vài tháng nếu không can thiệp.
• Dễ mệt mỏi, khó duy trì hoạt động thể lực: Người bệnh cảm thấy kiệt sức nhanh, khó duy trì các hoạt động như đi bộ, leo cầu thang hay đứng lâu. Đây là dấu hiệu quan trọng cảnh báo giảm sức mạnh cơ bắp.
• Dáng đi không vững, dễ té ngã: Teo cơ làm giảm sức mạnh cơ lõi và cơ chi, dẫn đến dáng đi không vững, mất thăng bằng và tăng nguy cơ té ngã, đặc biệt ở người cao tuổi.
• Trường hợp nặng: Nếu teo cơ ảnh hưởng cơ hô hấp hoặc cơ vùng miệng - họng, người bệnh sẽ gặp khó khăn trong ăn uống và thở. Đây là trường hợp nguy hiểm cần can thiệp y tế ngay.

Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị teo cơ

Bệnh teo cơ không được phát hiện sớm có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng sức khỏe tổng thể:

• Mất khả năng tự chăm sóc, phụ thuộc người thân: Người bệnh khó tự thực hiện sinh hoạt hằng ngày như tắm rửa, ăn uống, mặc quần áo.
• Tăng nguy cơ gãy xương do té ngã: Cơ bắp yếu, xương loãng làm nguy cơ chấn thương tăng cao.
• Biến chứng hô hấp: Nếu cơ hô hấp yếu, dễ dẫn đến suy hô hấp, tăng nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp.
• Ảnh hưởng tâm lý: Suy giảm khả năng vận động, phụ thuộc người khác gây trầm cảm, tự ti và cô lập xã hội.

Cách phòng ngừa và cải thiện bệnh teo cơ ở người lớn

Phòng ngừa và cải thiện bệnh teo cơ ở người lớn là điều hoàn toàn khả thi nếu kết hợp chế độ dinh dưỡng, vận động và kiểm tra sức khỏe định kỳ:

• Dinh dưỡng: Người lớn nên bổ sung thịt nạc, cá, sữa, đậu nành để cung cấp protein. Vitamin D và canxi giúp xương chắc khỏe, omega-3 giảm viêm và hỗ trợ cơ bắp. Một chế độ ăn đa dạng, cân đối là nền tảng quan trọng giúp duy trì khối cơ.
• Vận động: Duy trì bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, tập tạ nhẹ và bơi lội… để giúp tăng sức mạnh cơ bắp, cải thiện thăng bằng và giảm nguy cơ té ngã. Ngay cả những bài tập ngắn 10 - 15 phút mỗi ngày cũng mang lại hiệu quả lâu dài.
• Khám sức khỏe định kỳ: Khám định kỳ giúp phát hiện sớm các bệnh lý nền gây teo cơ, từ đó điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và luyện tập phù hợp. Đây là cách hiệu quả để can thiệp kịp thời trước khi teo cơ tiến triển nặng.
• Vật lý trị liệu: Vật lý trị liệu giúp cải thiện sức mạnh, linh hoạt khớp và khả năng thăng bằng. Kết hợp các bài tập cá nhân hóa sẽ giúp người bệnh duy trì vận động độc lập lâu dài.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân hoặc suy dinh dưỡng đều ảnh hưởng xấu đến cơ bắp. Duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm áp lực lên khớp, tăng sức bền và giảm nguy cơ teo cơ tiến triển.

Bệnh teo cơ ở người lớn là tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh và cải thiện nếu duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, vận động đều đặn và thăm khám định kỳ. Nhận thức sớm về dấu hiệu, nguyên nhân và các biện pháp phòng ngừa giúp duy trì khả năng vận động, tăng sức mạnh cơ bắp, hạn chế biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Việc can thiệp sớm không chỉ giúp người bệnh sống độc lập lâu dài mà còn tăng sự tự tin trong sinh hoạt hàng ngày.