Bệnh quai bị ở trẻ em: Dấu hiệu và cách điều trị

Khi trẻ em mắc bệnh quai bị, phụ huynh thường dễ nhầm lẫn với những triệu chứng thông thường như cảm cúm hoặc viêm họng. Những dấu hiệu nhận biết bệnh và các phương pháp điều trị phù hợp không chỉ giúp trẻ mau chóng hồi phục mà còn ngăn ngừa các biến chứng có thể xảy ra.

Nguyên nhân gây bệnh quai bị ở trẻ em

Bệnh quai bị là một bệnh truyền nhiễm do virus quai bị gây ra, chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em. Virus này lây lan chủ yếu qua các chất dịch tiết từ miệng, mũi và họng của người bệnh. Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, virus sẽ phát tán vào không khí và có thể dễ dàng xâm nhập vào cơ thể trẻ qua đường hô hấp. Ngoài ra, virus quai bị có khả năng tồn tại trong môi trường bên ngoài cơ thể trong một thời gian dài, tùy thuộc vào điều kiện nhiệt độ. Cụ thể, virus có thể sống được từ 30 đến 60 ngày trong môi trường có nhiệt độ từ 15 đến 20 độ C. Trong khi đó, ở nhiệt độ cực lạnh từ -25 đến -70 độ C, virus có thể tồn tại đến tận 1 - 2 năm. Chính vì vậy, virus quai bị có thể bám trên các bề mặt như tay nắm cửa, đồ chơi, ly uống nước, dụng cụ ăn uống, hay các vật dụng cá nhân của bệnh nhân.

Thời gian virus quai bị lây lan mạnh mẽ nhất là từ 1 đến 2 ngày trước khi các triệu chứng sưng đau tuyến nước bọt xuất hiện và có thể kéo dài đến 6 ngày sau khi trẻ đã khỏi bệnh. Điều này có nghĩa là trẻ có thể vô tình lây bệnh cho người khác ngay cả khi chưa xuất hiện các triệu chứng rõ rệt. Do đó, khi cha mẹ nghi ngờ trẻ mắc bệnh quai bị, việc cách ly trẻ và bắt đầu thực hiện các biện pháp điều trị dự phòng là vô cùng cần thiết. Ngoài ra, các bậc phụ huynh cũng nên tránh để trẻ tiếp xúc với những người đang mắc bệnh quai bị hoặc những người có nguy cơ cao nhiễm bệnh để ngăn chặn sự lây lan.

Tóm lại, bệnh quai bị lây lan chủ yếu qua tiếp xúc với dịch tiết từ cơ thể người bệnh và có thể tồn tại lâu dài trong môi trường bên ngoài. Việc tuân thủ các biện pháp phòng ngừa và cách ly đúng cách sẽ giúp hạn chế sự lây lan của bệnh và bảo vệ sức khỏe cho trẻ.

Dấu hiệu nhận biết bệnh quai bị ở trẻ em

Bệnh quai bị thường khởi phát với các triệu chứng dễ nhầm lẫn với cảm cúm thông thường, khiến cho việc nhận diện bệnh ở trẻ em trở nên khó khăn trong giai đoạn đầu. Thông thường, các dấu hiệu của bệnh sẽ xuất hiện khoảng 2 tuần sau khi trẻ tiếp xúc với virus gây bệnh. Các triệu chứng điển hình bao gồm:

• Trẻ có thể bắt đầu bị sốt nhẹ trong 1-2 ngày đầu, sau đó, nhiệt độ cơ thể sẽ tăng cao, thường xuyên vượt quá 38 độ C và kéo dài trong 3-4 ngày. Song song với đó, trẻ sẽ cảm thấy mệt mỏi, khó chịu, thậm chí là đau đầu và nhức tai. Một trong những dấu hiệu dễ nhận biết khác là sự thay đổi trong mức độ tiết nước bọt, với trẻ có thể tiết nước bọt nhiều hơn bình thường.
• Một triệu chứng quan trọng khác là sự sưng và đau ở tuyến nước bọt mang tai. Triệu chứng này sẽ trở nên rõ rệt khi trẻ ăn, uống hoặc khi bị kích thích vị giác. Tuyến nước bọt mang tai sưng lên có thể gây đau nhức ở vùng má, có thể xảy ra ở một bên hoặc cả hai bên tùy thuộc vào tình trạng bệnh của trẻ. Ngoài ra, trẻ cũng có thể cảm thấy đau họng và đau ở góc hàm, đặc biệt khi nhai, nói chuyện hoặc nuốt nước bọt.
• Trong một số trường hợp, trẻ có thể bị biếng ăn và ăn kém. Các triệu chứng như ớn lạnh, sợ gió cũng có thể xuất hiện, cùng với việc trẻ không muốn ăn uống hay chơi đùa.

Mặc dù phần lớn trẻ mắc quai bị có thể biểu hiện rõ ràng các triệu chứng trên, nhưng một tỷ lệ không nhỏ các trẻ lại không có triệu chứng rõ ràng hoặc chỉ có các dấu hiệu nhẹ. Điều này khiến cho việc chẩn đoán bệnh trở nên khó khăn, và khoảng 1/3 số trẻ mắc bệnh quai bị có thể không xuất hiện triệu chứng rõ rệt. Vì vậy, nếu nghi ngờ trẻ mắc quai bị, dù các triệu chứng có thể nhẹ, các bậc phụ huynh vẫn nên đưa trẻ đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Điều trị bệnh quai bị ở trẻ em

Hiện nay, bệnh quai bị vẫn chưa có thuốc đặc trị, vì đây là một bệnh do virus gây ra. Việc điều trị bệnh quai bị ở trẻ nhỏ chủ yếu tập trung vào việc làm giảm các triệu chứng và hỗ trợ hệ miễn dịch của trẻ trong quá trình chiến đấu với virus. Phương pháp điều trị sẽ được quyết định dựa vào các yếu tố như độ tuổi, tiền sử bệnh, mức độ nghiêm trọng của bệnh và tình trạng sức khỏe của trẻ.

Khi phát hiện trẻ có dấu hiệu của bệnh quai bị, hoặc khi nghi ngờ trẻ mắc bệnh, các bậc phụ huynh cần đưa trẻ đến bác sĩ để được chẩn đoán chính xác. Bác sĩ sẽ tư vấn các phương pháp điều trị và cách chăm sóc trẻ phù hợp để bệnh được kiểm soát hiệu quả.

• Đối với trẻ có triệu chứng sốt cao, đau nhức cơ hoặc sưng tuyến nước bọt, cha mẹ có thể giúp trẻ hạ sốt bằng cách chườm ấm và cho trẻ uống thuốc giảm đau, hạ sốt như acetaminophen hoặc ibuprofen. Tuy nhiên, trước khi cho trẻ sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, phụ huynh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ và thực hiện đúng theo chỉ dẫn.
• Trong khi trẻ bị sốt cao, cơ thể sẽ mất nước, vì vậy việc cung cấp đủ nước cho trẻ là rất quan trọng. Cha mẹ nên cho trẻ uống nhiều nước hơn bình thường, và có thể bổ sung các thức uống chứa nhiều dưỡng chất như sữa, nước ép trái cây, hoặc dung dịch bù điện giải oresol (lưu ý không nên lạm dụng dung dịch này). Ngoài ra, việc vệ sinh mũi, miệng bằng nước muối sinh lý cũng giúp ngăn ngừa virus phát triển.
• Bệnh quai bị khiến trẻ cảm thấy mệt mỏi, vì vậy việc nghỉ ngơi đầy đủ là cần thiết để bệnh nhanh khỏi. Do trẻ thường cảm thấy đau khi nhai và nuốt, các bậc phụ huynh nên cho trẻ ăn những món dễ nuốt, dễ tiêu hóa như cháo, súp, và tránh các món ăn có thể kích thích vị giác, làm tăng tiết nước bọt.
• Hạn chế cho trẻ vận động mạnh, đặc biệt là các bé trai, vì nếu không điều trị dứt điểm, bệnh có thể dẫn đến biến chứng viêm tinh hoàn, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản sau này. Nếu trẻ có dấu hiệu viêm tinh hoàn hoặc viêm buồng trứng, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện để được điều trị kịp thời.

Với việc chăm sóc và điều trị đúng cách, bệnh quai bị ở trẻ sẽ hết sau khoảng 10 - 12 ngày. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng thời gian sưng tuyến nước bọt có thể khác nhau ở mỗi bên, vì vậy phụ huynh nên theo dõi sát sao tình trạng của trẻ.

Cách phòng ngừa bệnh quai bị cho trẻ

Phòng ngừa bệnh quai bị cho trẻ hiệu quả nhất là tiêm phòng vắc xin. Mặc dù hiện nay chưa có vắc xin riêng biệt dành cho bệnh quai bị, nhưng vắc xin MMR II (vắc xin kết hợp phòng bệnh sởi, quai bị và rubella) được Bộ Y tế khuyến cáo tiêm cho trẻ. Sau khi hoàn thành đủ 2 liều vắc xin MMR II, trẻ sẽ có khả năng miễn dịch với virus quai bị lên tới 95%, giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.

Lịch tiêm vắc xin MMR II phòng bệnh quai bị được khuyến nghị như sau:

Trẻ ≥ 12 tháng tuổi đến < 7 tuổi:

Đã tiêm vắc xin có thành phần sởi:

• Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên.
• Mũi 2: 3 năm sau mũi 1 hoặc lúc 4 - 6 tuổi.

Chưa tiêm vắc xin có thành phần sởi:

Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên.
Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1.

Trẻ ≥ 7 tuổi:

• Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên.
• Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1.

Ngoài việc tiêm vắc xin, môi trường sống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa lây lan virus quai bị. Virus này có thể bị tiêu diệt nhanh chóng khi môi trường có nhiệt độ trên 56 độ C hoặc dưới tác động của ánh sáng mặt trời và tia tử ngoại. Vì vậy, để bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ nhiễm bệnh, các bậc phụ huynh nên thực hiện một số biện pháp sau:

• Rèn luyện thói quen vệ sinh cho trẻ: Cha mẹ cần nhắc trẻ rửa tay với xà phòng khử khuẩn trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Điều này giúp loại bỏ vi khuẩn và virus có thể tồn tại trên tay.
• Khử khuẩn không gian sống và đồ chơi của trẻ: Thường xuyên dọn dẹp và vệ sinh nhà cửa, đặc biệt là những vật dụng, đồ chơi của trẻ để loại bỏ virus và vi khuẩn có thể tồn tại trên bề mặt.
• Giới hạn tiếp xúc với người có nguy cơ mắc bệnh: Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với những người đang mắc bệnh quai bị hoặc có nguy cơ cao bị nhiễm bệnh.
• Không dùng chung vật dụng cá nhân: Để tránh lây nhiễm, không cho trẻ dùng chung cốc, chén, muỗng hay các vật dụng cá nhân khác với người khác, vì virus có thể tồn tại trên các bề mặt này.
• Vệ sinh cơ thể cho trẻ: Tắm và vệ sinh cho trẻ hàng ngày, đặc biệt là trong mùa dịch bệnh để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn và virus.
• Giám sát hành vi của trẻ: Nhắc nhở trẻ không đưa tay lên mắt, mũi, miệng để tránh vi khuẩn và virus xâm nhập vào cơ thể.

Hy vọng qua nội dung bài viết bạn đã có thêm thông tin về bệnh quai bị ở trẻ em. Bệnh quai bị ở trẻ em tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu trẻ không được phòng ngừa và điều trị kịp thời. Do đó, việc chủ động phòng ngừa bằng tiêm vắc xin đầy đủ, kết hợp với chế độ nghỉ ngơi, dinh dưỡng và theo dõi sức khỏe cẩn thận khi trẻ có dấu hiệu bất thường là rất cần thiết. 

Tiêm vắc xin là một trong những cách hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe trẻ em khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Trong đó, vắc xin sởi, quai bị, rubella (MMR II) là mũi tiêm cực kỳ quan trọng trong những năm đầu đời. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp các loại vắc xin MMR IIđược nhập khẩu chính hãng, đảm bảo hiệu lực phòng bệnh cao, đã được Bộ Y tế cấp phép. Trung tâm hỗ trợ đặt lịch tiêm online, tiết kiệm thời gian cho phụ huynh, tránh phải chờ đợi lâu. Có hệ thống nhắc lịch tiêm nhắc lại, giúp ba mẹ không bỏ sót mũi tiêm quan trọng nào của bé.