Bệnh Parkinson giai đoạn đầu là gì? Những điều cần biết

Tỷ lệ người mắc bệnh Parkinson đang gia tăng nhanh chóng trên toàn thế giới, đặc biệt ở nhóm tuổi trên 60. Tại Việt Nam, ước tính có hàng trăm nghìn người cao tuổi đang đối mặt với Parkinson mà chưa được chẩn đoán đúng. Việc nhận diện bệnh Parkinson giai đoạn đầu chính là “chìa khóa vàng” để can thiệp sớm, làm chậm tiến triển và giảm thiểu biến chứng nặng nề về sau. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin đầy đủ, dễ hiểu để bạn và gia đình chủ động bảo vệ sức khỏe.

Bệnh Parkinson giai đoạn đầu là gì?

Bệnh Parkinson giai đoạn đầu (giai đoạn 1 theo thang điểm Hoehn & Yahr) là thời kỳ bệnh mới khởi phát, khi các tế bào thần kinh sản xuất dopamine ở vùng chất đen của não bắt đầu chết dần, nhưng mức độ suy giảm vẫn còn nhẹ (thường dưới 30 - 50%). Dopamine giảm khiến tín hiệu điều khiển vận động bị suy yếu, dẫn đến các triệu chứng đầu tiên.

Ở giai đoạn này, triệu chứng thường rất kín đáo, diễn tiến âm thầm trong nhiều tháng đến vài năm. Hầu hết người bệnh vẫn tự sinh hoạt bình thường, làm việc được và ít khi nghĩ mình đang mắc bệnh nghiêm trọng. Đây chính là giai đoạn lý tưởng nhất để điều trị vì:

• Thuốc điều trị đáp ứng cực kỳ tốt;
• Có thể làm chậm tốc độ chết tế bào thần kinh;
• Người bệnh duy trì được cuộc sống độc lập trong thời gian dài.

Một số đặc điểm quan trọng của bệnh Parkinson giai đoạn đầu:

• Triệu chứng thường chỉ xuất hiện ở một bên cơ thể (bên trái hoặc bên phải).
• Mức độ nhẹ, có thể thoáng qua hoặc chỉ xuất hiện khi mệt mỏi, căng thẳng.
• Khả năng sinh hoạt hàng ngày gần như không bị ảnh hưởng.
• Tốc độ tiến triển khác nhau rõ rệt giữa các cá nhân (có người 5 - 10 năm mới sang giai đoạn 2).

Triệu chứng của bệnh Parkinson giai đoạn đầu

Nhận biết sớm các dấu hiệu dưới đây sẽ giúp người bệnh được thăm khám và điều trị kịp thời. Ở giai đoạn đầu, triệu chứng thường nhẹ và không xuất hiện cùng lúc. Dưới đây là những biểu hiện phổ biến nhất:

• Run khi nghỉ: Run nhẹ ở bàn tay, ngón tay (thường giống động tác “véo viên thuốc” hoặc “đếm tiền”), cằm hoặc môi dưới. Đặc biệt là run giảm hoặc mất khi chủ động cử động tay và thường chỉ ở một bên.
• Cứng cơ: Cơ bắp căng cứng, cảm giác như bị “kéo” khi vận động. Người bệnh thường thấy vai hoặc cổ cứng, khó xoay người khi nằm, đặc biệt rõ vào buổi sáng.
• Chậm vận động: Khó bắt đầu cử động như bước đi chậm khởi động, viết chữ ngày càng nhỏ, cài khuy áo lâu hơn, đánh răng yếu dần.
• Tư thế và dáng đi thay đổi nhẹ: Hơi khom người về trước, bước chân ngắn hơn, tay ít vung theo nhịp bước (đặc biệt một bên tay ít đưa).
• Giảm biểu cảm khuôn mặt: Mặt ít cười, trông nghiêm nghị hoặc buồn bã dù không có cảm xúc đó.
• Rối loạn giấc ngủ: Hay mơ thấy mình chạy, đánh nhau, la hét khi ngủ (rối loạn hành vi giấc ngủ REM), khó ngủ sâu, thức dậy nhiều lần.

Ngoài các dấu hiệu vận động điển hình, người bệnh còn có thể xuất hiện nhiều triệu chứng khác nhưng cũng thường gặp, bao gồm:

• Giọng nói nhỏ dần, hơi nghẹt;
• Chữ viết nhỏ dần, khó đọc;
• Mệt mỏi không rõ nguyên nhân;
• Táo bón kéo dài;
• Giảm khả năng nhận biết mùi (mất khứu giác), có thể xuất hiện 5 - 10 năm trước triệu chứng vận động.

Những biến chứng có thể xảy ra nếu không kiểm soát tốt bệnh Parkinson

Mặc dù ở giai đoạn đầu bệnh thường nhẹ, nhưng nếu không được theo dõi và điều trị đúng cách, Parkinson có thể tiến triển và dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, khả năng tự lập và chất lượng cuộc sống.

• Khó khăn trong đi lại, dễ té ngã: Cứng cơ, run tay chân và mất thăng bằng làm tăng nguy cơ té ngã, gãy xương, đặc biệt ở người cao tuổi.
• Rối loạn nuốt: Khó nuốt và sặc thức ăn, dễ dẫn đến viêm phổi hít và các vấn đề hô hấp nguy hiểm.
• Rối loạn tâm lý: Trầm cảm, lo âu, mất động lực sống do ảnh hưởng của bệnh lên não và tinh thần.
• Suy giảm trí nhớ và sa sút trí tuệ: Xuất hiện ở giai đoạn muộn, làm giảm khả năng tư duy, nhận thức và giao tiếp.
• Rối loạn giấc ngủ và mệt mỏi: Mất ngủ kéo dài, khó duy trì giấc ngủ sâu, dẫn đến mệt mỏi mãn tính, giảm năng lượng trong ngày.
• Rối loạn tiêu hóa và tiểu tiện: Táo bón nặng, bí tiểu, rối loạn tiểu tiện, gây khó chịu và ảnh hưởng sức khỏe tổng thể.
• Tụt huyết áp tư thế: Tụt huyết áp khi đứng, dễ chóng mặt và ngất xỉu.
• Giảm chất lượng cuộc sống: Các biến chứng kéo dài khiến người bệnh phụ thuộc hoàn toàn vào người chăm sóc, mất khả năng tự lập và gặp khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày.

Cách ngăn ngừa và làm chậm tiến triển bệnh Parkinson

Hiện chưa có phương pháp ngăn ngừa hoàn toàn Parkinson, nhưng các biện pháp dưới đây đã được chứng minh giúp giảm nguy cơ hoặc làm chậm tiến triển bệnh đáng kể:

• Duy trì vận động thể chất đều đặn: Tập thể dục thường xuyên giúp duy trì sự linh hoạt của cơ thể, bảo vệ tế bào thần kinh và hỗ trợ chức năng vận động.
• Chế độ ăn uống lành mạnh, chống viêm: Ăn uống cân bằng, giàu dinh dưỡng và hạn chế thực phẩm chế biến sẵn giúp bảo vệ não bộ và giảm nguy cơ tiến triển bệnh.
• Ngủ đủ giấc và kiểm soát stress: Ngủ 7 - 8 tiếng mỗi đêm giúp não bộ phục hồi và loại bỏ độc tố. Tránh caffeine sau 2 giờ chiều, giữ phòng ngủ tối và mát, đồng thời áp dụng các kỹ thuật giảm stress như thiền, yoga hoặc thư giãn tinh thần.
• Kiểm soát tốt các bệnh lý nền: Các bệnh lý như tiểu đường, tăng huyết áp, mỡ máu cao làm tăng nguy cơ tổn thương não. Hãy kiểm soát các chỉ số này bằng thuốc và lối sống hợp lý.
• Tránh tiếp xúc với độc chất môi trường: Hạn chế tiếp xúc với thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ và kim loại nặng – những yếu tố đã được chứng minh làm tăng nguy cơ Parkinson.
• Khám sức khỏe định kỳ: Người trên 50 tuổi, đặc biệt nếu có người thân mắc Parkinson, nên khám thần kinh định kỳ 1 - 2 năm/lần để phát hiện sớm các bất thường và can thiệp kịp thời.

Bệnh Parkinson giai đoạn đầu là giai đoạn quan trọng để can thiệp, giúp người bệnh duy trì cuộc sống gần như bình thường trong nhiều năm. Dù các triệu chứng ban đầu rất nhẹ và dễ bị bỏ qua, nhưng việc nhận biết sớm và thay đổi lối sống kịp thời sẽ mang lại khác biệt lớn lao. Nếu bạn hoặc người thân xuất hiện các dấu hiệu như run nhẹ một bên, chậm chạp vận động, mất mùi, chữ viết nhỏ dần… Hãy sắp xếp thăm khám chuyên khoa Thần kinh ngay hôm nay.