Bệnh giun đũa chó: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Bệnh giun đũa chó, còn gọi là bệnh toxocara, là một bệnh ký sinh trùng do các loại giun đũa thuộc giống Toxocara gây ra, chủ yếu là Toxocara canis (từ chó) và Toxocara cati (từ mèo). Đây là một bệnh lây truyền từ động vật sang người (zoonosis), xảy ra khi con người vô tình nuốt phải trứng giun có trong đất, nước, thực phẩm hoặc các bề mặt bị nhiễm phân động vật chứa trứng giun. Sau khi vào cơ thể, trứng giun nở thành ấu trùng, di chuyển qua các cơ quan như gan, phổi, mắt hoặc não, gây tổn thương mô và viêm.

Bệnh giun đũa chó phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt ở các khu vực có tỷ lệ nuôi chó mèo cao nhưng không được tẩy giun định kỳ. Trẻ em và những người thường xuyên tiếp xúc với đất nhiễm bẩn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Mặc dù nhiều trường hợp không có triệu chứng rõ ràng, bệnh có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh giun đũa chó

Triệu chứng của bệnh giun đũa chó phụ thuộc vào mức độ nhiễm trùng, số lượng ấu trùng trong cơ thể và các cơ quan bị ảnh hưởng. Nhiều người nhiễm bệnh không có triệu chứng (nhiễm trùng tiềm ẩn), nhưng trong các trường hợp nặng, các triệu chứng có thể bao gồm:

Triệu chứng toàn thân:

• Mệt mỏi, uể oải.
• Sốt nhẹ hoặc sốt kéo dài không rõ nguyên nhân.
• Đau cơ hoặc yếu cơ.

Triệu chứng ở gan và phổi (Toxocara nội tạng):

• Đau bụng, đặc biệt ở vùng gan (phía trên bên phải bụng).
• Khó thở, ho kéo dài, đôi khi có đờm.
• Gan to hoặc viêm gan.

Triệu chứng ở mắt (Toxocara ở mắt):

• Mờ mắt, giảm thị lực ở một hoặc cả hai mắt.
• Đau mắt, đỏ mắt.
• Trong trường hợp nặng, có thể dẫn đến tổn thương võng mạc hoặc bong võng mạc.

Triệu chứng thần kinh (hiếm gặp):

• Co giật, đau đầu.
• Tê hoặc yếu một phần cơ thể.

Dấu hiệu khác:

• Nổi mề đay, ngứa da.
• Tăng bạch cầu ái toan trong máu (eosinophilia), một dấu hiệu đặc trưng của nhiễm ký sinh trùng.

Trẻ em thường có triệu chứng rõ ràng hơn người lớn do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện.

Biến chứng có thể gặp của bệnh giun đũa chó

Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh giun đũa chó có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

• Tổn thương gan: Ấu trùng giun di chuyển đến gan có thể gây viêm gan, áp xe gan hoặc xơ hóa mô gan.
• Tổn thương phổi: Gây viêm phổi, tràn dịch màng phổi hoặc tổn thương phế nang mạn tính.
• Mất thị lực: Ấu trùng di chuyển đến mắt có thể gây u hạt ở võng mạc, viêm mắt hoặc mù lòa vĩnh viễn.
• Tổn thương thần kinh: Hiếm gặp nhưng có thể gây co giật, liệt hoặc rối loạn chức năng thần kinh nếu ấu trùng xâm nhập vào não.
• Nhiễm trùng thứ phát: Tổn thương mô do ấu trùng tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, gây nhiễm trùng.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến gặp bác sĩ ngay nếu xuất hiện các triệu chứng sau:

• Sốt kéo dài không rõ nguyên nhân.
• Đau bụng dai dẳng, đặc biệt ở vùng gan.
• Khó thở, ho kéo dài hoặc các triệu chứng hô hấp bất thường.
• Giảm thị lực đột ngột, đau mắt hoặc đỏ mắt kéo dài.
• Các triệu chứng thần kinh như co giật, đau đầu dữ dội hoặc yếu cơ.
• Kết quả xét nghiệm máu cho thấy tăng bạch cầu ái toan bất thường.

Việc chẩn đoán và điều trị sớm có thể ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Bệnh giun đũa chó do ký sinh trùng Toxocara spp. gây ra, chủ yếu là Toxocara canis (từ chó) và Toxocara cati (từ mèo). Chu kỳ lây nhiễm bao gồm:

Nguồn lây: Chó, mèo (đặc biệt là chó mèo con) bị nhiễm giun đũa thải trứng giun qua phân ra môi trường.

Lây truyền sang người: Người nuốt phải trứng giun qua:

• Tiếp xúc với đất, cát hoặc nước nhiễm phân chứa trứng giun.
• Ăn thực phẩm hoặc uống nước nhiễm trứng giun (rau củ không rửa sạch, nước nhiễm bẩn).
• Tiếp xúc với lông chó mèo hoặc các bề mặt nhiễm trứng giun (đồ chơi, sàn nhà).

Phát triển trong cơ thể: Trứng giun nở thành ấu trùng trong ruột người, sau đó di chuyển qua máu đến các cơ quan như gan, phổi, mắt hoặc não, gây tổn thương.

Lưu ý: Người không phải là vật chủ chính của giun đũa chó, nên ấu trùng không phát triển thành giun trưởng thành trong cơ thể người mà chỉ gây tổn thương ở dạng ấu trùng.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh giun đũa chó?

Bệnh giun đũa chó có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng các nhóm sau có nguy cơ cao hơn:

• Trẻ em: Thường chơi ở khu vực có đất cát nhiễm bẩn hoặc đưa tay bẩn lên miệng.
• Người nuôi thú cưng: Đặc biệt là những người nuôi chó, mèo nhưng không tẩy giun định kỳ cho vật nuôi.
• Người làm việc ngoài trời: Nông dân, công nhân xây dựng hoặc những người tiếp xúc thường xuyên với đất.
• Người sống ở khu vực vệ sinh kém: Nơi có nhiều phân chó mèo không được xử lý.
• Người có hệ miễn dịch yếu: Người mắc bệnh mãn tính hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh giun đũa chó

Một số yếu tố làm tăng khả năng nhiễm bệnh giun đũa chó:

• Không rửa tay: Sau khi chơi với thú cưng, làm vườn hoặc tiếp xúc với đất.
• Ăn thực phẩm không sạch: Rau củ, trái cây không được rửa kỹ.
• Nuôi thú cưng không tẩy giun: Chó mèo không được tẩy giun định kỳ là nguồn lây chính.
• Môi trường sống ô nhiễm: Sống gần bãi đất trống, công viên hoặc khu vực có nhiều phân động vật.
• Thói quen ăn đất (pica): Thường gặp ở trẻ em hoặc người có rối loạn tâm lý.
• Thiếu kiến thức về vệ sinh: Không nhận thức được nguy cơ lây nhiễm từ đất hoặc thú cưng.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán bệnh giun đũa chó

Chẩn đoán bệnh giun đũa chó thường dựa trên kết hợp các yếu tố lâm sàng, xét nghiệm và hình ảnh học:

Xét nghiệm máu:

• Tăng bạch cầu ái toan: Là dấu hiệu đặc trưng của nhiễm ký sinh trùng.
• Xét nghiệm kháng thể: Phát hiện kháng thể chống Toxocara (ELISA hoặc Western blot) để xác định nhiễm trùng.

Hình ảnh học:

• Siêu âm bụng: Phát hiện tổn thương gan hoặc lách.
• Chụp X-quang hoặc CT phổi: Phát hiện tổn thương ở phổi.
• Chụp MRI hoặc CT não: Trong trường hợp nghi ngờ tổn thương thần kinh.
• Khám mắt: Sử dụng đèn khe hoặc nội soi võng mạc để phát hiện tổn thương ở mắt.

Sinh thiết (hiếm gặp): Lấy mẫu mô từ gan hoặc các cơ quan bị ảnh hưởng để tìm ấu trùng.

Hỏi bệnh sử: Tiếp xúc với chó mèo, đất cát, hoặc môi trường nhiễm bẩn.

Việc chẩn đoán cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo chính xác.

Phương pháp điều trị bệnh giun đũa chó hiệu quả

Điều trị bệnh giun đũa chó phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và cơ quan bị ảnh hưởng. Các phương pháp điều trị bao gồm:

Thuốc chống ký sinh trùng:

• Albendazole hoặc Mebendazole: Là lựa chọn hàng đầu, giúp tiêu diệt ấu trùng và giảm viêm.
• Liều lượng và thời gian: Thường kéo dài từ 5-20 ngày, tùy theo chỉ định của bác sĩ.
• Ivermectin: Đôi khi được sử dụng trong các trường hợp đặc biệt.

Thuốc giảm triệu chứng:

• Corticosteroid: Được dùng trong trường hợp viêm nặng, đặc biệt ở mắt hoặc não, để giảm tổn thương mô.
• Thuốc giảm đau hoặc kháng viêm: Giúp kiểm soát đau bụng, đau cơ.

Điều trị hỗ trợ:

• Theo dõi và điều trị tổn thương ở gan, phổi hoặc mắt.
• Trong trường hợp mất thị lực nghiêm trọng, có thể cần phẫu thuật mắt.

Theo dõi sau điều trị: Kiểm tra máu định kỳ để đảm bảo bạch cầu ái toan trở về bình thường và không còn dấu hiệu nhiễm trùng.

Lưu ý: Không tự ý dùng thuốc mà phải tuân theo chỉ định của bác sĩ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của bệnh giun đũa chó

Chế độ sinh hoạt:

• Vệ sinh cá nhân;
• Vệ sinh môi trường;
• Tẩy giun cho thú cưng;
• Hạn chế tiếp xúc với đất nhiễm bẩn;
• Theo dõi sức khỏe.

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin A, C, E (cà rốt, cam, bơ) để tăng cường miễn dịch.
• Bổ sung thực phẩm giàu kẽm (hạt óc chó, hải sản) để hỗ trợ phục hồi mô.
• Rửa sạch rau củ, nấu chín thực phẩm trước khi ăn.
• Tránh ăn thực phẩm sống hoặc chưa qua chế biến.
• Uống đủ nước: Giúp thải độc và hỗ trợ chức năng gan.
• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn: Giảm áp lực lên gan và hệ tiêu hóa.

Phương pháp phòng ngừa bệnh giun đũa chó hiệu quả

Phòng ngừa bệnh giun đũa chó tập trung vào việc giảm nguy cơ tiếp xúc với trứng giun:

• Đưa chó mèo đi khám và tẩy giun theo lịch trình của bác sĩ thú y.
• Tránh để chó mèo phóng uế bừa bãi.
• Rửa tay sạch sau khi tiếp xúc với thú cưng hoặc đất.
• Dạy trẻ em không cho tay bẩn vào miệng.
• Thu dọn phân động vật ngay lập tức.
• Che phủ khu vực cát chơi của trẻ em để tránh nhiễm bẩn.
• Đảm bảo nguồn nước sạch, không nhiễm phân.
• Rửa sạch rau củ, trái cây trước khi ăn.
• Nấu chín thực phẩm để tiêu diệt ký sinh trùng.
• Tuyên truyền về nguy cơ bệnh giun đũa chó và cách phòng ngừa.
• Khuyến khích kiểm tra sức khỏe định kỳ cho cả người và thú cưng.