Xoắn khuẩn giang mai: Những điều bạn chưa biết

Bệnh giang mai đang có dấu hiệu gia tăng trên toàn cầu, đặc biệt ở các nhóm nguy cơ cao. Xoắn khuẩn giang mai là nguyên nhân gốc rễ của căn bệnh này, với đặc tính phát triển kín đáo khiến nhiều người không nhận ra mình mắc bệnh cho đến khi xuất hiện biến chứng. Hiểu rõ về vi khuẩn gây bệnh giang mai và cách kiểm soát lây nhiễm là chìa khóa để giảm thiểu tác hại và bảo vệ cộng đồng. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết đặc điểm của xoắn khuẩn giang mai, giúp bạn có thêm thông tin để chủ động bảo vệ bản thân khỏi vi khuẩn này.

Xoắn khuẩn giang mai là gì?

Xoắn khuẩn giang mai, tên khoa học là Treponema pallidum, là một loại vi khuẩn hình xoắn ốc thuộc họ Spirochaetaceae. Với cấu trúc đặc trưng gồm 6 - 15 vòng xoắn chặt, loại vi khuẩn giang mai này có kích thước cực nhỏ (dài khoảng 5 - 15 micromet và rộng 0.1 - 0.2 micromet), cho phép chúng di chuyển linh hoạt và dễ dàng xâm nhập vào niêm mạc hoặc các mô trong cơ thể.

Vi khuẩn giang mai không có lớp vỏ bảo vệ hay khả năng tạo bào tử. Chúng sinh sản bằng cách phân chia đôi theo chiều ngang, với mỗi chu kỳ mất khoảng 30 giờ. Treponema pallidum sinh sản bằng cách phân chia đôi theo chiều ngang (binary transverse fission).

Đặc điểm nổi bật của xoắn khuẩn giang mai

• Dễ bị tiêu diệt ngoài môi trường: Vi khuẩn gây bệnh giang mai này rất yếu khi ở bên ngoài cơ thể. Chúng không thể tồn tại lâu và dễ dàng bị bất hoạt bởi nhiệt độ cao (trên 42°C), ánh sáng, điều kiện khô ráo hoặc các chất sát khuẩn thông thường như xà phòng và cồn.
• Đáp ứng tốt với kháng sinh: Xoắn khuẩn giang mai cực kỳ nhạy cảm với kháng sinh. Đây là lý do vì sao bệnh giang mai có thể được chữa khỏi hoàn toàn nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
• Không thể nuôi cấy nhân tạo: Do không thể phát triển trong môi trường nuôi cấy nhân tạo, việc chẩn đoán bệnh giang mai chủ yếu dựa vào các phương pháp xét nghiệm máu hoặc quan sát trực tiếp sự hiện diện của xoắn khuẩn giang mai dưới kính hiển vi.

Sau khi xâm nhập vào cơ thể, thường qua những vết trầy xước nhỏ trên niêm mạc hoặc tiếp xúc trực tiếp, xoắn khuẩn giang mai nhanh chóng đi vào máu. Từ đó, chúng lan rộng và gây tổn thương đến nhiều cơ quan khác nhau như da, tim, hệ thần kinh và xương. Đặc tính thầm lặng của bệnh khiến người bệnh thường không nhận ra triệu chứng ở giai đoạn đầu, tạo điều kiện cho vi khuẩn giang mai gây ra những tổn thương lâu dài nếu không được điều trị kịp thời.

Vi khuẩn giang mai sống được bao lâu?

Dù có khả năng gây bệnh cao, xoắn khuẩn Treponema pallidum lại có sức đề kháng rất yếu khi tồn tại bên ngoài cơ thể người. Chúng dễ dàng bị tiêu diệt bởi các yếu tố như nhiệt độ cao, môi trường khô, ánh sáng và các chất sát khuẩn thông thường như cồn hoặc xà phòng. Trong điều kiện lạnh (như bảo quản ở 4°C), xoắn khuẩn có thể tồn tại thêm vài ngày nhưng không thể sống sót lâu dài. Không có bằng chứng khoa học cho thấy xoắn khuẩn giang mai có thể tồn tại nhiều năm trong môi trường lạnh.

Xoắn khuẩn giang mai lây qua đường nào?

Vi khuẩn gây bệnh giang mai lây truyền qua nhiều con đường, với mức độ nguy cơ khác nhau tùy vào hình thức tiếp xúc. Hiểu rõ các con đường này giúp bạn áp dụng biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Quan hệ tình dục không an toàn

Đây là con đường phổ biến nhất, chiếm hơn 90% ca lây nhiễm. Xoắn khuẩn giang mai có trong dịch tiết, máu và tổn thương (săng giang mai, phát ban) của người bệnh, dễ lây qua quan hệ âm đạo, hậu môn hoặc miệng không sử dụng bao cao su. Quan hệ bằng miệng đặc biệt nguy hiểm vì tổn thương ở miệng dễ bị bỏ qua.

Từ mẹ sang con

Phụ nữ mang thai nhiễm giang mai có thể truyền vi khuẩn giang mai cho thai nhi qua nhau thai, đặc biệt từ tháng thứ 4 - 6 của thai kỳ. Giang mai bẩm sinh có thể gây sảy thai, thai chết lưu, dị tật hoặc tổn thương đa cơ quan ở trẻ.

Qua đường máu

Lây qua truyền máu không an toàn, dùng chung kim tiêm hoặc tiếp xúc với máu nhiễm vi khuẩn. Tuy nhiên, với các quy trình xét nghiệm máu hiện đại, nguy cơ này đã giảm đáng kể.

Tiếp xúc gián tiếp

Hiếm gặp, nhưng có thể xảy ra khi dùng chung vật dụng cá nhân như bàn chải đánh răng, dao cạo hoặc khăn mặt dính dịch tiết của người bệnh, đặc biệt nếu có vết trầy xước trên da.

Cách phát hiện xoắn khuẩn giang mai

Phát hiện xoắn khuẩn giang mai đòi hỏi kết hợp khám lâm sàng và xét nghiệm:

Khám lâm sàng

Trong quá trình khám lâm sàng, các bác sĩ sẽ quan sát săng giang mai, phát ban, sưng hạch hoặc tổn thương niêm mạc. Đồng thời, bạn cũng sẽ được hỏi về tiền sử quan hệ tình dục không an toàn để đưa ra những chẩn đoán ban đầu.

Xét nghiệm máu

• RPR/VDRL: Sàng lọc kháng thể không đặc hiệu, nhạy ở giai đoạn thứ cấp.
• TPHA/FTA-ABS: Xác nhận kháng thể đặc hiệu chống vi khuẩn giang mai.
• Xét nghiệm soi tươi: Lấy dịch từ săng giang mai hoặc nốt sẩn để quan sát xoắn khuẩn dưới kính hiển vi trường tối.
• PCR: Phát hiện ADN vi khuẩn, chính xác nhưng chi phí cao.

Biện pháp phòng ngừa xoắn khuẩn giang mai hiệu quả

Phòng ngừa xoắn khuẩn giang mai là cách tốt nhất để giảm nguy cơ nhiễm bệnh và kiểm soát dịch tễ.

Bảo vệ cá nhân

• Quan hệ tình dục an toàn: Sử dụng bao cao su đúng cách khi quan hệ âm đạo, hậu môn hoặc miệng. Bao cao su giảm nguy cơ lây nhiễm, nhưng không bảo vệ hoàn toàn nếu tổn thương ở vùng da không che phủ.
• Giới hạn số lượng bạn tình: Bạn nên giới hạn số lượng bạn tình, đồng thời thường xuyên cùng bạn tình đi khám định kỳ để giảm nguy cơ phơi nhiễm.
• Xét nghiệm định kỳ: Những người có nguy cơ cao (đồng tính nam, nhiều bạn tình, người hành nghề mại dâm) nên xét nghiệm giang mai mỗi 6 - 12 tháng. Phụ nữ mang thai cần xét nghiệm giang mai ít nhất hai lần (tam cá nguyệt đầu và thứ ba) để ngăn lây truyền cho thai nhi.
• Vệ sinh cá nhân: Không dùng chung bàn chải đánh răng, dao cạo, kim tiêm hoặc vật dụng có nguy cơ dính máu/dịch tiết.
• Tránh tiếp xúc máu không an toàn: Kiểm tra nguồn máu hoặc chế phẩm máu trước khi sử dụng.

Phòng ngừa cộng đồng

• Giáo dục sức khỏe: Tăng cường truyền thông về vi khuẩn gây bệnh giang mai, cách lây truyền và phòng ngừa qua các chương trình trường học, cộng đồng và mạng xã hội.
• Tầm soát nhóm nguy cơ: Cung cấp xét nghiệm giang mai miễn phí hoặc chi phí thấp cho những người đồng giới, người hành nghề mại dâm và phụ nữ mang thai.
• Hỗ trợ tâm lý: Khuyến khích người nghi ngờ nhiễm bệnh đi khám sớm, giảm kỳ thị liên quan đến bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Xoắn khuẩn giang mai là tác nhân gây ra bệnh giang mai, một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm với khả năng tiến triển âm thầm và gây biến chứng nghiêm trọng. Vi khuẩn này có thể được phát hiện qua xét nghiệm máu và điều trị hiệu quả bằng kháng sinh nếu can thiệp sớm. Bạn nên chủ động tìm hiểu thông tin để ngăn chặn tác hại của xoắn khuẩn giang mai và xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh.