Xét nghiệm HBV là gì? Khi nào nên thực hiện xét nghiệm HBV

HBV là một trong những tác nhân gây bệnh gan phổ biến và nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm. Nhiều trường hợp nhiễm chưa có triệu chứng rõ ràng, việc thực hiện xét nghiệm HBV đúng cách trở thành một bước quan trọng trong sàng lọc và quản lý sức khỏe. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ xét nghiệm HBV, khi nào cần làm, các chỉ số chính và cách đọc kết quả.

Xét nghiệm HBV là gì?

Xét nghiệm HBV (hay còn gọi là xét nghiệm viêm gan B) là tổng hợp các xét nghiệm máu để phát hiện kháng nguyên, kháng thể hoặc vật liệu di truyền của virus HBV. Các xét nghiệm phổ biến nhất bao gồm HBsAg (kháng nguyên bề mặt), Anti-HBs (kháng thể bề mặt), Anti-HBc (kháng thể lõi), HBeAg và HBV DNA. Những xét nghiệm này được thực hiện tại các bệnh viện, phòng khám đạt chuẩn, sử dụng mẫu máu tĩnh mạch hoặc máu đầu ngón tay (đối với test nhanh).

Xét nghiệm HBV đóng vai trò then chốt trong y tế cộng đồng và cá nhân:

• Xác định tình trạng nhiễm: Giúp biết bạn đã hoặc đang nhiễm virus HBV, từ đó phân loại nhiễm cấp tính hay mạn tính.
• Đánh giá hoạt động của virus: Xác định virus có đang nhân lên mạnh, có khả năng lây lan cao hay không, từ đây bác sĩ quyết định theo dõi hay điều trị ngay.
• Hỗ trợ phòng ngừa cộng đồng: Vì HBV lây qua máu, dịch cơ thể, từ mẹ sang con, xét nghiệm HBV giúp sàng lọc trước hiến máu, trước sinh, hoặc trước khi tiêm vắc xin để tránh lây nhiễm không đáng có.

Nhờ xét nghiệm HBV, hàng triệu người đã được phát hiện sớm và điều trị hiệu quả, giảm đáng kể tỷ lệ biến chứng gan.

Khi nào nên thực hiện xét nghiệm HBV?

Không phải ai cũng cần xét nghiệm HBV ngay lập tức, nhưng một số trường hợp bắt buộc phải kiểm tra để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.

Các trường hợp nên xét nghiệm

Bạn nên thực hiện xét nghiệm HBV ngay nếu thuộc một trong các nhóm sau:

• Có yếu tố nguy cơ cao: Tiếp xúc gần gũi với người nhiễm HBV, quan hệ tình dục không an toàn, sử dụng chung kim tiêm, xăm mình bằng dụng cụ không tiệt trùng.
• Mẹ bầu hoặc chuẩn bị mang thai: Để tránh lây từ mẹ sang con, tỷ lệ lây truyền có thể lên đến 90% nếu không can thiệp.
• Dấu hiệu bất thường về gan: Mệt mỏi kéo dài, vàng da, vàng mắt, đau tức hạ sườn phải, chán ăn, men gan (ALT, AST) tăng cao.
• Sàng lọc định kỳ: Người hiến máu, nhân viên y tế, người làm việc trong môi trường nguy cơ cao, hoặc trước khi tiêm vắc xin viêm gan B.

Lưu ý thời điểm và tần suất:

• Thời điểm lý tưởng: Nên làm xét nghiệm HBV sau 4 - 6 tuần kể từ khi có hành vi nguy cơ, vì đây là giai đoạn “cửa sổ” mà virus bắt đầu xuất hiện trong máu.
• Tần suất: Nếu lần đầu âm tính nhưng vẫn có nguy cơ, nên xét nghiệm lại sau 3 - 6 tháng. Với người đã nhiễm mạn tính, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm định kỳ 3 - 6 tháng/lần để theo dõi tải lượng virus và chức năng gan.
• Lưu ý đặc biệt: Không nhịn ăn trước khi xét nghiệm, nhưng tránh uống rượu bia, dùng thuốc ảnh hưởng đến gan ít nhất 48 giờ trước.

Các chỉ số chính trong xét nghiệm HBV và cách đọc kết quả

Dưới đây là bảng giải mã chi tiết từng chỉ số quan trọng nhất, giúp bạn tự đọc kết quả sơ bộ trước khi gặp bác sĩ.

HBsAg (kháng nguyên bề mặt virus HBV)

Đây là “chỉ số vàng” trong xét nghiệm HBV, được thực hiện đầu tiên:

• HBsAg dương tính (+): Virus HBV đang hiện diện trong máu. Bạn có thể đang nhiễm cấp tính, mạn tính hoặc mang virus không triệu chứng. Cần làm thêm xét nghiệm để xác định giai đoạn.
• HBsAg âm tính (-): Không phát hiện kháng nguyên bề mặt. Khả năng cao bạn chưa nhiễm hoặc đã khỏi bệnh (kết hợp với Anti-HBs để xác nhận miễn dịch).

Các xét nghiệm bổ sung (Anti-HBs, Anti-HBc, HBeAg, HBV DNA)

Để có cái nhìn toàn diện, bác sĩ thường chỉ định thêm:

• Anti-HBs (kháng thể bề mặt): Dương tính - bạn đã có miễn dịch (do tiêm vắc xin hoặc từng nhiễm và khỏi); âm tính - chưa có miễn dịch, vẫn có nguy cơ nhiễm nếu tiếp xúc virus.
• Anti-HBc (kháng thể lõi): Dương tính - bạn đã từng tiếp xúc với HBV (dù hiện tại có thể đã khỏi); âm tính - chưa từng nhiễm.
• HBeAg: Dương tính - virus đang nhân lên mạnh, khả năng lây nhiễm cao; âm tính - virus ít hoạt động hơn, nhưng vẫn cần theo dõi.
• HBV DNA (định lượng virus): Nồng độ nhỏ hơn 2.000 IU/mL - virus ở mức thấp, có thể chỉ theo dõi; nồng độ từ 20.000 IU/mL - virus hoạt động mạnh, cần điều trị.

Cách đọc kết quả đơn giản

Kết quả xét nghiệm HBV chỉ là một phần. Bác sĩ sẽ kết hợp siêu âm gan, men gan, tiểu cầu để đánh giá toàn diện. Dưới đây là cách đọc kết quả xét nghiệm. 

Ý nghĩa kết quả xét nghiệm và hướng dẫn bước tiếp theo

Khi đã có kết quả xét nghiệm HBV, việc hiểu rõ ý nghĩa của từng chỉ số là bước quan trọng để xác định tình trạng sức khỏe gan và lựa chọn hướng xử trí phù hợp. 

Khi xét nghiệm dương tính

Kết quả xét nghiệm HBV dương tính nghĩa là có virus viêm gan B trong máu. Bạn cần làm thêm các xét nghiệm khác để xác định giai đoạn bệnh và được bác sĩ hướng dẫn điều trị phù hợp.

• Bước 1: Đặt lịch khám chuyên khoa Gan - Truyền nhiễm ngay lập tức.
• Bước 2: Làm thêm HBV DNA, siêu âm gan, xét nghiệm chức năng gan để xác định giai đoạn.
• Bước 3: Tuân thủ điều trị (nếu cần): Thuốc kháng virus (Tenofovir, Entecavir) giúp kiểm soát virus, ngăn xơ gan.
• Lối sống: Kiêng rượu bia hoàn toàn, ăn nhạt, nhiều rau xanh, tránh thuốc độc gan, tập thể dục nhẹ nhàng.

Khi xét nghiệm âm tính

Kết quả xét nghiệm HBV âm tính cho thấy chưa phát hiện virus viêm gan B trong máu. Tuy nhiên, bạn vẫn nên kiểm tra tình trạng miễn dịch và tiêm vắc xin nếu chưa có kháng thể bảo vệ.

• Nếu Anti-HBs âm tính: Nên tiêm vắc xin viêm gan B ngay.
• Nếu Anti-HBs dương tính: Bạn đã được bảo vệ, chỉ cần duy trì lối sống lành mạnh.
• Theo dõi định kỳ: Với người có nguy cơ cao, nên xét nghiệm HBV lại mỗi 1 - 2 năm.

Xét nghiệm HBV là gì? Đây là bộ xét nghiệm máu giúp phát hiện và đánh giá tình trạng nhiễm virus viêm gan B. Việc hiểu rõ khi nào nên xét nghiệm, các chỉ số chính và ý nghĩa kết quả sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe. Dù kết quả ra sao, điều quan trọng là bạn nên thảo luận với bác sĩ để được tư vấn phù hợp, theo dõi thường xuyên và thực hiện các biện pháp phòng ngừa cần thiết. Hãy nhớ một lần xét nghiệm HBV hôm nay có thể cứu gan của bạn cả đời.