Vỗ long đờm cho trẻ sơ sinh, ba mẹ có nên thực hiện?

Hệ hô hấp của trẻ sơ sinh rất non yếu, dễ bị ảnh hưởng khi bé mắc các bệnh đường hô hấp như cảm lạnh, viêm phế quản. Đờm tích tụ trong phế quản khiến bé thở khó khăn, chán ăn, ngủ không sâu giấc. Rất nhiều phụ huynh đã thử vỗ long đờm cho trẻ sơ sinh tại nhà để hỗ trợ nhưng chưa thật sự nắm rõ thời điểm, kỹ thuật, thậm chí áp dụng sai cách. Hiểu đúng và làm đúng chính là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe của trẻ – giúp ba mẹ vững tin hơn trên hành trình chăm sóc bé yêu.

Vỗ long đờm cho trẻ sơ sinh, có nên không?

Ba mẹ không nên tự ý vỗ long đờm cho trẻ sơ sinh tại nhà nếu không được hướng dẫn bởi nhân viên y tế.

Vỗ long đờm đúng kỹ thuật có thể giúp làm lỏng và di chuyển đờm trong đường thở, hỗ trợ trẻ thở dễ hơn.

Tuy nhiên, nếu thực hiện sai cách, cha mẹ có thể:

• Gây tổn thương phổi, xương sườn hoặc da của trẻ.
• Làm cho trẻ khó chịu, tăng nguy cơ nôn trớ hoặc sặc.
• Không mang lại hiệu quả nếu không phối hợp với các kỹ thuật dẫn lưu tư thế và hỗ trợ hô hấp.

Khuyến cáo:

• Chỉ nên thực hiện vỗ long đờm khi có chỉ định của bác sĩ.
• Nếu cần thực hiện tại nhà, cha mẹ nên được hướng dẫn cụ thể bởi nhân viên y tế về tư thế, thời điểm, lực vỗ và vị trí vỗ phù hợp với từng độ tuổi của trẻ.

Khi nào nên thực hiện vỗ long đờm?

Phụ huynh cần nắm rõ các dấu hiệu thực sự của tình trạng đờm trong phổi trước khi tiến hành kỹ thuật này như:

• Trẻ thở khò khè rõ ràng, thở nghe tiếng rít hoặc co kéo lồng ngực khi hít vào.
• Ho có đờm đặc, ho khan hoặc ho nhiều hơn bình thường, trẻ thường xuyên buồn nôn sau ho.
• Bác sĩ chẩn đoán trẻ mắc các bệnh như viêm tiểu phế quản, viêm phổi kèm đờm và chỉ định hỗ trợ vật lý phổi.
• Trẻ thở nhanh, khó thở hơn sau khi gắng sức dù chưa ăn, đây là những lúc bệnh lý làm đờm ứ nhiều trong phế quản.

Không nên vỗ khi:

• Bé đang sốt cao, co giật hoặc có dấu hiệu khó thở nghiêm trọng liên quan đến hen suyễn, hen phế quản.
• Bé còn đang ăn hoặc mới ăn chưa đủ 1 – 2 giờ để tránh gây nôn, trớ.
• Trẻ có dấu hiệu bị tổn thương ngực, chấn thương cột sống hoặc có dị vật đường thở.

Việc quyết định có nên tiến hành vỗ long đờm cho trẻ sơ sinh hay không cần được cân nhắc kỹ lưỡng và dựa trên khuyến nghị của bác sĩ chuyên khoa.

Cách vỗ long đờm cho trẻ sơ sinh đúng chuẩn theo hướng dẫn y tế

Chuẩn bị

Trước khi tiến hành vỗ long đờm, ba mẹ cần thực hiện kỹ các bước chuẩn bị:

• Cho trẻ nghỉ ngơi ít nhất 1,5 – 2 giờ sau ăn để tránh nôn trớ.
• Ngồi cạnh bé ở vị trí thoải mái, có thể thoa chút tinh dầu loãng hoặc làm ấm tay để bé dễ chịu hơn.
• Kiểm tra mũi, nếu bé nghẹt, nên nhỏ vài giọt nước muối sinh lý để làm mềm đờm.
• Có thể đặt trẻ nằm nghiêng về một bên trên đùi người thực hiện hoặc nằm úp trên đùi, đầu thấp hơn lồng ngực để đờm dễ thoát ra.

Thực hiện kỹ thuật vỗ

• Tay phải khum nhẹ như một chiếc muỗng úp, phần lưng tay đặt giữa xương sườn và gần nách trẻ.
• Thực hiện vỗ nhẹ, đều đặn theo nhịp hơi thở, khoảng 1 – 3 phút mỗi vị trí. Khi vỗ nghe tiếng vang nhẹ “bộp, bộp”, cho thấy lực vỗ chính xác, đủ để mảnh vụn đờm được tạo tác động theo mà không làm tổn thương phổi.
• Sau khoảng 10 – 15 phút, quan sát trẻ ho ra đờm. Nếu trẻ không có chuyển biến tích cực, cần ngừng và nhờ bác sĩ đánh giá.

Kết hợp kỹ thuật rung phổi

Sau khi vỗ xong, đặt bàn tay phẳng lên lồng ngực con, rung nhẹ khi con thở ra, 5 – 10 lần mỗi khu vực để giúp dịch đờm còn sót “tan” và được tống ra ngoài tốt hơn.

Theo dõi sau vỗ

Trẻ có thể ho để tống đờm, thậm chí có chút nôn hoặc trớ – đây là phản ứng tự nhiên. Tuy nhiên, nếu thấy trẻ khó thở, đỏ mặt hoặc tím tái, khò khè nặng, hãy dừng lại và tái khám. Sau buổi vỗ, phụ huynh nên cho trẻ bú hoặc uống nước ấm để hỗ trợ làm loãng đờm. Khi trẻ dễ chịu hơn, bạn có thể vệ sinh mũi nhẹ nhàng và để trẻ nghỉ ngơi trong không gian thông thoáng, ấm áp.

Những sai lầm phổ biến và cách phòng tránh

• Vỗ quá mạnh: Dùng lực mạnh hơn mức cần thiết để “hy vọng đờm ra nhanh” có thể khiến con bị tổn thương mô phổi, đau hoặc ho dữ dội. Để phòng tránh, lực vỗ chỉ nên nhẹ nhàng nhưng đủ để nghe âm thanh vang nhẹ.
• Vỗ sai vị trí: Vỗ vào dạ dày, xương ức hoặc cột sống sẽ không có tác dụng làm tống đờm mà còn gây đau, làm trẻ khó chịu. Hãy luôn vỗ vào vùng phổi, giữa nách và đoạn cuối xương sườn.
• Thời điểm không phù hợp: Vỗ khi trẻ vừa ăn hoặc đang sốt cao dễ gây nôn trớ và không mang lại hiệu quả. Chọn thời điểm sau ăn ít nhất 1,5 – 2 giờ và khi trẻ có thể bình tĩnh thở đều.
• Tự làm không có kiến thức: Ba mẹ thường làm theo kinh nghiệm truyền miệng mà không biết kỹ thuật đúng, khiến con trẻ không khỏe lên hoặc dịch đờm không được tống ra. Nên chỉ áp dụng kỹ thuật được hướng dẫn từ nhân viên y tế hoặc chuyên gia.

Giải pháp thay thế an toàn tại nhà

Nếu không thể hoặc không nên vỗ long đờm, ba mẹ vẫn có thể áp dụng các biện pháp nhẹ nhàng mà mang lại hiệu quả như:

• Nhỏ mũi nước muối sinh lý 4 – 6 lần mỗi ngày để làm mềm đờm và thông thoáng đường dẫn khí.
• Giữ ẩm không khí trong phòng trẻ, dùng máy tạo ẩm nếu cần – không khí đủ ẩm giúp đờm loãng và giảm viêm vùng hô hấp.
• Cho trẻ uống nước ấm hoặc bú nhiều hơn, nước giúp làm loãng dịch đờm, hỗ trợ tiêu hóa và giảm ho.
• Xông hơi nhẹ bằng nước muối ấm, an toàn và giúp co mạch nhẹ, giảm sung huyết trong phế quản.
• Hút mũi bằng thiết bị chuyên dụng, tránh dùng miệng hút vì không đảm bảo vệ sinh, dễ đưa vi khuẩn vào mũi khiến viêm nặng hơn.
• Cho trẻ ngủ ở tư thế đầu cao hoặc nghiêng sang một bên giúp dịch đờm không tích tụ, dễ chảy xuống dưới.

Các cách chăm sóc này được nhiều tổ chức y tế khuyến nghị cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ khi gặp các triệu chứng hô hấp nhẹ, đặc biệt khi bạn không biết hoặc không nên vỗ long đờm.

Vỗ long đờm cho trẻ sơ sinh là kỹ thuật có lợi nếu xác định đúng mục đích và được thực hiện đúng chuẩn kỹ thuật, dưới sự hướng dẫn của nhân viên y tế. Khi áp dụng sai cách hoặc tự ý vỗ, trẻ có thể bị tổn thương ngực, ho quá mức hoặc nôn trớ. Ba mẹ nên kết hợp các biện pháp an toàn tại nhà như nhỏ mũi, giữ ẩm, hút mũi và cho trẻ nghỉ ngơi đúng tư thế để hỗ trợ lưu thông đờm một cách tự nhiên.

Đừng quên tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin đường hô hấp như vắc xin phòng cúm, vắc xin phòng bệnh do phế cầu, vắc xin phòng bệnh do Hib,... để giảm nguy cơ trẻ mắc bệnh hô hấp và thoát khỏi nguy cơ đờm đặc, nhiễm trùng nặng. Khi trẻ được tiêm chủng đúng lịch, hệ miễn dịch sẽ mạnh hơn, giảm đáng kể các tình trạng viêm, đờm, ho kéo dài.

Hãy chủ động tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn kỹ thuật vỗ long đờm cho trẻ sơ sinh, kết hợp với lịch tiêm chủng chuẩn, giúp con phát triển khỏe mạnh, ba mẹ yên tâm hơn trên hành trình yêu thương và chăm sóc con.