Virus quai bị sống trong không khí bao lâu?

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây trực tiếp qua đường hô hấp và có khả năng bùng phát thành dịch. Bệnh không chỉ gây khó chịu mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng, viêm tụy, viêm não – màng não, thậm chí là điếc vĩnh viễn. Vậy làm sao để phòng ngừa quai bị một cách hiệu quả, an toàn nhất? Virus quai bị sống trong không khí bao lâu?

Quai bị là bệnh gì?

Quai bị là một căn bệnh phổ biến tại nhiều quốc gia, đặc biệt dễ xuất hiện ở những khu vực có mật độ dân cư cao, điều kiện vệ sinh kém và khí hậu lạnh. Ở Việt Nam, bệnh xảy ra rải rác quanh năm nhưng thường gia tăng vào mùa thu – đông, nhất là tại các tỉnh miền Bắc và khu vực Tây Nguyên, với tỷ lệ mắc dao động từ 10 đến 40 ca trên 100.000 dân.

Mặc dù đã có vắc xin phòng bệnh, nhưng việc tiêm chủng vẫn chưa được phổ cập rộng rãi, dẫn đến tỷ lệ mắc quai bị trong 10 năm qua hầu như không giảm đáng kể. Dù tỷ lệ tử vong rất thấp, nhưng nếu người bệnh không điều trị kịp thời, quai bị vẫn có thể tiến triển nặng và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.

Virus quai bị (mumps virus) do con người là nguồn lây duy nhất và chủ yếu truyền nhiễm qua đường hô hấp, thông qua các giọt bắn từ nước bọt khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Sau khi xâm nhập qua niêm mạc mũi hoặc miệng, virus theo đường máu lan đến các tuyến nước bọt và các cơ quan khác.

Tuy nhiên, virus không tồn tại lâu trong không khí như các virus lây qua aerosol (khí dung). Mumps virus chủ yếu lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với các giọt nước bọt chứa virus bám trên bề mặt. Trong điều kiện môi trường thông thường, virus có thể sống vài giờ trên các vật dụng bị nhiễm nhưng rất khó tồn tại lâu trong không khí.

Thời gian ủ bệnh: Thường từ 12 đến 25 ngày, trung bình khoảng 16–18 ngày sau khi tiếp xúc với nguồn lây.
Giai đoạn lây nhiễm: Người bệnh có khả năng lây lan virus từ khoảng 1–2 ngày trước khi khởi phát triệu chứng sưng tuyến mang tai và kéo dài đến 5 ngày sau đó. Đây là thời điểm cần hạn chế tiếp xúc gần để phòng lây nhiễm cho cộng đồng.
Virus trong dịch tiết: Ngoài nước bọt, mumps virus còn có thể được tìm thấy trong nước tiểu, nhưng vai trò của nước tiểu trong lây truyền bệnh là rất hạn chế.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh quai bị

Bất kỳ ai chưa có miễn dịch với virus quai bị đều có nguy cơ mắc bệnh, bao gồm cả trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn.

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh có thể kể đến như:

Độ tuổi: Trẻ từ 2 đến 12 tuổi, đặc biệt là những trẻ chưa được tiêm vắc xin phòng quai bị, có nguy cơ cao hơn.
Môi trường sống: Thường xuyên tiếp xúc, sinh hoạt tập thể hoặc dùng chung đồ dùng với người mắc bệnh sẽ làm tăng khả năng lây nhiễm.
Hệ miễn dịch yếu: Những người có hệ miễn dịch suy giảm dễ bị virus tấn công và gặp phải biến chứng nghiêm trọng hơn nếu nhiễm bệnh.

Biến chứng của bệnh quai bị

Mặc dù quai bị là bệnh lành tính, nhưng nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm:

Viêm tinh hoàn (ở nam giới): Quai bị có thể gây viêm tinh hoàn ở trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn. Biểu hiện bao gồm tinh hoàn sưng to, đau vùng bìu, sốt cao và mệt mỏi. Khoảng 30% trường hợp có thể bị teo tinh hoàn, ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng và làm tăng nguy cơ vô sinh.
Viêm buồng trứng (ở nữ giới): Chiếm khoảng 7% trường hợp nữ mắc bệnh. Người bệnh có thể bị đau bụng, sốt, ra khí hư bất thường. Nếu không điều trị kịp thời, có thể dẫn đến viêm mãn tính, dính buồng trứng, u nang, tắc vòi trứng, làm giảm khả năng sinh sản.
Viêm não, viêm màng não: Virus quai bị có thể tấn công hệ thần kinh trung ương, gây các biến chứng nghiêm trọng như viêm não và viêm màng não, thường gặp ở người lớn nhưng cũng có thể xảy ra ở trẻ em.
Điếc tai vĩnh viễn: Dù hiếm gặp (khoảng 2/10.000 trường hợp), quai bị có thể gây tổn thương ốc tai, dẫn đến điếc không hồi phục. Hiện chưa có phương pháp điều trị triệt để, chỉ có thể can thiệp bằng cấy ghép ốc tai – một kỹ thuật phức tạp và tốn kém.
Biến chứng khác: Quai bị còn có thể gây viêm tụy, viêm cơ tim, viêm tuyến giáp, viêm đường hô hấp, và đặc biệt nguy hiểm với phụ nữ mang thai trong 3 tháng đầu, vì có nguy cơ cao gây sảy thai.

Phòng ngừa bệnh quai bị bằng cách nào?

Chúng ta đã biết virus quai bị sống trong không khí bao lâu. Vì vậy, người bệnh cần chủ động cách ly, tránh tiếp xúc gần và hạn chế tham gia các hoạt động đông người trong giai đoạn lây nhiễm.

Để phòng ngừa bệnh quai bị và các biến chứng nguy hiểm như viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng, viêm não – màng não hoặc điếc vĩnh viễn, tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả, an toàn và lâu dài. Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu đang cung cấp hai loại vắc xin phối hợp phòng Sởi – Quai bị – Rubella gồm MMR II (sản xuất tại Mỹ) và Priorix (sản xuất tại Bỉ). Đây là các vắc xin sống giảm độc lực, giúp cơ thể tạo miễn dịch chủ động và bền vững với các bệnh truyền nhiễm phổ biến.

Tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch không chỉ bảo vệ cá nhân mà còn góp phần ngăn ngừa lây lan trong cộng đồng. Để được tư vấn chi tiết và đặt lịch tiêm, quý phụ huynh vui lòng liên hệ Trung tâm Tiêm chủng Long Châu qua hotline 1800 6928.

Trên đây là những thông tin chia sẻ về thời gian virus quai bị sống trong không khí bao lâu cũng như các kiến thức liên quan đến bệnh. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích, giúp bạn hiểu rõ hơn về cách phòng tránh và bảo vệ sức khỏe trước nguy cơ lây nhiễm bệnh quai bị.