Viêm tai giữa ở trẻ: Nguyên nhân, triệu chứng và biện pháp phòng ngừa hiệu quả

Viêm tai giữa là một bệnh lý phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong độ tuổi từ 6 tháng đến 5 tuổi. Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách xử trí viêm tai giữa ở trẻ, đồng thời nhấn mạnh vai trò của việc tiêm vắc xin phế cầu trong phòng ngừa bệnh.

Nguyên nhân nào gây viêm tai giữa ở trẻ em?

Viêm tai giữa là tình trạng nhiễm trùng ở tai giữa, thường do vi khuẩn hoặc virus gây ra. Trẻ nhỏ có nguy cơ cao mắc bệnh này do một số yếu tố sau:

Hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu

Trong giai đoạn đầu đời, trẻ chủ yếu nhận miễn dịch thụ động từ sữa mẹ hoặc các nguồn bổ sung khác. Tuy nhiên, hệ miễn dịch bẩm sinh của trẻ vẫn đang trong quá trình hoàn thiện nên chưa đủ khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh như virus, vi khuẩn. Chính điều này khiến trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, đặc biệt là các bệnh liên quan đến đường hô hấp và viêm tai giữa.

Cấu trúc tai chưa phát triển đầy đủ

Tai giữa được nối với vùng hầu họng thông qua ống tai - một bộ phận có vai trò điều hòa áp suất và dẫn lưu dịch từ tai giữa ra ngoài. Ở trẻ nhỏ, ống này có xu hướng ngắn, hẹp và nằm ngang nên dễ bị tắc nghẽn khi trẻ mắc các bệnh viêm mũi họng. Khi dịch không thoát được, môi trường trong tai giữa trở nên thuận lợi cho vi khuẩn phát triển và gây viêm.

Trẻ thường xuyên mắc các bệnh về tai - mũi - họng

Thời tiết thay đổi thất thường là yếu tố khiến trẻ nhỏ dễ bị viêm mũi họng, viêm amidan, viêm VA, viêm xoang... Đây đều là những bệnh lý có thể dẫn đến biến chứng viêm tai giữa nếu không được điều trị đúng cách. Do tai giữa có liên kết trực tiếp với mũi họng qua ống thính giác nên vi khuẩn rất dễ lan truyền và gây nhiễm trùng.

Chính vì những nguyên nhân kể trên, viêm tai giữa ở trẻ em được xem là một trong những bệnh lý phổ biến cần được phát hiện và điều trị sớm để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe và thính lực của trẻ.

Nhận biết viêm tai giữa ở trẻ như thế nào?

Việc phát hiện sớm các dấu hiệu viêm tai giữa giúp cha mẹ kịp thời đưa trẻ đến cơ sở y tế để điều trị. Một số triệu chứng thường gặp của bệnh viêm tai giữa ở trẻ em, bao gồm:

• Sốt: Trẻ có thể sốt nhẹ đến sốt cao trên 39 độ C.
• Quấy khóc, cáu gắt: Trẻ thường xuyên quấy khóc, khó chịu, đặc biệt là khi nằm.
• Chán ăn, bỏ bú: Trẻ biếng ăn, bỏ bú hoặc ăn ít hơn bình thường.
• Tiêu chảy, nôn ói: Một số trẻ có thể bị tiêu chảy hoặc nôn ói.
• Đau tai: Trẻ thường xuyên dùng tay dụi hoặc kéo tai, có thể kèm theo biểu hiện đau khi chạm vào vùng tai.
• Chảy dịch từ tai: Dịch có thể là trong suốt hoặc có mủ, có mùi hôi.
• Nghe kém, ù tai: Trẻ có thể không phản ứng với âm thanh hoặc có dấu hiệu nghe kém.

Triệu chứng của bệnh viêm tai giữa ở trẻ thường xuất hiện từ giai đoạn sớm và dễ nhận biết. Do đó, cha mẹ chỉ cần chú ý đến các biểu hiện lạ ở trẻ là có thể nhận ra.

Cách xử trí khi trẻ bị viêm tai giữa

Khi trẻ bị viêm tai giữa, việc xử lý kịp thời và đúng cách có vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa biến chứng và giúp trẻ hồi phục nhanh chóng. Trong đa số trường hợp, viêm tai giữa xuất phát từ các bệnh lý viêm mũi họng như cảm lạnh, viêm xoang, viêm VA... do đó trước tiên cần tập trung điều trị các bệnh nền này. Với những trường hợp nhẹ, bệnh có thể tự cải thiện sau vài ngày mà không cần can thiệp mạnh, tuy nhiên phụ huynh vẫn cần theo dõi sát sao các biểu hiện của trẻ.

Nếu các triệu chứng kéo dài, biểu hiện viêm ngày càng rõ rệt như sốt cao, đau tai nhiều, quấy khóc kéo dài hoặc chảy dịch tai, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được bác sĩ chuyên khoa khám và chỉ định phác đồ điều trị phù hợp. Tùy mức độ, trẻ có thể được kê đơn thuốc giảm viêm, giảm đau hoặc kháng sinh sử dụng tại chỗ, uống hoặc tiêm. Việc trì hoãn điều trị có thể khiến bệnh tiến triển thành viêm tai giữa ứ mủ hoặc thủng màng nhĩ, gây khó khăn cho điều trị và làm tăng nguy cơ mất thính lực tạm thời hoặc lâu dài.

Đặc biệt, nếu nguyên nhân gây bệnh là vi khuẩn, nhất là phế cầu khuẩn - tác nhân phổ biến gây viêm tai giữa nặng và các bệnh hô hấp khác, trẻ cần được điều trị bằng kháng sinh đúng phác đồ và theo dõi sát sao từ bác sĩ chuyên khoa. Phụ huynh tuyệt đối không tự ý dùng thuốc tại nhà vì điều này có thể làm tình trạng nặng hơn hoặc dẫn đến kháng thuốc.

Biện pháp phòng ngừa viêm tai giữa ở trẻ em

Bệnh viêm tai giữa ở trẻ em hoàn toàn có thể được phòng ngừa hiệu quả nếu phụ huynh chủ động thực hiện một số biện pháp chăm sóc sau:

• Giữ ấm đầy đủ cho trẻ: Đặc biệt trong thời điểm giao mùa, giúp hạn chế nguy cơ nhiễm lạnh - nguyên nhân chính dẫn đến viêm mũi họng và các biến chứng như viêm tai giữa. Đồng thời, cần hạn chế để trẻ tiếp xúc gần với những người đang có dấu hiệu cảm lạnh, ho hoặc đang mắc bệnh viêm tai giữa.
• Tăng cường sức đề kháng cho trẻ: Bằng cách cho bú đầy đủ ở trẻ nhỏ, kết hợp bổ sung rau củ, trái cây giàu vitamin C đối với trẻ đã ăn dặm nhằm hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn.
• Phụ huynh cần chú ý tư thế khi cho trẻ bú bình: Tốt nhất, cha mẹ nên đặt trẻ ngồi hơi nghiêng, tránh để trẻ bú khi nằm vì sữa có thể chảy ngược vào tai qua ống thính giác, gây viêm.
• Giảm thiểu nguy cơ từ môi trường: Bằng cách hạn chế cho trẻ tiếp xúc với khói thuốc, bụi bẩn hoặc các chất ô nhiễm trong không khí, đặc biệt trong gia đình có người hút thuốc hoặc sống ở khu vực ô nhiễm.
• Thực hiện đầy đủ lịch tiêm chủng: Đặc biệt là các loại vắc xin phòng bệnh liên quan đến vi khuẩn gây viêm tai giữa. Trong đó, cần đặc biệt lưu ý đến vắc xin ngừa phế cầu - là loại vi khuẩn có thể gây viêm đường hô hấp nặng và viêm tai giữa nguy hiểm ở trẻ nhỏ. Vắc xin phế cầu giúp phòng ngừa nhiễm trùng do vi khuẩn phế cầu gây ra, bao gồm viêm tai giữa, viêm phổi và viêm màng não. Trẻ nên được tiêm đầy đủ các mũi vắc xin theo lịch tiêm chủng của Bộ Y tế.

Viêm tai giữa ở trẻ là bệnh lý phổ biến nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và xử trí đúng cách. Phụ huynh cần chú ý theo dõi các dấu hiệu bất thường ở trẻ, giữ gìn vệ sinh tai - mũi - họng, tăng cường sức đề kháng và đặc biệt là đảm bảo tiêm phòng đầy đủ, trong đó có vắc xin phế cầu - biện pháp chủ động giúp phòng ngừa viêm tai giữa cũng như nhiều bệnh hô hấp nguy hiểm khác.