Viêm dạ dày ruột ở trẻ em: Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết kịp thời

Viêm dạ dày ruột là lý do khiến nhiều trẻ phải nhập viện, đặc biệt là trong những thời điểm giao mùa hay môi trường vệ sinh kém. Bệnh lý này, dù phổ biến, lại tiềm ẩn nguy cơ mất nước nghiêm trọng nếu không được xử lý đúng cách. Vậy nguyên nhân nào gây ra tình trạng này ở trẻ? Và làm thế nào để cha mẹ có thể nhận biết sớm nhất những dấu hiệu cảnh báo từ cơ thể con mình? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về bệnh viêm dạ dày ruột ở trẻ, từ nguyên nhân cho đến các dấu hiệu cần được nhận biết kịp thời.

Tổng quan về viêm dạ dày ruột ở trẻ em

Viêm dạ dày ruột ở trẻ là bệnh gì?

Viêm dạ dày ruột là một trong những rối loạn tiêu hóa phổ biến nhất ở trẻ em trên toàn thế giới. Đây là tình trạng viêm lớp niêm mạc của đường tiêu hóa, bao gồm dạ dày và ruột non. Bệnh cực kỳ phổ biến ở trẻ nhỏ, trung bình mỗi trẻ có thể mắc ít nhất 2 lần/năm. Sau 3 tuổi, khi hệ miễn dịch của trẻ hoàn thiện hơn, tỷ lệ mắc bệnh sẽ giảm dần.

Mặc dù thường được xem là bệnh thông thường, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, bệnh có thể gây nên những biến chứng nghiêm trọng. Khi trẻ bị nôn mửa và tiêu chảy liên tục sẽ khiến cơ thể thất thoát một lượng lớn dịch và các chất điện giải quan trọng trong máu, dẫn đến tình trạng mất nước nặng và rối loạn cân bằng điện giải.

Nguyên nhân gây viêm dạ dày ruột ở trẻ

Đa số các ca bệnh đều xuất phát từ sự tấn công của các vi sinh vật:

• Virus: Rotavirus và Norovirus là hai loại virus phổ biến nhất gây ra các đợt dịch tiêu chảy cấp ở trẻ.
• Vi khuẩn: Các loại vi khuẩn như E. coli, Campylobacter và Clostridioides difficile thường xâm nhập qua thực phẩm nhiễm bẩn.
• Ký sinh trùng: Các loại như Giardia hay Cryptosporidium thường lây qua nguồn nước ô nhiễm hoặc lây truyền qua đường phân - miệng, rất hay gặp ở môi trường nhà trẻ, mẫu giáo.
• Hóa chất và độc tố: Ngộ độc do ăn phải nấm độc, hải sản chứa độc tố hoặc thực phẩm nhiễm kim loại nặng (asen, chì, thủy ngân,...).
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc, đặc biệt là kháng sinh, có thể gây tiêu chảy. Phụ huynh cần hỏi ý kiến chuyên gia y tế nếu nghi ngờ thuốc là nguyên nhân.
• Dị ứng: Các phản ứng dị ứng thực phẩm hoặc bệnh lý viêm dạ dày ruột ái toan do cơ địa dị ứng.

Những dấu hiệu nhận biết viêm dạ dày ruột ở trẻ nhỏ

Viêm dạ dày ruột thường diễn tiến nhanh, khiến trẻ mệt mỏi và phụ huynh lo lắng. Việc nắm vững các dấu hiệu bệnh lý dưới đây là bước quan trọng nhất để ba mẹ chủ động nhận biết và chăm sóc kịp thời:

• Thay đổi hành vi ăn uống: Trẻ đột ngột cảm thấy không khỏe, ủ rũ, chán ăn, bỏ bú hoặc từ chối uống sữa hay nước.
• Nôn mửa: Trẻ thường nôn trớ nhiều trong 24 đến 48 giờ đầu tiên. Đáng lưu ý là triệu chứng nôn thường xuất hiện trước khi trẻ bắt đầu bị tiêu chảy.
• Rối loạn tiêu hóa kéo dài: Sau giai đoạn nôn, trẻ bắt đầu đi ngoài phân lỏng nhiều lần. Tình trạng này có thể kéo dài dai dẳng lên đến 10 ngày, đôi khi phân có thể lẫn máu.
• Đau và phản ứng toàn thân: Trẻ có thể kêu đau bụng, thường là đau quặn từng cơn, kèm theo sốt, ớn lạnh hoặc cảm giác đau nhức, mỏi mệt khắp người.
• Dấu hiệu mất nước: Quan sát thấy môi trẻ khô nứt, tái nhợt, mắt trũng sâu, thóp lõm (ở trẻ sơ sinh) hoặc trẻ khát nước dữ dội, uống háo hức, lượng nước tiểu giảm đột ngột (tiểu ít hoặc tã khô trong nhiều giờ), khi khóc không thấy nước mắt chảy ra.
• Thay đổi tri giác: Trẻ ngủ li bì khó đánh thức hoặc kích thích, quấy khóc vật vã không dỗ được. Da trẻ nhăn nheo, tay chân lạnh toát.

Nếu trẻ có các dấu hiệu mất nước, thay đổi tri giác hoặc các triệu chứng kéo dài hơn 1 ngày mà không thuyên giảm, cha mẹ nên đưa trẻ đến các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám kịp thời.

Làm sao để điều trị viêm dạ dày ruột ở trẻ?

Khi trẻ bị viêm dạ dày ruột, đa số trường hợp không cần can thiệp y tế phức tạp mà chỉ cần nghỉ ngơi và bù dịch đúng cách, cụ thể:

• Bổ sung nước và điện giải: Nên cho trẻ uống dung dịch bù điện giải (Oresol). Đây là lựa chọn tốt nhất, có bán tại các nhà thuốc.
• Bú sữa mẹ hoặc sữa công thức: Trẻ sơ sinh cần tiếp tục bú mẹ hoặc uống sữa công thức song song với Oresol.
• Uống từng ngụm nhỏ: Nên cho trẻ uống vài ngụm nhỏ, nếu trẻ không nôn, lặp lại sau mỗi 10 - 15 phút. Sau khoảng 1 giờ, có thể tăng dần lượng nước. Nếu trẻ nôn ngay sau khi uống, hãy đợi 10 phút rồi thử lại. Nước hấp thụ rất nhanh, nên dù nôn ra, một phần nước đã kịp đi vào cơ thể.
• Bổ sung probiotics: Các lợi khuẩn như Lactobacillus có trong sữa chua hoặc gói men được chứng minh có thể giúp rút ngắn thời gian tiêu chảy khoảng 1 ngày nếu dùng sớm.
• Hạn chế sử dụng nước trái cây, nước ngọt có gas, trà, đồ uống thể thao chứa quá nhiều đường làm tiêu chảy nặng hơn và quá ít điện giải.
• Thận trọng khi dùng thuốc: Thuốc cầm tiêu chảy (như Loperamide) không được dùng cho trẻ dưới 18 tuổi vì có thể gây nguy hiểm. Ngoài ra thuốc kháng sinh có thể không có hiệu quả với các tác nhân như virus, do đó việc dùng thuốc cho trẻ cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ.

Viêm dạ dày ruột ở trẻ em là một thách thức sức khỏe thường gặp, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu các bậc phụ huynh nắm vững kiến thức cơ bản. Việc nhận biết kịp thời các nguyên nhân gây bệnh, đặc biệt là các dấu hiệu cảnh báo sớm là chìa khóa để bảo vệ trẻ khỏi những biến chứng nghiêm trọng. Hãy luôn chủ động trong việc vệ sinh, tiêm chủng đầy đủ và tham khảo ý kiến bác sĩ ngay khi phát hiện những dấu hiệu bất thường, nhằm đảm bảo sự phục hồi nhanh chóng và khỏe mạnh cho trẻ.