Tụ máu dưới màng cứng: Những điều bạn nên biết

Sự gia tăng số lượng người cao tuổi cùng với việc sử dụng thuốc kháng đông ngày càng phổ biến trong cộng đồng đã khiến tụ máu dưới màng cứng trở thành vấn đề đáng quan tâm trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Việc nắm rõ kiến thức về bệnh lý này không chỉ giúp bạn chủ động phòng ngừa mà còn kịp thời xử trí nếu không may xảy ra chấn thương đầu.

Tụ máu dưới màng cứng là gì?

Tụ máu dưới màng cứng là tình trạng máu chảy và tích tụ tại khoang nằm giữa màng cứng và màng nhện, đây là hai lớp màng quan trọng bao quanh não. Sự tích tụ này thường xảy ra khi các tĩnh mạch nối từ não đến màng cứng bị rách, nguyên nhân phổ biến nhất là do va đập vào vùng đầu. Khi không được điều trị kịp thời, khối máu tụ có thể tăng kích thước, gây áp lực lên mô não, dẫn đến suy giảm chức năng thần kinh hoặc nguy hiểm tính mạng.

Các dạng máu tụ dưới màng cứng

Tụ máu cấp tính

Phát triển nhanh chóng trong vòng 24 - 48 giờ sau chấn thương mạnh. Đây là dạng nguy hiểm nhất do tốc độ tiến triển nhanh, có thể gây mất ý thức đột ngột và tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.

Tụ máu bán cấp

Xuất hiện từ ngày thứ 3 đến khoảng một tuần sau khi bị tổn thương. Dấu hiệu ban đầu thường mờ nhạt, khiến người bệnh dễ chủ quan.

Tụ máu mạn tính

Hình thành từ từ trong vài tuần đến vài tháng sau một chấn thương nhẹ, đặc biệt phổ biến ở người cao tuổi hoặc người dùng thuốc làm loãng máu. Máu tụ dưới màng cứng mạn tính dễ bị bỏ sót do triệu chứng diễn tiến âm thầm và thường giống với các rối loạn thần kinh khác như suy giảm trí nhớ, lú lẫn.

Nguyên nhân làm tăng nguy cơ tụ máu dưới màng cứng

Để chủ động phòng tránh, cần xác định rõ những yếu tố có thể dẫn đến tụ máu dưới màng cứng.

Chấn thương đầu

Là nguyên nhân hàng đầu, thường xảy ra trong các tình huống như tai nạn xe cộ, té ngã, va chạm khi chơi thể thao hoặc bị hành hung. Các tĩnh mạch nhỏ trong não bị kéo giãn hoặc rách, dẫn đến rò rỉ máu.

Chấn thương nhẹ ở người lớn tuổi

Não bộ có xu hướng teo nhỏ theo tuổi, khiến các mạch máu bị kéo căng. Vì vậy, ngay cả những va chạm tưởng chừng không nghiêm trọng như đụng đầu vào cạnh bàn cũng có thể gây ra máu tụ dưới màng cứng ở nhóm tuổi này.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ tụ máu dưới màng cứng

• Tuổi cao (trên 65 tuổi): Quá trình lão hóa tự nhiên khiến mô não co rút, làm tăng khả năng tổn thương các tĩnh mạch.
• Dùng thuốc chống đông hoặc kháng kết tập tiểu cầu: Các thuốc như warfarin, aspirin hoặc clopidogrel ảnh hưởng đến quá trình đông máu, khiến cơ thể dễ chảy máu và khó cầm máu hơn khi có chấn thương.
• Lạm dụng rượu: Rượu làm suy yếu phản xạ, tăng nguy cơ té ngã và đồng thời ảnh hưởng đến chức năng đông máu, làm tăng khả năng hình thành tụ máu.
• Bệnh lý thần kinh mạn tính: Những người có tiền sử đột quỵ, Alzheimer hoặc các bệnh mạch máu não khác có hệ thống mạch máu yếu, dễ tổn thương khi có va chạm dù nhỏ.

Dấu hiệu cảnh báo tụ máu dưới màng cứng cần lưu ý

Việc phát hiện sớm triệu chứng của tụ máu dưới màng cứng đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị, đặc biệt đối với các trường hợp cấp tính và mạn tính. Nhận biết đúng biểu hiện bệnh giúp can thiệp kịp thời, giảm nguy cơ tổn thương thần kinh nghiêm trọng.

Biểu hiện của tụ máu dưới màng cứng cấp tính

Tình trạng này thường diễn tiến nhanh và nguy hiểm, xuất hiện ngay sau chấn thương đầu. Một số dấu hiệu thường gặp bao gồm:

• Đau đầu dữ dội: Cơn đau thường xuất hiện đột ngột, không đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường.
• Buồn nôn và nôn: Có thể đi kèm cảm giác chóng mặt, mệt mỏi hoặc lú lẫn.
• Rối loạn ý thức: Bệnh nhân có thể bị ngất xỉu hoặc rơi vào trạng thái hôn mê sau vài giờ.
• Liệt nửa người: Biểu hiện yếu hoặc mất vận động ở tay, chân một bên cơ thể.
• Cơn co giật: Do khối máu chèn ép não gây kích thích bất thường hệ thần kinh.

Dấu hiệu của máu tụ dưới màng cứng mạn tính

Khác với dạng cấp tính, máu tụ dưới màng cứng mạn tính thường tiến triển âm thầm sau một thời gian dài, đặc biệt ở người cao tuổi. Triệu chứng thường không rõ ràng và dễ bị nhầm lẫn với các rối loạn thần kinh khác:

• Đau đầu kéo dài: Âm ỉ, diễn tiến trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần liên tiếp.
• Giảm trí nhớ và rối loạn nhận thức: Dễ bị lẫn với biểu hiện sa sút trí tuệ ở người lớn tuổi.
• Yếu chi: Tay hoặc chân một bên hoạt động kém, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
• Mất thăng bằng: Gây khó khăn khi di chuyển, làm tăng nguy cơ té ngã.
• Buồn ngủ bất thường hoặc thay đổi hành vi: Người bệnh có thể trở nên lãnh đạm, hay cáu gắt hoặc thay đổi tính tình không rõ nguyên nhân.

Do tính chất mơ hồ, tụ máu dưới màng cứng mạn tính thường bị nhầm với các bệnh như Alzheimer hoặc Parkinson. Vì vậy, cần đặc biệt cảnh giác khi xuất hiện bất kỳ thay đổi thần kinh nào sau một chấn thương đầu, dù nhỏ.

Phương pháp chẩn đoán tụ máu dưới màng cứng

Việc chẩn đoán chính xác tụ máu dưới màng cứng phụ thuộc vào kết hợp giữa khai thác lâm sàng và các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại. Mục tiêu là phát hiện khối máu tụ sớm để lựa chọn hướng xử trí phù hợp.

• Chụp cắt lớp vi tính (CT) não: Là tiêu chuẩn vàng để phát hiện nhanh chóng các tổn thương chảy máu trong não. CT cho phép đánh giá chính xác vị trí, kích thước khối tụ và mức độ chèn ép mô não. Phương pháp này hiệu quả với cả tụ máu cấp và mạn tính.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Thường được sử dụng khi CT không đủ rõ hoặc cần khảo sát chi tiết hơn về cấu trúc não, đặc biệt hữu ích với các tụ máu nhỏ hoặc đã tồn tại lâu ngày.
• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ đánh giá toàn diện tình trạng thần kinh, bao gồm thăng bằng, phản xạ, ý thức và khả năng ghi nhớ. Đồng thời sẽ kiểm tra tiền sử dùng thuốc chống đông, chống kết tập tiểu cầu - những yếu tố làm tăng nguy cơ chảy máu trong não.

Chẩn đoán sớm đóng vai trò sống còn trong các ca tụ máu cấp tính. Khi được phát hiện kịp thời và can thiệp đúng cách, người bệnh có thể hồi phục tốt và giảm thiểu tối đa biến chứng nguy hiểm về sau.

Các biện pháp phòng ngừa tái phát

Việc chăm sóc hậu điều trị đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa biến chứng và đảm bảo chất lượng sống cho người bệnh.

• Tái khám định kỳ: Bệnh nhân cần được kiểm tra não bộ bằng hình ảnh học mỗi 3 - 6 tháng, tùy vào mức độ nghiêm trọng ban đầu và khả năng hồi phục.
• Tránh các tình huống dễ gây chấn thương đầu: Hạn chế vận động nguy hiểm như lái xe tốc độ cao, chơi thể thao đối kháng hoặc hoạt động đòi hỏi giữ thăng bằng cao.
• Kiểm soát tốt các bệnh nền: Giữ huyết áp, đường huyết và cholesterol ổn định là yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu nguy cơ chảy máu trong tương lai.
• Đánh giá lại thuốc chống đông: Nếu tiếp tục cần điều trị chống đông, bác sĩ sẽ lựa chọn loại thuốc phù hợp nhất, liều tối ưu và thời điểm an toàn để tái sử dụng.

Trong nhiều trường hợp, tụ máu dưới màng cứng có thể xuất hiện như một biến chứng hiếm gặp sau các bệnh nhiễm trùng nặng ở não bộ, bao gồm cả viêm màng não mô cầu. Mặc dù hiếm gặp, nhưng nếu xảy ra, biến chứng này có thể gây chèn ép não, dẫn đến tổn thương thần kinh nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng.

Tụ máu dưới màng cứng là một tình trạng y khoa nghiêm trọng nhưng có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Nhận biết các dấu hiệu cùng với việc thăm khám kịp thời là yếu tố quyết định để cứu sống và giảm biến chứng. Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu bất thường sau chấn thương đầu, hãy đến cơ sở y tế ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, đảm bảo sức khỏe và chất lượng sống lâu dài.