Tìm hiểu các xét nghiệm chẩn đoán bệnh quai bị

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán bệnh quai bị đóng vai trò quan trọng trong việc xác định tình trạng nhiễm bệnh, đánh giá mức độ miễn dịch của cơ thể cũng như hỗ trợ theo dõi diễn tiến bệnh để có hướng điều trị phù hợp. Bài viết này sẽ tìm hiểu các phương pháp xét nghiệm chẩn đoán bệnh quai bị, giúp cung cấp thông tin cần thiết để phát hiện và kiểm soát bệnh hiệu quả.

Tổng quan về bệnh quai bị

Trước khi tìm hiểu về các xét nghiệm chẩn đoán bệnh quai bị, chúng ta cùng tìm hiểu vài thông tin về bệnh quai bị.

Bệnh quai bị là một bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, dẫn đến tình trạng sưng đau tuyến nước bọt. Thời gian ủ bệnh, tức là khoảng thời gian từ khi virus xâm nhập vào cơ thể đến khi triệu chứng xuất hiện, thường kéo dài từ 12 đến 24 ngày.

Bệnh lây qua đường hô hấp, khi virus từ dịch tiết nước bọt hoặc dịch mũi họng của người bệnh phát tán ra môi trường thông qua ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc khạc nhổ. Nếu người khỏe mạnh hít phải những giọt dịch này hoặc tiếp xúc với vật dụng nhiễm virus, nguy cơ mắc bệnh sẽ tăng cao. Bệnh nhân có khả năng lây nhiễm từ 2 ngày trước khi triệu chứng xuất hiện cho đến 6 ngày sau khi bệnh kết thúc.

Quai bị khá phổ biến ở trẻ em và thường khởi phát với triệu chứng sốt cao (khoảng 39,4°C), sau đó là sưng tuyến nước bọt kéo dài trong vài ngày. Tình trạng sưng có thể tiếp tục trong 1–3 ngày, khiến vùng má phồng lên rõ rệt. Trẻ cũng có thể gặp khó khăn khi nuốt, nhai, nói chuyện hoặc uống nước có tính axit.

Các triệu chứng phổ biến của bệnh quai bị:

• Đau ở mặt hoặc hai bên má.

• Đau khi nhai hoặc nuốt.

• Sốt, đau đầu.

• Viêm họng, sưng hàm hoặc tuyến mang tai.

• Đau tinh hoàn, sưng bìu (ở nam giới).

Nếu bệnh không được phát hiện và điều trị kịp thời, có thể dẫn đến biến chứng, tuy nhiên, trường hợp này hiếm gặp. Ngoài gây viêm tuyến nước bọt, virus quai bị còn có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể như não, màng não, tụy và cơ quan sinh sản. Các biến chứng có thể bao gồm viêm tinh hoàn, viêm màng não, viêm não, viêm tụy và bệnh chàm.

Các xét nghiệm chẩn đoán bệnh quai bị

Xét nghiệm kháng thể

Xét nghiệm này được sử dụng để đánh giá khả năng miễn dịch, hỗ trợ chẩn đoán bệnh quai bị và theo dõi tình trạng bệnh nhân. Cơ thể tạo ra kháng thể đặc hiệu để chống lại virus quai bị, bao gồm hai loại chính:

Kháng thể IgM:

• Xuất hiện sớm trong máu sau khi tiếp xúc với virus quai bị hoặc sau khi tiêm phòng.

• Mức IgM tăng nhanh trong vài ngày, đạt đỉnh, sau đó giảm dần trong các tuần tiếp theo.

• Nếu IgM dương tính ở người chưa tiêm phòng, có thể người đó đang bị nhiễm quai bị.

• Nếu cả IgM và IgG đều có mặt, điều này cho thấy người bệnh đã từng mắc quai bị.

Kháng thể IgG:

• Xuất hiện muộn hơn nhưng có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể trước virus.

• Nếu IgG dương tính ở người đã tiêm vắc- xin hoặc không có triệu chứng, điều này chứng tỏ người đó có miễn dịch với virus quai bị.

• Nếu cả IgM và IgG đều âm tính, người đó chưa có miễn dịch, có thể chưa từng tiếp xúc với virus hoặc chưa có phản ứng miễn dịch đầy đủ.

Xét nghiệm phát hiện virus

Các phương pháp này giúp xác định tình trạng nhiễm bệnh nhưng không đánh giá được khả năng miễn dịch.

Xét nghiệm RT-PCR (phát hiện vật liệu di truyền của virus):

• Xác định sự hiện diện của virus và giúp nhận diện các chủng di truyền khác nhau.

• Được sử dụng để chẩn đoán nguyên nhân gây ra các biến chứng nghiêm trọng liên quan đến quai bị.

• Ở những người có hệ miễn dịch suy yếu, xét nghiệm này giúp phát hiện virus trong trường hợp phản ứng kháng thể không điển hình.

Nuôi cấy virus:

• Nếu kết quả dương tính, chứng tỏ người bệnh đang nhiễm virus quai bị hoặc virus khác có liên quan.

• Nếu kết quả âm tính, bệnh nhân có thể không nhiễm quai bị, các triệu chứng có thể do nguyên nhân khác gây ra.

Xét nghiệm máu:

• Số lượng bạch cầu giảm, đặc biệt là bạch cầu đa nhân trung tính, nếu nguyên nhân do virus.

• Trường hợp nhiễm khuẩn, bạch cầu đa nhân trung tính có xu hướng tăng.

• Nồng độ amylase trong máu và nước tiểu tăng do ảnh hưởng của viêm tuyến nước bọt.

Các xét nghiệm khác

Ngoài các phương pháp trên, một số xét nghiệm bổ sung có thể được thực hiện để hỗ trợ chẩn đoán, bao gồm:

Xét nghiệm dịch não tủy (trong trường hợp nghi ngờ biến chứng viêm màng não).

Các phản ứng huyết thanh học:

• Ức chế ngưng kết hồng cầu (HI).

• Cố định bổ thể (CI).

• Trung hòa đám hoại tử (NT).

Xét nghiệm nước tiểu và nước bọt để phát hiện dấu hiệu nhiễm virus.

Tóm lại: Các xét nghiệm chẩn đoán bệnh quai bị bao gồm xét nghiệm kháng thể (IgM, IgG), xét nghiệm phát hiện virus (RT-PCR, nuôi cấy virus), xét nghiệm máu và các phương pháp bổ sung như xét nghiệm dịch não tủy, nước tiểu và nước bọt.

Phương pháp điều trị bệnh quai bị

Sau khi tìm hiểu về các xét nghiệm chẩn đoán bệnh quai bị, chúng ta sẽ tiếp tục tìm hiểu các phương pháp điều trị căn bệnh này. Hiện nay, quai bị chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, do đó việc chữa trị chủ yếu tập trung vào kiểm soát triệu chứng, chăm sóc người bệnh đúng cách và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

• Bệnh nhân cần được cách ly trong 2 tuần kể từ khi phát hiện bệnh để tránh lây lan.

• Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ, ăn uống hợp lý với các thực phẩm dễ tiêu hóa.

• Giảm đau tại chỗ bằng cách chườm ấm vùng sưng, kết hợp giảm đau toàn thân và hạ sốt bằng paracetamol.

• Uống nhiều nước, tránh sử dụng các loại nước có vị chua vì có thể kích thích tuyến nước bọt, làm tăng đau.

• Tránh tiếp xúc với gió lạnh và nước lạnh vì có thể khiến vùng sưng tấy nghiêm trọng hơn và gây đau nhiều hơn.

• Bệnh nhân nên mặc quần lót nâng tinh hoàn để giảm đau và hạn chế tổn thương trong trường hợp bị viêm tinh hoàn.

• Khuyến khích nghỉ ngơi, hạn chế vận động để tránh làm tình trạng viêm nặng hơn.

• Sử dụng corticoid đúng chỉ định, đặc biệt trong giai đoạn đầu, có thể bắt đầu với 60mg Prednisolon, sau đó giảm liều dần trong 7-10 ngày.

• Nếu tinh hoàn bị chèn ép nghiêm trọng, có thể phẫu thuật giải áp theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

Lưu ý: Việc sử dụng thuốc và can thiệp ngoại khoa cần được bác sĩ chỉ định tùy vào tình trạng bệnh nhân và giai đoạn tiến triển của bệnh.

Tiêm vắc xin phòng ngừa quai bị

Cách phòng ngừa bệnh quai bị hiệu quả nhất hiện nay là tiêm vắc xin. Vắc xin quai bị giúp kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể, giúp cơ thể có khả năng chống lại virus gây bệnh. Nếu trẻ được tiêm vắc xin từ 9 tháng tuổi, cần tiêm 3 mũi, trong đó mũi đầu tiên vào lúc 9 tháng tuổi, mũi thứ hai cách mũi đầu 6 tháng, và mũi thứ ba khi trẻ từ 4-12 tuổi. Nếu bắt đầu tiêm từ 12 tháng tuổi, chỉ cần tiêm 2 mũi, gồm mũi đầu tiên vào lúc 12 tháng tuổi và mũi thứ hai khi trẻ từ 4-12 tuổi.

Trường hợp tiêm chủng khẩn cấp được chỉ định cho trẻ từ 12 tháng tuổi, trẻ vị thành niên và người lớn nếu họ đã tiếp xúc với bệnh nhân mắc quai bị nhưng chưa từng mắc bệnh và chưa được tiêm vắc xin theo lịch phòng bệnh quai bị.

Trong trường hợp không có chống chỉ định, vắc xin cần được tiêm không muộn hơn 72 giờ sau khi tiếp xúc với nguồn lây nhiễm.

Phòng bệnh quai bị thụ động có thể thực hiện bằng cách sử dụng globulin miễn dịch, áp dụng cho những người đã tiếp xúc với virus quai bị nhưng chưa từng được tiêm vắc xin trước đó.

Người mắc bệnh cần được cách ly tại nhà trong khoảng 9-10 ngày, cho đến khi khỏi bệnh hoàn toàn và không còn khả năng lây nhiễm sang người khác.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ uy tín và chất lượng trong lĩnh vực tiêm vắc xin phòng bệnh, trong đó có vắc xin phòng quai bị. Với hệ thống cơ sở vật chất hiện đại, quy trình tiêm chủng an toàn và đội ngũ nhân viên y tế giàu kinh nghiệm, trung tâm cam kết mang đến dịch vụ tiêm chủng chất lượng cao, giúp khách hàng an tâm bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.

Tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, khách hàng có thể lựa chọn các loại vắc xin phòng quai bị kết hợp (sởi - quai bị - rubella). Vắc xin được nhập khẩu chính hãng từ các nhà sản xuất uy tín, bảo quản theo tiêu chuẩn nghiêm ngặt nhằm đảm bảo hiệu quả phòng bệnh tối ưu. Trước khi tiêm, khách hàng sẽ được bác sĩ thăm khám, tư vấn và theo dõi sau tiêm để đảm bảo an toàn tuyệt đối.

Ngoài ra, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu còn có dịch vụ nhắc lịch tiêm, giúp khách hàng không bỏ lỡ mũi tiêm quan trọng. Không gian tiêm chủng rộng rãi, sạch sẽ, cùng với quy trình tiêm nhanh gọn, khoa học, giúp khách hàng tiết kiệm thời gian mà vẫn đảm bảo chất lượng dịch vụ tốt nhất.

Để biết thêm thông tin chi tiết hoặc đặt lịch tiêm vắc xin quai bị, quý khách hàng có thể liên hệ với Trung tâm Tiêm chủng Long Châu qua:

• Website: Trung tâm Tiêm chủng Long Châu.

• Hotline: 1800 6928.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Hy vọng qua bài viết bạn đọc đã hiểu về các xét nghiệm chẩn đoán bệnh quai bị. Xét nghiệm chẩn đoán bệnh quai bị đóng vai trò quan trọng trong việc xác định tình trạng nhiễm bệnh, đánh giá khả năng miễn dịch và theo dõi diễn tiến để có phương án điều trị phù hợp. Việc hiểu rõ về các phương pháp xét nghiệm giúp nâng cao hiệu quả chẩn đoán, góp phần kiểm soát và phòng ngừa bệnh quai bị tốt hơn. Để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng, mỗi người nên chủ động tiêm phòng vắc xin và thực hiện xét nghiệm khi có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm bệnh, từ đó hạn chế nguy cơ lây lan cũng như các biến chứng nguy hiểm do quai bị gây ra.