Tiểu đường tuýp 1 nên ăn gì? Những lưu ý cần biết

Với người mắc tiểu đường tuýp 1, lựa chọn thực phẩm phù hợp không chỉ giúp kiểm soát đường huyết mà còn hỗ trợ duy trì sức khỏe tổng thể, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Chế độ ăn khoa học, cân đối giữa tinh bột, đạm, chất béo và chất xơ là yếu tố quan trọng trong quá trình điều trị. 

Tiểu đường tuýp 1 nên ăn gì? 

Chế độ dinh dưỡng là nền tảng quan trọng giúp người bệnh tiểu đường tuýp 1 kiểm soát đường huyết, duy trì năng lượng và ngăn ngừa biến chứng. Dưới đây là các nhóm thực phẩm nên có trong thực đơn của người bệnh.

Nhóm chất bột đường

Người bệnh tiểu đường tuýp 1 nên ưu tiên các loại tinh bột hấp thu chậm, giúp đường huyết tăng ổn định sau ăn. Các loại ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt, yến mạch, bánh mì đen, lúa mạch hoặc khoai lang, bắp, sắn là lựa chọn phù hợp. 

Ngoài ra, người bệnh có thể bổ sung năng lượng từ đậu và trái cây tươi như táo, lê, ổi, những loại có chỉ số đường huyết thấp. Nhu cầu glucid trung bình khoảng 130g mỗi ngày, nên chia đều trong các bữa ăn để hạn chế dao động đường huyết đột ngột.

Nhóm chất béo

Chất béo là nguồn năng lượng cần thiết, tuy nhiên người bệnh tiểu đường cần chọn loại chất béo tốt cho tim mạch. Nên ưu tiên dầu thực vật như dầu đậu nành, dầu oliu, dầu hướng dương hoặc mỡ cá, giàu axit béo không bão hòa và omega-3 có lợi cho hệ tim mạch. Hạn chế mỡ động vật, bơ, kem, các món chiên rán nhiều dầu. Tổng năng lượng từ chất béo nên chiếm khoảng 25-30% khẩu phần, trong đó chất béo bão hòa dưới 10% và cholesterol không quá 300mg mỗi ngày.

Nhóm chất đạm

Người bệnh nên chọn các nguồn đạm ít béo như cá, thịt nạc, thịt gia cầm bỏ da, trứng, sữa không đường và các loại đậu. Lượng protein trung bình nên ở mức 1-1,2g/kg cân nặng/ngày, giảm xuống 0,8g/kg nếu có biến chứng thận. 

Nhóm vitamin và khoáng chất

Vitamin và khoáng chất là yếu tố hỗ trợ chuyển hóa và tăng sức đề kháng cho cơ thể. Rau xanh như cải xoăn, rau chân vịt, cải rổ giúp bổ sung vitamin A, C, E, K cùng canxi và sắt. Trái cây họ cam chanh, quả mọng như dâu tây, việt quất chứa nhiều chất chống oxy hóa giúp giảm stress oxy hóa do đường huyết cao. Người bệnh nên ăn trái cây nguyên miếng thay vì nước ép để hạn chế hấp thu đường nhanh.

Nhóm chất xơ

Chất xơ giúp làm chậm hấp thu glucose, kiểm soát đường huyết sau ăn và giảm cholesterol máu. Nguồn chất xơ dồi dào gồm rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, đậu và trái cây tươi. Người bệnh tiểu đường tuýp 1 được khuyến nghị ăn khoảng 20-30g chất xơ mỗi ngày để hỗ trợ tiêu hóa và cải thiện sức khỏe tim mạch.

Tầm quan trọng của dinh dưỡng với bệnh tiểu đường tuýp 1

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát và điều trị bệnh tiểu đường tuýp 1. Lựa chọn thực phẩm đúng cách giúp ổn định đường huyết, giảm nguy cơ biến chứng và duy trì thể trạng khỏe mạnh. Một chế độ ăn khoa học không chỉ hỗ trợ hiệu quả cho quá trình sử dụng insulin mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh. Nguyên tắc dinh dưỡng quan trọng cho người tiểu đường tuýp 1:

• Cung cấp năng lượng cân đối: Bảo đảm đủ các nhóm chất, tinh bột, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất.
• Ổn định đường huyết: Ưu tiên thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) thấp, tránh biến động đường huyết sau ăn.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Kiểm soát khẩu phần và thời gian giữa các bữa ăn.
• Tăng cường chất xơ: Bổ sung rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt giúp làm chậm hấp thu đường.

Tiểu đường tuýp 1 nên kiêng ăn gì?

Những thực phẩm này thường chứa nhiều đường, tinh bột tinh chế, chất béo không lành mạnh hoặc muối, làm tăng tình trạng kháng insulin hoặc gây hại cho sức khỏe tim mạch.

Đường và thực phẩm/đồ uống chứa đường tinh luyện

Đây là "kẻ thù số một" của người bệnh tiểu đường. Đường tinh luyện làm đường huyết tăng rất nhanh.

• Đường cát trắng, đường nâu, mật mía.
• Nước ngọt có ga, nước ngọt trái cây đóng hộp, trà sữa, cà phê pha sẵn có đường.
• Kẹo, bánh ngọt, bánh quy, kem, socola sữa.
• Mứt, thạch, trái cây sấy khô tẩm đường, trái cây đóng hộp ngâm siro.

Tinh bột tinh chế và ngũ cốc đã qua chế biến

Các loại tinh bột này đã bị loại bỏ chất xơ và nhiều dưỡng chất, được tiêu hóa nhanh chóng và làm đường huyết tăng cao tương tự đường.

• Gạo trắng: Nên hạn chế tối đa và thay thế bằng gạo lứt hoặc các loại ngũ cốc nguyên hạt khác.
• Bánh mì trắng, bánh mì gối, bánh bao, bún, phở, mì gói: Các sản phẩm từ bột mì trắng.
• Khoai tây chiên, các món ăn làm từ bột mì tinh luyện.

Chất béo không lành mạnh

Chất béo bão hòa và đặc biệt là chất béo chuyển hóa có thể làm tăng cholesterol xấu (LDL), gây xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

• Thịt đỏ nhiều mỡ, da gia cầm, nội tạng động vật.
• Thịt chế biến sẵn: Xúc xích, lạp xưởng, thịt xông khói.
• Thức ăn nhanh: Gà rán, khoai tây chiên, hamburger, pizza.

Rượu bia

Rượu bia có thể gây hạ đường huyết nguy hiểm (đặc biệt khi uống lúc đói hoặc khi đang dùng thuốc insulin/hạ đường huyết) hoặc làm tăng đường huyết nếu chứa nhiều đường. Ngoài ra, nó còn ảnh hưởng xấu đến gan và thần kinh.

Thực phẩm nhiều muối

Chế độ ăn nhiều muối có thể làm tăng huyết áp, gây áp lực lên thận và tim mạch, làm tăng nguy cơ biến chứng tim mạch và thận ở người tiểu đường. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ hộp, mì gói.

Gợi ý thực đơn cho người tiểu đường tuýp 1

Xây dựng thực đơn hợp lý giúp người bệnh tiểu đường tuýp 1 duy trì đường huyết ổn định, cung cấp đủ năng lượng và tránh biến chứng chuyển hóa. Thực đơn cần cân đối giữa glucid, protein, lipid và chất xơ, đồng thời lựa chọn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp.

Một số gợi ý thực đơn:

• Bữa sáng: Cháo yến mạch nấu với sữa không đường, trứng luộc, bánh mì nguyên cám hoặc salad trái cây ít ngọt.
• Bữa trưa: Cơm gạo lứt, cá hấp hoặc thịt nạc luộc, đậu hũ sốt cà, rau luộc và 1 phần trái cây tươi.
• Bữa tối: Canh rau xanh, ức gà hoặc cá hồi áp chảo, khoai lang luộc và 1 ly sữa không đường.

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ người bị tiểu đường tuýp 1 nên ăn gì và cần lưu ý những gì trong chế độ dinh dưỡng. Duy trì một thực đơn khoa học, cân đối giữa các nhóm chất dinh dưỡng sẽ giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả, hạn chế biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Người bệnh nên thường xuyên theo dõi đường huyết, tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ và kết hợp chế độ ăn uống lành mạnh với vận động hợp lý để đạt kết quả tốt nhất.