Tiền mãn kinh là gì? Độ tuổi, dấu hiệu nhận biết, chẩn đoán và điều trị

Tiền mãn kinh (Perimenopause) là giai đoạn cơ thể chuyển tiếp trước khi bước vào giai đoạn mãn kinh. Trong giai đoạn chuyển tiếp này, buồng trứng bắt đầu sản xuất ít hormone hơn, dẫn đến chu kỳ kinh nguyệt không ổn định hoặc không đều, cơ thể bạn tiến gần đến cuối giai đoạn sinh sản. Đây là một quá trình tự nhiên và bình thường, nhưng đi kèm với cả triệu chứng thể chất và cảm xúc. Một số triệu chứng này có thể làm ảnh hưởng chất lượng cuộc sống hoặc khiến bạn cảm thấy khó chịu.

Độ tuổi tiền mãn kinh có thể bắt đầu sớm nhất vào giữa thập niên 30 hoặc muộn nhất vào giữa thập niên 50. Một số người chỉ trải qua giai đoạn tiền mãn kinh trong thời gian ngắn, trong khi những người khác có thể kéo dài nhiều năm. Dù chu kỳ kinh nguyệt của bạn không đều và nồng độ hormone đang giảm, bạn vẫn có thể mang thai trong giai đoạn này.

Tiền mãn kinh là một thời kỳ chuyển tiếp dẫn đến mãn kinh. Mãn kinh có nghĩa là kỳ kinh nguyệt của bạn đã chấm dứt. Khi bạn không có chu kỳ kinh nguyệt trong 12 tháng liên tiếp có nghĩa là bạn đã chính thức bước vào giai đoạn mãn kinh.

Những dấu hiệu và triệu chứng của tiền mãn kinh

Khi nồng độ estrogen bắt đầu giảm, cơ thể bạn sẽ phải điều chỉnh để thích nghi với sự thay đổi nội tiết tố. Cách cơ thể phản ứng với sự thay đổi hormone có thể khác ở mỗi người. Một số người hầu như không nhận thấy thay đổi gì ngoài việc bị trễ kinh, trong khi những người khác lại xuất hiện các triệu chứng như bốc hỏa và thay đổi tâm trạng.

Dấu hiệu tiền mãn kinh có thể khác nhau ở mỗi người, nhưng nhiều người sẽ gặp ít nhất một trong các biểu hiện sau:

• Kinh nguyệt không đều, rong kinh, rong huyết hoặc trễ kinh;
• Kinh nguyệt ra ít hoặc nhiều hơn bình thường;
• Thay đổi tâm trạng như cáu gắt, trầm cảm hoặc thất thường;
• Giảm ham muốn tình dục;
• Bốc hỏa;
• Đổ mồ hôi trộm;
• Khô âm đạo gây khó chịu khi quan hệ;
• Tiểu gấp (cảm giác cần đi tiểu thường xuyên hơn);
• Rối loạn giấc ngủ (mất ngủ).

Vì một số triệu chứng trên giống với triệu chứng của các bệnh lý khác, nên bạn nên trao đổi với bác sĩ về những gì mình đang trải qua. Bác sĩ có thể xác định liệu các triệu chứng đó có phải do tiền mãn kinh hay do một bệnh lý nào khác.

Triệu chứng tiền mãn kinh kéo dài bao lâu?

Độ dài trung bình của giai đoạn tiền mãn kinh là khoảng bốn năm, nhưng có thể kéo dài đến tám năm. Một số người chỉ ở giai đoạn này trong vài tháng, trong khi những người khác sẽ trải qua giai đoạn chuyển tiếp này trong nhiều năm.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến gặp bác sĩ nếu bạn không thể chịu đựng được các triệu chứng tiền mãn kinh của mình hoặc chúng ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Bác sĩ có thể đề xuất một số phương pháp điều trị để giúp bạn cảm thấy tốt hơn.

Khi bạn bước vào giai đoạn tiền mãn kinh, việc sản xuất estrogen và progesterone (hai hormone nữ chính) trong cơ thể sẽ dao động, lúc tăng lúc giảm. Nhiều thay đổi mà bạn gặp phải trong giai đoạn này là do sự suy giảm của hormone estrogen.

Những ai có nguy cơ xuất hiện tiền mãn kinh?

Hầu hết phụ nữ đều trải qua giai đoạn tiền mãn kinh như một phần tự nhiên của quá trình lão hóa. Tiền mãn kinh bắt đầu khoảng 8 đến 10 năm trước mãn kinh. Nó thường khởi phát vào giữa thập niên 40, nhưng cũng có thể bắt đầu sớm hơn. Việc mãn kinh trước tuổi 40 được gọi là mãn kinh sớm. Một số bệnh lý hoặc thủ thuật y khoa có thể gây ra mãn kinh sớm. Nếu không có nguyên nhân nào dẫn đến mãn kinh sớm, tình trạng này được gọi là suy buồng trứng nguyên phát.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải tiền mãn kinh sớm

Mãn kinh là một giai đoạn bình thường trong cuộc đời. Tuy nhiên, nó có thể xảy ra sớm hơn ở một số phụ nữ so với những người khác. Các bằng chứng cho thấy rằng một số yếu tố có thể khiến bạn có khả năng bắt đầu tiền mãn kinh ở độ tuổi sớm hơn, bao gồm:

• Hút thuốc lá: Mãn kinh bắt đầu sớm hơn 1 đến 2 năm ở những người phụ nữ hút thuốc lá so với không hút thuốc lá.
• Tiền căn gia đình: Phụ nữ có tiền căn gia đình mãn kinh sớm có thể có mãn kinh sớm.
• Điều trị ung thư: Điều trị ung thư bằng hóa trị hoặc xạ trị vùng chậu có liên quan đến tiền mãn kinh sớm.
• Cắt tử cung: Việc cắt tử cung (như do ung thư cổ tử cung) nhưng không cắt bỏ buồng trứng thường không gây mãn kinh. Mặc dù bạn không còn kỳ kinh, buồng trứng vẫn sản xuất estrogen. Tuy nhiên, phẫu thuật này có thể khiến mãn kinh xảy ra sớm hơn so với độ tuổi trung bình. Ngoài ra, nếu bạn bị cắt bỏ một bên buồng trứng (ví dụ như trong trường hợp viêm buồng trứng nặng), buồng trứng còn lại có thể ngừng hoạt động sớm hơn.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm tiền mãn kinh

Bác sĩ có thể xác định rằng bạn đang trong giai đoạn tiền mãn kinh dựa trên thăm khám lâm sàng, triệu chứng, độ tuổi và tiền căn của bạn.

Tuy nhiên, bạn không phải lúc nào cũng cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính thức. Nhiều người tự nhận thấy sự thay đổi trong cơ thể mình nhưng không có triệu chứng nghiêm trọng. Nhưng một số người phải đi khám vì các triệu chứng trở nên không thể chịu đựng được và gây khó chịu.

Xét nghiệm hormone không cần thiết để chẩn đoán tiền mãn kinh. Nồng độ hormone dao động rất nhiều nên các xét nghiệm này không đáng tin cậy.

Tuy nhiên, một số xét nghiệm hormone có thể gợi ý cho bác sĩ biết bạn đang ở giai đoạn tiền mãn kinh. Chẳng hạn, xét nghiệm nồng độ FSH là một cách để xem liệu tiền mãn kinh có đang bắt đầu hay không. FSH là hormone do tuyến yên sản xuất, kích thích buồng trứng phóng noãn trong quá trình rụng trứng.

Nồng độ FSH cao liên tục có thể chỉ ra rằng bạn đang tiến gần đến mãn kinh. Nhưng xét nghiệm FSH có thể gây hiểu nhầm vì trong giai đoạn tiền mãn kinh, hormone của bạn tăng giảm thất thường. Một số loại thuốc và bệnh lý có thể ảnh hưởng đến nồng độ hormone và làm sai lệch kết quả của bất kỳ xét nghiệm hormone nào.

Không có xét nghiệm hình ảnh học nào có thể xác định tiền mãn kinh, nhưng bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện để loại trừ các bệnh lý nghi ngờ khác.

Điều trị tiền mãn kinh

Không có phương pháp điều trị nào có thể ngăn chặn hoàn toàn giai đoạn tiền mãn kinh. Đây là một phần tự nhiên trong quá trình lão hóa của cơ thể.

Dù không thể can thiệp để dừng lại quá trình này, nhưng bạn hoàn toàn có thể kiểm soát và làm dịu các triệu chứng khó chịu đi kèm. Với nhiều người, chỉ cần điều chỉnh lối sống như chế độ ăn uống, giấc ngủ và tập luyện cũng đủ để cải thiện tình trạng. Tuy nhiên, với những trường hợp triệu chứng ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống, việc sử dụng thuốc sẽ mang lại hiệu quả rõ rệt.

Bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc nội tiết, thuốc kiểm soát triệu chứng, đồng thời hướng dẫn kết hợp với thay đổi lối sống nhằm đạt hiệu quả điều trị toàn diện. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp sẽ dựa trên sự cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích và rủi ro, cũng như tình trạng sức khỏe và nhu cầu cá nhân của từng người.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế triệu chứng của tiền mãn kinh

Để giúp giảm bớt các triệu chứng khó chịu của giai đoạn tiền mãn kinh mà không cần dùng thuốc, bạn có thể áp dụng một số thói quen sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng lành mạnh.

Chế độ sinh hoạt:

• Tập thể dục thường xuyên với các bài tập như đi bộ, leo núi hoặc tập luyện sức cơ.
• Mặc quần áo theo lớp để có thể dễ dàng cởi bớt khi bị bốc hỏa hoặc đổ mồ hôi.
• Sử dụng quạt hoặc giữ nhiệt độ trong nhà mát mẻ để giảm cảm giác nóng bức.
• Vệ sinh giấc ngủ bằng cách tránh xem TV, điện thoại trước khi đi ngủ và thực hiện các hoạt động thư giãn như đọc sách hoặc thiền.
• Hạn chế sử dụng rượu bia và cafein.
• Thực hiện thiền hoặc các phương pháp quản lý căng thẳng khác để giảm lo âu và thay đổi tâm trạng.
• Ngừng hút thuốc lá.
• Duy trì cân nặng phù hợp với cơ thể bạn.

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn nhiều trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc và chất béo lành mạnh.
• Hạn chế tiêu thụ thực phẩm không lành mạnh như đồ uống có đường, món tráng miệng nhiều đường hoặc thực phẩm giàu chất béo bão hòa.
• Đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể.

Phòng ngừa tiền mãn kinh đến sớm

Một số yếu tố có thể khiến bạn bước vào giai đoạn tiền mãn kinh sớm hơn bình thường. Hiểu rõ các yếu tố này sẽ giúp bạn có những biện pháp phòng ngừa hiệu quả:

• Hút thuốc lá hoặc sử dụng các sản phẩm thuốc lá: Những người thường xuyên sử dụng thuốc lá có xu hướng mãn kinh sớm hơn khoảng 1 đến 2 năm so với những người không sử dụng. Để phòng ngừa, bạn nên ngừng hút thuốc lá và tránh tiếp xúc với khói thuốc.
• Tiền căn gia đình mãn kinh sớm: Nếu trong gia đình bạn có người mãn kinh sớm, nguy cơ bạn gặp tình trạng này cũng cao hơn. Trong trường hợp này, hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn và theo dõi sức khỏe định kỳ.
• Tiền căn điều trị ung thư: Các phương pháp điều trị ung thư như hóa trị hoặc xạ trị vùng chậu có thể gây mãn kinh sớm. Nếu bạn đang hoặc đã điều trị ung thư, hãy thảo luận với bác sĩ về cách bảo vệ sức khỏe sinh sản và quản lý các triệu chứng tiềm ẩn.
• Phẫu thuật cắt bỏ tử cung hoặc buồng trứng: Phẫu thuật cắt tử cung hoặc cắt bỏ buồng trứng có thể dẫn đến mãn kinh sớm. Nếu bạn cần thực hiện các phẫu thuật này, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về tác động lên hormone và các biện pháp hỗ trợ sau phẫu thuật.

Việc duy trì lối sống lành mạnh, tránh các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá và kiểm tra sức khỏe định kỳ có thể giúp bạn giảm nguy cơ tiền mãn kinh đến sớm. Nếu bạn lo ngại về tình trạng của mình, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn cụ thể.