Thực đơn mỗi ngày cho người bệnh xơ gan: Nên ăn gì và tránh gì?

Nếu bạn đang tìm kiếm các thông tin liên quan đến thực đơn mỗi ngày cho người bệnh xơ gan thì bài viết dưới đây sẽ cung cấp các thông tin hữu ích giúp bạn xây dựng thực đơn hàng ngày một cách hiệu quả và an toàn.

Tổng quan về bệnh xơ gan

Bệnh xơ gan là gì?

Xơ gan là một bệnh lý mạn tính, xảy ra khi các tế bào gan bị tổn thương kéo dài và dần dần được thay thế bằng mô sẹo. Quá trình này khiến cấu trúc và chức năng gan bị suy giảm nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng chuyển hóa dinh dưỡng, giải độc và tổng hợp các chất quan trọng cho cơ thể.

Một số nguyên nhân phổ biến gây xơ gan bao gồm:

• Nhiễm virus viêm gan B hoặc C: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương gan mạn tính dẫn đến xơ gan, đặc biệt tại các quốc gia châu Á.
• Lạm dụng rượu bia: Uống rượu kéo dài có thể gây viêm gan do rượu, từ đó tiến triển thành xơ gan.
• Gan nhiễm mỡ không do rượu: Thường gặp ở người béo phì, tiểu đường type 2 hoặc rối loạn lipid máu.
• Bệnh tự miễn: Như viêm gan tự miễn hoặc viêm đường mật xơ hóa nguyên phát, khiến hệ miễn dịch tấn công tế bào gan.
• Rối loạn chuyển hóa bẩm sinh: Như bệnh Wilson, hemochromatosis gây tích tụ đồng hoặc sắt trong gan.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), xơ gan là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu, đặc biệt ở các nước có tỷ lệ nhiễm viêm gan cao.

Triệu chứng

Trong giai đoạn đầu, xơ gan thường diễn biến âm thầm và không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển nặng hơn, người bệnh có thể gặp phải các dấu hiệu như:

• Mệt mỏi kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân;
• Ăn kém, đầy bụng, buồn nôn;
• Vàng da, vàng mắt do tích tụ bilirubin;
• Xuất hiện mảng bầm tím, chảy máu chân răng;
• Phù chân, cổ trướng (bụng to do ứ dịch);
• Mạch sao (xuất hiện các mao mạch nhỏ hình sao trên da);
• Rối loạn tâm thần do não nhiễm độc (bệnh não gan).

Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ giúp làm chậm quá trình xơ hóa, giảm biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Nguyên tắc xây dựng thực đơn mỗi ngày cho người bệnh xơ gan

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị và cải thiện chất lượng sống cho người mắc bệnh xơ gan. Dưới đây là một số nguyên tắc cần lưu ý khi xây dựng thực đơn mỗi ngày cho người bệnh xơ gan:

• Ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày: Người bệnh nên chia khẩu phần thành 4–6 bữa mỗi ngày, bao gồm cả bữa ăn nhẹ buổi tối. Điều này giúp gan không bị quá tải trong quá trình chuyển hóa, đồng thời phòng ngừa tình trạng dị hóa cơ bắp về đêm, đây là điều rất thường gặp ở bệnh nhân xơ gan giai đoạn mất bù.
• Tăng cường năng lượng và protein đúng cách: Người bệnh cần cung cấp đủ năng lượng (khoảng 30–35 kcal/kg/ngày) và protein (1,2–1,5 g/kg/ngày với bệnh nhân ổn định; giảm xuống còn 0,6–0,8 g/kg nếu có bệnh não gan). Ưu tiên nguồn protein từ thực vật hoặc cá, hạn chế thịt đỏ và nội tạng.
• Kiểm soát natri và dịch đưa vào cơ thể: Với người bị cổ trướng hoặc phù, việc hạn chế natri (dưới 2000 mg/ngày) là cần thiết để tránh giữ nước. Đồng thời, bác sĩ có thể chỉ định giới hạn lượng nước uống nếu có tình trạng hạ natri máu.
• Bổ sung vitamin và khoáng chất bị thiếu hụt: Gan xơ thường gây kém hấp thu các vitamin tan trong chất béo (A, D, E, K) và khoáng chất như kẽm, magie. Người bệnh có thể cần được bổ sung thông qua thực phẩm hoặc dạng uống theo hướng dẫn bác sĩ.
• Tránh hoàn toàn rượu và thực phẩm gây độc cho gan: Rượu là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan và làm nặng thêm bệnh lý gan sẵn có. Ngoài ra, nên tránh thực phẩm sống (nguy cơ nhiễm khuẩn), thực phẩm nhiều chất béo bão hòa, gia vị cay nóng và thực phẩm đóng hộp.
• Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa, chế biến lành mạnh: Các món hấp, luộc, hầm là lựa chọn tốt hơn so với chiên xào. Hạn chế sử dụng dầu mỡ động vật. Tinh bột nên ưu tiên ngũ cốc nguyên hạt, khoai lang, gạo lứt.

Việc áp dụng đúng nguyên tắc dinh dưỡng sẽ giúp người bệnh kiểm soát tốt tình trạng bệnh, làm chậm tiến triển xơ hóa và cải thiện hiệu quả điều trị.

Một số thực phẩm nên và không nên đưa vào thực đơn mỗi ngày

Thực phẩm nên bổ sung

Người bệnh xơ gan nên ưu tiên các thực phẩm giàu dinh dưỡng, dễ tiêu hóa và không gây độc cho gan. Dưới đây là một số nhóm thực phẩm nên có trong thực đơn mỗi ngày:

• Nguồn đạm lành mạnh: Cá hấp, thịt gà bỏ da, đậu hũ, sữa ít béo và trứng luộc. Những thực phẩm này giúp cung cấp protein cần thiết nhưng ít tạo độc tố cho gan.
• Rau củ và trái cây tươi: Cải bó xôi, bí đỏ, cà rốt, chuối, đu đủ,... giàu vitamin và chất chống oxy hóa, hỗ trợ tái tạo tế bào gan.
• Ngũ cốc nguyên hạt: Gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám cung cấp năng lượng bền vững.
• Chất béo tốt: Một lượng nhỏ dầu ô liu, dầu hạt cải hoặc các loại hạt như hạnh nhân, óc chó giúp giảm viêm và bảo vệ tế bào gan.
• Gia vị tự nhiên: Gừng, nghệ, hành lá dùng với liều lượng hợp lý để tăng hương vị mà không gây kích ứng.

Nhìn chung, những thực phẩm này không chỉ bổ sung dưỡng chất cần thiết mà còn giúp giảm áp lực cho gan, hỗ trợ quá trình điều trị hiệu quả hơn.

Thực phẩm cần hạn chế hoặc tránh hoàn toàn

Một số loại thực phẩm có thể khiến gan bị tổn thương nghiêm trọng hơn, làm tăng nguy cơ biến chứng như phù, xuất huyết tiêu hóa hoặc bệnh não gan. Do đó, người bệnh cần đặc biệt cẩn trọng khi lựa chọn thực phẩm. Dưới đây là những thực phẩm nên hạn chế trong thực đơn mỗi ngày:

• Rượu bia: Là tác nhân trực tiếp phá hủy tế bào gan, cần tuyệt đối tránh.
• Thịt mỡ, nội tạng, đồ chiên rán: Gây quá tải chuyển hóa và dễ gây đầy bụng, khó tiêu.
• Thực phẩm chế biến sẵn: Xúc xích, đồ hộp chứa nhiều muối và chất bảo quản có hại cho gan.
• Đường tinh luyện: Bánh kẹo, nước ngọt làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ và rối loạn chuyển hóa.
• Thực phẩm sống: Hải sản sống hoặc rau chưa rửa kỹ có thể gây nhiễm khuẩn nguy hiểm khi gan suy giảm khả năng miễn dịch.

Việc duy trì thực đơn với nhóm thực phẩm lành mạnh và tránh xa các yếu tố nguy cơ sẽ giúp người bệnh kiểm soát triệu chứng hiệu quả hơn. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng khẩu phần ăn và nhóm thực phẩm cụ thể nên được điều chỉnh cá nhân hóa theo chỉ định của bác sĩ điều trị và chuyên gia dinh dưỡng.

Bài viết đã cung cấp thông tin liên quan đến nguyên tắc xây dựng thực đơn mỗi ngày cho người bệnh xơ gan và một số thực phẩm nên và không nên đưa vào thực đơn mỗi ngày. Tóm lại, lựa chọn thực phẩm phù hợp và hạn chế đồ ăn gây hại là bước quan trọng giúp hỗ trợ điều trị và cải thiện sức khỏe gan. Người bệnh cũng nên chủ động tiêm phòng các bệnh lý về gan như viêm gan A, B để phòng ngừa từ sớm. Bạn có thể đến Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được tư vấn và tiêm chủng an toàn, đúng lịch.