Thoái hóa khớp cổ chân: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Thoái hóa khớp cổ chân là tình trạng tổn thương sụn và cấu trúc quanh khớp do thoái hóa, thường gặp ở người lớn tuổi hoặc người có tiền sử chấn thương. Bệnh tiến triển âm thầm nhưng gây đau, hạn chế vận động và ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hằng ngày nếu không điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây thoái hóa khớp cổ chân

Thoái hóa khớp cổ chân là một quá trình tiến triển mạn tính, xảy ra khi lớp sụn bao phủ bề mặt các đầu xương trong khớp bị mòn dần theo thời gian, gây đau, cứng khớp và giảm khả năng vận động. Mặc dù thường gặp ở người lớn tuổi, thoái hóa khớp cổ chân còn có thể xuất hiện ở người trẻ nếu có các yếu tố nguy cơ nhất định. Dưới đây là những nguyên nhân chính góp phần gây ra tình trạng này:

• Chấn thương khớp cổ chân trong quá khứ: Đây là nguyên nhân phổ biến hàng đầu. Các chấn thương như gãy xương, bong gân nặng, hoặc trật khớp có thể gây tổn thương bề mặt sụn hoặc làm mất sự ổn định của khớp. Theo thời gian, những tổn thương này dẫn đến sự thoái hóa do phân bố lực tác động không đều trong khớp.
• Viêm khớp mạn tính: Các bệnh lý viêm khớp như viêm khớp dạng thấp, viêm khớp sau nhiễm khuẩn hoặc bệnh gout có thể gây tổn thương trực tiếp đến sụn khớp và bao hoạt dịch, làm gia tăng tốc độ thoái hóa.
• Lão hóa tự nhiên: Tuổi tác là một yếu tố nguy cơ không thể tránh khỏi. Khi con người già đi, khả năng tự phục hồi và duy trì cấu trúc của sụn khớp giảm đi rõ rệt, khiến sụn dễ bị thoái hóa hơn ngay cả khi không có tổn thương rõ ràng.
• Bất thường về giải phẫu hoặc lệch trục chi: Những bất thường bẩm sinh hoặc do mắc phải như bàn chân bẹt, lệch trục chi dưới có thể khiến lực tác động lên khớp cổ chân không phân bố đều, tạo áp lực cục bộ và làm tăng nguy cơ thoái hóa.
• Thừa cân, béo phì: Trọng lượng cơ thể cao làm tăng tải trọng lên khớp cổ chân trong quá trình vận động, đặc biệt là khi đi bộ hoặc leo cầu thang. Lâu dài, áp lực này gây mòn sụn và biến dạng khớp.
• Di truyền: Một số người có khuynh hướng mắc bệnh lý thoái hóa khớp sớm hơn người khác do yếu tố di truyền ảnh hưởng đến cấu trúc sụn hoặc phản ứng viêm của cơ thể.
• Hoạt động thể thao hoặc nghề nghiệp lao động nặng: Những người thường xuyên thực hiện các động tác xoay vặn, nhảy, hoặc chịu áp lực lên cổ chân như vận động viên, vũ công, hoặc người lao động nặng có nguy cơ cao hơn bị thoái hóa khớp do quá trình vi chấn thương tích lũy.

Dấu hiệu cảnh báo thoái hóa khớp cổ chân

Thoái hóa khớp cổ chân thường tiến triển âm thầm trong giai đoạn đầu, khiến nhiều người dễ bỏ qua các dấu hiệu ban đầu. Tuy nhiên, việc nhận biết sớm các triệu chứng đặc trưng có vai trò quan trọng trong việc can thiệp kịp thời và làm chậm quá trình thoái hóa. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo điển hình:

• Đau khớp cổ chân: Đây là triệu chứng thường gặp nhất. Cơn đau xuất hiện âm ỉ khi đi lại, đặc biệt sau khi vận động nhiều hoặc đứng lâu. Ở giai đoạn tiến triển, đau có thể xuất hiện ngay cả khi nghỉ ngơi.
• Cứng khớp vào buổi sáng hoặc sau thời gian không vận động: Người bệnh có thể cảm thấy cổ chân khó cử động linh hoạt sau khi ngủ dậy hoặc ngồi lâu, nhưng tình trạng này thường cải thiện sau khi khởi động nhẹ.
• Giảm biên độ vận động: Người bệnh gặp khó khăn trong việc gập, duỗi hoặc xoay cổ chân, ảnh hưởng đến khả năng đi lại, leo cầu thang hoặc thực hiện các động tác nhanh.
• Sưng nề nhẹ quanh khớp: Trong một số trường hợp, vùng cổ chân có thể sưng nhẹ do phản ứng viêm trong khớp hoặc tăng tiết dịch khớp.
• Phát ra tiếng lạo xạo khi cử động: Khi sụn bị mòn, các đầu xương có thể cọ xát vào nhau, tạo ra tiếng lạo xạo hoặc cảm giác lục khục khi di chuyển khớp.
• Biến dạng nhẹ vùng cổ chân: Ở giai đoạn muộn, khớp cổ chân có thể thay đổi hình dạng do mất cấu trúc sụn và xương dưới sụn, dẫn đến lệch trục hoặc biến dạng mắt cá chân.
• Giảm khả năng chịu lực: Cảm giác mỏi, yếu hoặc mất vững cổ chân khi đi bộ lâu hoặc mang vác vật nặng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo tình trạng thoái hóa.

Phương pháp điều trị thoái hóa khớp cổ chân hiệu quả

Điều trị thoái hóa khớp cổ chân nhằm mục tiêu làm giảm triệu chứng, cải thiện chức năng vận động và làm chậm tiến triển của bệnh. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào mức độ thoái hóa, triệu chứng lâm sàng và tình trạng sức khỏe tổng quát của người bệnh. Dưới đây là các phương pháp điều trị hiệu quả thường được áp dụng:

Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng

Vật lý trị liệu đóng vai trò hỗ trợ phục hồi chức năng và làm chậm tiến triển thoái hóa. Các bài tập được thiết kế nhằm tăng cường sức mạnh cơ quanh cổ chân, cải thiện thăng bằng và sự linh hoạt của khớp. Ngoài ra, những phương pháp như nhiệt trị liệu, điện xung trị liệu hoặc siêu âm trị liệu có thể được áp dụng để giảm viêm, tăng tuần hoàn máu và giảm cảm giác cứng khớp sau thời gian không vận động.

Sử dụng thuốc giảm đau và chống viêm

Thuốc là phương pháp điều trị triệu chứng phổ biến, giúp kiểm soát cơn đau và giảm phản ứng viêm tại khớp. Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, diclofenac có thể được kê đơn ngắn hạn. Trong các trường hợp đau dai dẳng hoặc viêm cấp, tiêm corticoid trực tiếp vào khớp cổ chân có thể mang lại hiệu quả nhanh chóng, tuy nhiên cần hạn chế số lần tiêm để tránh tác dụng phụ.

Tiêm acid hyaluronic (chất nhờn nội khớp)

Đối với những trường hợp thoái hóa mức độ vừa phải, tiêm acid hyaluronic vào khớp cổ chân có thể giúp cải thiện độ nhớt dịch khớp, làm giảm ma sát giữa các bề mặt khớp và cải thiện khả năng vận động. Phương pháp này thường được lựa chọn khi bệnh nhân không đáp ứng với thuốc uống nhưng chưa cần can thiệp phẫu thuật, giúp kéo dài thời gian kiểm soát triệu chứng một cách an toàn.

Phẫu thuật điều trị thoái hóa khớp cổ chân

Khi các biện pháp nội khoa không còn hiệu quả, can thiệp phẫu thuật có thể được xem xét. Tùy mức độ tổn thương, bác sĩ có thể chỉ định nội soi khớp để loại bỏ tổ chức viêm hoặc mảnh sụn bị bong tróc. Ở các trường hợp nặng hơn, hàn khớp cổ chân giúp loại bỏ đau nhưng làm mất khả năng cử động; trong khi đó, thay khớp cổ chân nhân tạo là lựa chọn tối ưu để duy trì chức năng khớp, phù hợp với người bệnh còn trẻ và có nhu cầu vận động cao.

Thay đổi lối sống và chăm sóc khớp hợp lý

Người bệnh nên duy trì cân nặng hợp lý để giảm áp lực lên khớp, đồng thời hạn chế các hoạt động gây tải trọng lớn như chạy bộ, leo dốc hoặc đứng lâu. Việc sử dụng giày chỉnh hình, đệm lót hoặc nẹp cổ chân giúp tái phân bố lực khi đi lại, từ đó bảo vệ cấu trúc khớp và giảm đau khi vận động hàng ngày.

Thoái hóa khớp cổ chân là bệnh lý không thể đảo ngược hoàn toàn, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và làm chậm tiến triển nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Việc kết hợp thay đổi lối sống, điều trị nội khoa, vật lý trị liệu và can thiệp phẫu thuật khi cần thiết sẽ giúp người bệnh giảm đau, duy trì khả năng vận động và nâng cao chất lượng cuộc sống. Chủ động phòng ngừa và theo dõi sức khỏe khớp là yếu tố then chốt để tránh những biến chứng nặng nề về sau.