Cách chữa bong gân hiệu quả, an toàn và nhanh hồi phục

Theo thống kê, bong gân chiếm 40% chấn thương thể thao. Nhiều người tự xử lý sai, gây sưng nặng hoặc mất vững khớp. Hiểu đúng cách chữa bong gân giúp phục hồi nhanh, an toàn. Nếu bạn cũng đang muốn tìm hiểu về cách chữa bong gân thì đừng bỏ qua bài viết dưới đây nhé.

Cách chữa bong gân hiệu quả và được bác sĩ khuyến nghị

Để điều trị bong gân hiệu quả, các chuyên gia y tế khuyến nghị kết hợp nhiều phương pháp theo từng giai đoạn, từ cấp cứu ban đầu đến phục hồi chức năng. Trước khi áp dụng, hãy đến gặp bác sĩ để đánh giá mức độ chấn thương (nhẹ, trung bình hoặc nặng) và cá nhân hóa phác đồ điều trị.

Dưới đây là cách chữa bong gân hiệu quả, bạn đọc có thể tham khảo:

Cấp cứu ban đầu 

Cách chữa bong gân cơ bản và quan trọng nhất trong giai đoạn cấp tính là áp dụng phác đồ R.I.C.E để kiểm soát viêm, giảm sưng và bảo vệ tổn thương.

• R - Rest (nghỉ ngơi): Nghỉ ngơi tuyệt đối, sử dụng nạng hoặc dụng cụ hỗ trợ để giảm tải trọng lên khớp bị thương, bảo vệ tổn thương, ngăn ngừa rách thêm dây chằng.
• I - Ice (chườm lạnh): Chườm đá bọc khăn trong 15 - 20 phút/lần, lặp lại mỗi 3 - 4 tiếng trong 48 giờ đầu. Tác dụng của chườm lạnh nhằm giúp co mạch, giảm sưng, viêm, đau và hạn chế tụ máu.
• C - Compression (băng ép): Băng ép nhẹ nhàng bằng băng thun co giãn từ dưới lên để giảm sưng tối ưu và hỗ trợ nhẹ cho khớp.
• E - Elevation (kê cao): Kê chi bị thương cao hơn mức tim khi nằm nghỉ để hỗ trợ lưu thông máu trở về, giảm sưng tấy.

Hỗ trợ và kiểm soát triệu chứng

Thuốc hỗ trợ kiểm soát triệu chứng để người bệnh có thể bắt đầu quá trình phục hồi sớm hơn. Bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc như:

• Paracetamol: Thường dùng để giảm đau nhẹ (liều 500mg mỗi 6 giờ, tối đa 4g/ngày).
• Ibuprofen hoặc Naproxen (NSAID): Được chỉ định để giảm viêm (thường dùng 400mg mỗi 8 giờ, nên dùng kèm thức ăn).

Cảnh báo: Mọi loại thuốc cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ. Không tự ý dùng liều cao hoặc dùng Corticoid. Cần tránh dùng NSAID nếu có tiền sử loét dạ dày hoặc bệnh thận.

Nẹp cố định hoặc băng hỗ trợ

Đây là phương pháp bảo vệ khớp trong 1 - 2 tuần đầu, ngăn ngừa dây chằng bị kéo giãn thêm. Mục đích nhằm giữ ổn định khớp bị thương (ví dụ như mắt cá chân, cổ tay) bằng nẹp cứng hoặc băng thun co giãn vừa vặn.

Lưu ý: Không quấn quá chặt để tránh cản trở lưu thông máu. Tháo nẹp khi nghỉ ngơi và kiểm tra da hàng ngày.

Phục hồi chức năng

Vật lý trị liệu là cách chữa bong gân lâu dài và thiết yếu để khôi phục sức mạnh, độ linh hoạt và ổn định khớp, giúp ngăn ngừa tái phát.

Thời điểm bắt đầu: Sau khoảng 5 - 7 ngày khi sưng và đau đã giảm. Nên thực hiện 3 - 4 buổi/tuần.

Các bài tập phổ biến:

• Xoay cổ chân: Duỗi chân và xoay tròn nhẹ nhàng 10 lần mỗi hướng, từ từ tăng biên độ.
• Kháng lực dây thun: Buộc dây thun quanh bàn chân và kéo ngược theo các hướng 10 - 15 lần/hiệp để tăng cường cơ quanh khớp.
• Thăng bằng một chân: Đứng thăng bằng trên chân bị thương khoảng 20 - 30 giây, tăng dần thời gian để cải thiện sự ổn định khớp và kích hoạt cơ bù trừ.

Phẫu thuật

Phẫu thuật là cách chữa bong gân cuối cùng, chỉ được chỉ định khi các phương pháp bảo tồn thất bại. Phương pháp này dành cho các trường hợp đứt dây chằng hoàn toàn hoặc tình trạng mất vững khớp mãn tính kéo dài (thường sau 6 - 8 tuần điều trị bảo tồn thất bại). Bệnh nhân cần tiếp tục vật lý trị liệu từ tuần thứ 2 sau mổ, quá trình hồi phục hoàn toàn có thể kéo dài 3 - 6 tháng.

Lợi ích của việc chữa bong gân đúng cách

Áp dụng đúng cách chữa bong gân mang lại nhiều lợi ích vượt trội, không chỉ dừng ở giảm đau mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống lâu dài. Theo đó, chữa bong gân đúng cách giúp:

• Giảm thời gian phục hồi: Các nghiên cứu cho thấy người áp dụng đúng phác đồ RICE có thể rút ngắn thời gian hồi phục đến 30 - 40% so với nghỉ ngơi thụ động, từ 4 - 6 tuần xuống còn 2 - 4 tuần cho chấn thương nhẹ.
• Hạn chế biến chứng: Ngăn ngừa nguy cơ mất vững khớp, viêm khớp mạn hoặc sẹo xơ dây chằng, giảm tỷ lệ tái phát lên đến 50%.
• Phục hồi vận động toàn diện: Giúp người bệnh trở lại sinh hoạt, thể thao sớm mà không lo tái chấn thương nhờ cơ quanh khớp mạnh mẽ hơn.
• Giảm chi phí điều trị: Phát hiện và điều trị sớm tránh được can thiệp phẫu thuật hoặc phục hồi lâu dài, tiết kiệm hàng triệu đồng cho các trường hợp nặng.

Những sai lầm thường gặp khi tự chữa bong gân tại nhà

Việc tự ý chữa bong gân mà không nắm rõ nguyên tắc có thể khiến tình trạng tổn thương trở nên xấu đi và kéo dài thời gian phục hồi. Dưới đây là những sai lầm phổ biến nhất mà bạn cần tuyệt đối tránh:

Chườm nóng hoặc xoa bóp sớm trong 48 giờ đầu

Nhiều người lầm tưởng chườm nóng giúp tan máu bầm hoặc xoa bóp mạnh sẽ giúp khớp hồi phục nhanh hơn. Tuy nhiên, ít ai biết, trong vòng 48 giờ đầu sau chấn thương, nhiệt độ cao sẽ làm giãn mạch máu khiến tình trạng sưng và xuất huyết nội trở nên nặng hơn. Xoa bóp mạnh tay còn có thể đẩy dịch viêm lan rộng, gây đau nhức dữ dội hơn.

Cố gắng đi lại hoặc vận động mạnh quá sớm

Thiếu kiên nhẫn, cố gắng đi lại hoặc vận động mạnh khi khớp vẫn còn đau và chưa ổn định. Vận động sớm có thể khiến dây chằng rách thêm, dẫn đến tình trạng mất vững khớp mãn tính về sau. Nhiều trường hợp tái phát bong gân là do bỏ qua giai đoạn nghỉ ngơi cần thiết.

Tự ý dùng thuốc mà không có chỉ định

Tự mua và dùng các loại thuốc giảm đau, kháng viêm (nhóm NSAID) không có đơn hoặc lạm dụng liều lượng cũng là một trong những sai lầm thường thấy khi chữa bong gân. Các nghiên cứu cho thấy, lạm dụng thuốc giảm đau không steroid có thể gây kích ứng dạ dày hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến gan và thận, đặc biệt nguy hiểm với người lớn tuổi hoặc người có bệnh nền.

Bỏ qua các bài tập phục hồi sau khi hết đau

Ngừng tất cả các bài tập vật lý trị liệu ngay khi cơn đau cấp tính biến mất khiến cổ chân/cổ tay yếu, kém linh hoạt và dễ bị tái bong gân khi vận động. Khớp không được phục hồi hoàn toàn sức mạnh và khả năng thăng bằng cơ bù trừ. Theo các chuyên gia, tập vật lý trị liệu là bước bắt buộc để hồi phục hoàn toàn chức năng khớp và phòng ngừa chấn thương tái phát.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Không phải mọi bong gân đều tự chữa tại nhà. Một số dấu hiệu yêu cầu can thiệp y tế ngay lập tức để tránh biến chứng nghiêm trọng. Các trường hợp cần khám bao gồm:

• Sưng nặng, không thể đứng hoặc cử động khớp kèm theo tê hoặc yếu cơ.
• Đau tăng dần, bầm tím lan rộng, nghi ngờ gãy xương hoặc tổn thương thần kinh.
• Đã điều trị tại nhà trên 5 ngày nhưng không cải thiện, sưng vẫn tồn tại.
• Xuất hiện tiếng “rắc” khi chấn thương, khớp lỏng lẻo hoặc biến dạng rõ rệt.

Các bác sĩ sẽ chụp X-quang hoặc MRI để đánh giá mức độ bong gân và chỉ định hướng điều trị phù hợp (bảo tồn hoặc phẫu thuật). Đừng chần chừ, vì chẩn đoán sớm có thể thay đổi toàn bộ quá trình cách chữa bong gân.

Bong gân không nghiêm trọng nếu xử lý đúng, kịp thời. Áp dụng ngay cách chữa bong gân hiệu quả trên đây để nhanh hồi phục bạn nhé. Với kiên trì và kiến thức đúng, bạn vượt qua chấn thương, mạnh mẽ hơn cho sinh hoạt hàng ngày. Lắng nghe cơ thể, tham khảo chuyên gia đạt kết quả tốt nhất. Mong rằng những chia sẻ hôm nay sẽ giúp bạn có thêm nhiều kiến thức hữu ích.