Thiếu insulin gây bệnh gì? Hiểu đúng để phòng ngừa và điều trị

Insulin là hormone do tuyến tụy tiết ra, giúp glucose từ máu đi vào tế bào để cung cấp năng lượng. Khi insulin thiếu hụt hoặc hoạt động không hiệu quả, glucose sẽ tích tụ trong máu, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Vậy thiếu insulin gây bệnh gì, và hệ lụy lâu dài đối với cơ thể sẽ ra sao? Cùng tìm hiểu chi tiết dưới đây.

Thiếu insulin gây bệnh gì?

Khi insulin không đủ, glucose không thể được sử dụng đúng cách, dẫn đến tăng đường huyết mạn tính. Đây chính là cơ chế gây ra bệnh đái tháo đường type 1, trong đó tuyến tụy hầu như không sản xuất insulin. Ngoài ra, tình trạng thiếu insulin cũng góp phần trong diễn tiến của đái tháo đường type 2, khi kháng insulin làm suy kiệt khả năng tiết insulin theo thời gian.

Không chỉ dừng lại ở đái tháo đường, thiếu insulin còn gây rối loạn chuyển hóa chất béo và protein. Cơ thể bắt đầu phân hủy mỡ và cơ để tạo năng lượng thay thế, từ đó sinh ra các sản phẩm phụ gọi là thể ceton. Nếu lượng thể ceton tăng cao trong máu, người bệnh có thể gặp biến chứng nhiễm toan ceton đái tháo đường, một tình trạng cấp cứu y khoa nguy hiểm tính mạng.

Các bệnh lý liên quan đến thiếu insulin

Thiếu insulin có thể dẫn đến nhiều bệnh lý và biến chứng khác nhau. Hiểu rõ những hệ quả này sẽ giúp trả lời đầy đủ câu hỏi thiếu insulin gây bệnh gì.

Đái tháo đường type 1

Đây là bệnh lý điển hình nhất khi nói đến thiếu insulin. Tuyến tụy bị tổn thương, không sản xuất được insulin, khiến người bệnh phải phụ thuộc hoàn toàn vào insulin tiêm ngoài để duy trì sự sống.

Đái tháo đường type 2 giai đoạn muộn

Ở type 2, ban đầu cơ thể kháng insulin, nhưng lâu dài tuyến tụy không còn khả năng tiết đủ hormone, dẫn đến tình trạng thiếu insulin thứ phát. Người bệnh có thể phải bổ sung insulin ngoài bên cạnh thuốc uống.

Nhiễm toan ceton đái tháo đường

Khi glucose không được sử dụng, cơ thể buộc phải phân giải mỡ để lấy năng lượng. Quá trình này tạo ra thể ceton, gây nhiễm toan máu, dẫn đến mất nước, rối loạn điện giải và nguy cơ hôn mê, tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.

Bệnh tim mạch

Tình trạng đường huyết cao kéo dài do thiếu insulin làm tổn thương mạch máu. Hậu quả là tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Biến chứng thận và mắt

Thiếu insulin dẫn đến tăng đường huyết mạn tính, gây tổn thương vi mạch ở thận và võng mạc. Điều này có thể gây bệnh thận đái tháo đường và mù lòa nếu không điều trị đúng cách.

Nguyên nhân gây thiếu insulin

Cần tìm hiểu nguyên nhân khiến cơ thể rơi vào tình trạng thiếu hụt hormone này. Trong đái tháo đường type 1, nguyên nhân thường gặp nhất là cơ chế tự miễn. Hệ miễn dịch của người bệnh nhầm lẫn và tấn công các tế bào beta tại tuyến tụy - nơi sản xuất insulin. Khi số lượng tế bào này bị phá hủy gần như hoàn toàn, tuyến tụy mất khả năng tiết insulin, dẫn đến tình trạng thiếu hụt tuyệt đối và bệnh nhân phải phụ thuộc hoàn toàn vào insulin tiêm từ bên ngoài để duy trì sự sống.

Trong đái tháo đường type 2, nguyên nhân lại khác. Ban đầu, tuyến tụy vẫn hoạt động bình thường, thậm chí tiết insulin nhiều hơn để bù lại tình trạng kháng insulin ở mô cơ, gan và mỡ. Tuy nhiên, việc hoạt động quá mức trong nhiều năm khiến tuyến tụy dần kiệt quệ, không còn khả năng tiết đủ insulin để kiểm soát đường huyết. Từ đó, bệnh nhân xuất hiện tình trạng thiếu insulin thứ phát, làm bệnh nặng hơn và khó kiểm soát bằng thuốc uống đơn thuần.

Ngoài hai cơ chế chính kể trên, nhiều yếu tố nguy cơ cũng góp phần thúc đẩy sự thiếu hụt insulin. Di truyền đóng vai trò quan trọng, đặc biệt khi gia đình có người mắc đái tháo đường. Thừa cân, béo phì, béo bụng làm gia tăng kháng insulin, buộc tuyến tụy tiết nhiều insulin hơn và nhanh chóng suy yếu. Lối sống ít vận động, chế độ ăn giàu đường và chất béo bão hòa cũng khiến tình trạng rối loạn chuyển hóa thêm trầm trọng. Đây chính là lý do ngày càng nhiều người trẻ tuổi mắc đái tháo đường type 2 và đối diện nguy cơ thiếu insulin sớm hơn trước kia.

Điều trị khi thiếu insulin

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân gây thiếu hụt và mức độ bệnh. Với bệnh nhân đái tháo đường type 1, tiêm insulin là giải pháp duy nhất và bắt buộc suốt đời, bởi cơ thể hoàn toàn không còn khả năng tự sản xuất. Liều lượng và loại insulin sẽ được bác sĩ điều chỉnh tùy theo nhu cầu của từng cá nhân, nhằm duy trì đường huyết ổn định và giảm nguy cơ biến chứng.

Trong đái tháo đường type 2, điều trị thường bắt đầu bằng thay đổi lối sống kết hợp với thuốc hạ đường huyết đường uống. Người bệnh được khuyến khích giảm cân, tập thể dục thường xuyên và xây dựng chế độ ăn khoa học, hạn chế tinh bột tinh chế, ưu tiên rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và protein lành mạnh. Nếu sau một thời gian mà đường huyết vẫn không được kiểm soát, hoặc tuyến tụy suy giảm tiết insulin rõ rệt, bác sĩ sẽ chỉ định thêm insulin tiêm để đạt hiệu quả điều trị.

Điều trị thiếu insulin không chỉ dừng lại ở thuốc. Người bệnh cần theo dõi đường huyết thường xuyên, khám định kỳ để đánh giá chức năng thận, tim và mắt, đồng thời kiểm soát tốt các yếu tố đi kèm như huyết áp và mỡ máu. Sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ và bệnh nhân giúp điều trị toàn diện, không chỉ cải thiện đường huyết mà còn ngăn chặn biến chứng lâu dài của tình trạng thiếu insulin.

Phòng ngừa thiếu insulin

Đối với đái tháo đường type 1, phòng ngừa hầu như không khả thi vì bệnh xuất phát từ cơ chế tự miễn chưa thể kiểm soát. Tuy nhiên, với type 2 là thể bệnh phổ biến nhất hiện nay, việc phòng ngừa là hoàn toàn có thể nếu duy trì lối sống lành mạnh và chủ động quản lý sức khỏe.

Duy trì cân nặng hợp lý là yếu tố quan trọng hàng đầu. Chỉ cần giảm 5-10% trọng lượng cơ thể ở người thừa cân cũng đã giúp cải thiện đáng kể độ nhạy của insulin, giảm gánh nặng cho tuyến tụy. Tập thể dục đều đặn, tối thiểu 150 phút mỗi tuần, không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn làm giảm kháng insulin. Chế độ ăn giàu chất xơ, nhiều rau xanh, trái cây ít ngọt và hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có đường sẽ góp phần giảm nguy cơ mắc bệnh.

Ngoài ra, kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ đi kèm cũng rất quan trọng. Việc quản lý huyết áp, mỡ máu và tránh hút thuốc lá giúp bảo vệ hệ tim mạch và duy trì hoạt động ổn định của insulin. Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt ở những người có tiền sử gia đình mắc đái tháo đường, sẽ giúp phát hiện sớm rối loạn đường huyết và can thiệp kịp thời trước khi tình trạng thiếu insulin trở nên nghiêm trọng.

Như vậy, câu hỏi thiếu insulin gây bệnh gì có thể được trả lời rõ ràng: tình trạng này không chỉ gây đái tháo đường type 1 và type 2, mà còn dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như nhiễm toan ceton, bệnh tim mạch, tổn thương thận và mắt. Hiểu đúng cơ chế bệnh sinh, phát hiện sớm và điều trị kịp thời là yếu tố then chốt giúp người bệnh kiểm soát đường huyết và sống khỏe mạnh lâu dài.