Test nhanh viêm gan C: Có chính xác không và ai nên thực hiện?

Việc xét nghiệm chẩn đoán viêm gan C đóng vai trò quan trọng để phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Trong số nhiều phương pháp, test nhanh viêm gan C đang được quan tâm bởi tính tiện lợi và kết quả trả về nhanh chóng. Tuy nhiên, nhiều người vẫn băn khoăn test nhanh viêm gan C có chính xác không và đối tượng nào cần thực hiện.

Test nhanh viêm gan C có chính xác không?

Test nhanh viêm gan C là có độ chính xác cao trong sàng lọc, nhưng không thể thay thế hoàn toàn các xét nghiệm chuyên sâu.

Test nhanh viêm gan C là phương pháp sàng lọc dựa trên cơ chế phát hiện kháng thể chống HCV trong mẫu máu toàn phần, huyết thanh hoặc huyết tương. Ưu điểm nổi bật của test nhanh là:

• Thời gian có kết quả nhanh: Chỉ khoảng 15 - 30 phút.
• Quy trình đơn giản: Có thể thực hiện tại cơ sở y tế tuyến dưới hoặc các điểm sàng lọc cộng đồng.
• Chi phí thấp: Phù hợp cho các chương trình tầm soát diện rộng.

Tuy nhiên, test nhanh vẫn tồn tại một số hạn chế:

• Độ nhạy và độ đặc hiệu cao nhưng không đạt mức tuyệt đối như các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm hiện đại.
• Có thể xuất hiện kết quả dương tính giả hoặc âm tính giả, đặc biệt ở giai đoạn cửa sổ khi kháng thể chưa hình thành đầy đủ.
• Không thể xác định tải lượng virus hay tình trạng hoạt động của bệnh.

Vì vậy, test nhanh chỉ mang tính sàng lọc ban đầu. Khi kết quả dương tính, người bệnh cần làm thêm các xét nghiệm HCV-RNA để khẳng định chẩn đoán và xây dựng phác đồ điều trị. Ngược lại, nếu âm tính nhưng người xét nghiệm thuộc nhóm nguy cơ cao, bác sĩ có thể khuyên tái kiểm tra sau vài tháng.

Các phương pháp xét nghiệm chẩn đoán viêm gan C

Viêm gan C là bệnh truyền nhiễm do virus HCV gây ra, có khả năng tiến triển âm thầm trong nhiều năm mà không biểu hiện triệu chứng rõ rệt. Đây chính là lý do bệnh thường chỉ được phát hiện khi đã gây ra tổn thương gan nghiêm trọng như xơ gan, suy gan hoặc ung thư gan.

Để chẩn đoán chính xác viêm gan C, bác sĩ thường chỉ định nhiều loại xét nghiệm khác nhau, kết hợp từ bước sàng lọc ban đầu đến những xét nghiệm chuyên sâu nhằm đánh giá tải lượng virus và mức độ tổn thương gan.

Xét nghiệm anti-HCV

Đây là xét nghiệm sàng lọc đầu tiên, tìm kiếm sự hiện diện của kháng thể chống lại virus HCV trong máu. Kháng thể này được cơ thể sản sinh khi phát hiện có virus xâm nhập, thường xuất hiện sau khoảng 8 - 12 tuần kể từ khi nhiễm.

• Kết quả âm tính: Có thể người bệnh chưa từng nhiễm hoặc đang ở giai đoạn rất sớm, kháng thể chưa kịp hình thành.
• Kết quả dương tính: Cho thấy người bệnh đã hoặc đang nhiễm HCV. Tuy nhiên, để khẳng định tình trạng nhiễm hiện tại, cần làm thêm các xét nghiệm chuyên biệt khác.

Xét nghiệm anti-HCV không khẳng định người bệnh có đang mang virus trong máu hay không, mà chỉ cho biết cơ thể từng tiếp xúc với HCV.

Xét nghiệm xác định nhóm virus viêm gan C

Trên thế giới, HCV có ít nhất 6 kiểu gen chính và nhiều phân nhóm nhỏ. Việc xác định kiểu gen virus rất quan trọng vì mỗi nhóm có phương pháp điều trị khác nhau. Chẳng hạn, một số kiểu gen dễ điều trị hơn, tỷ lệ tái phát thấp hơn, trong khi nhóm 1 và 6 thường phức tạp hơn và chiếm tỷ lệ cao tại Việt Nam.

Xét nghiệm men gan

Xét nghiệm men gan (ALT, AST) không trực tiếp phát hiện HCV, nhưng giúp đánh giá mức độ tổn thương gan. Khi tế bào gan bị hủy hoại, men gan trong máu thường tăng cao. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp men gan bình thường nhưng người bệnh vẫn nhiễm HCV, do đó chỉ số này cần được kết hợp với các xét nghiệm chuyên sâu khác.

Xét nghiệm định tính HCV-RNA

Được thực hiện sau khi anti-HCV dương tính, xét nghiệm này nhằm xác định sự hiện diện của vật chất di truyền (RNA) của virus HCV trong máu.

• Âm tính: Virus không còn tồn tại trong máu, có thể cơ thể đã tự đào thải hoặc điều trị thành công.
• Dương tính: Khẳng định người bệnh đang mang virus và cần được theo dõi, điều trị.

Đây là xét nghiệm có giá trị xác nhận tình trạng nhiễm HCV thực sự.

Xét nghiệm định lượng HCV-RNA

Khác với định tính, xét nghiệm định lượng HCV-RNA đo tải lượng virus có trong một đơn vị máu. Kết quả phản ánh số lượng virus hiện diện, từ đó giúp bác sĩ:

• Đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh.
• Theo dõi tiến triển trong quá trình điều trị.
• Kiểm tra khả năng kháng thuốc và điều chỉnh phác đồ khi cần thiết.

Những đối tượng nào nên làm test nhanh viêm gan C?

Không phải ai cũng cần làm xét nghiệm viêm gan C. Tuy nhiên, một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao nên được sàng lọc càng sớm càng tốt:

• Người từng truyền máu hoặc ghép tạng trước năm 1992, khi việc sàng lọc máu hiến chưa được áp dụng rộng rãi.
• Người sử dụng chung kim tiêm khi tiêm chích ma túy, kể cả chỉ một lần.
• Nhân viên y tế thường xuyên tiếp xúc với máu và dịch cơ thể của bệnh nhân.
• Người mắc HIV hoặc đang chạy thận nhân tạo dài hạn.
• Người sinh ra từ mẹ nhiễm HCV.
• Người đã từng xăm mình, xỏ khuyên, làm đẹp tại cơ sở không đảm bảo vô trùng.

Ngoài ra, xét nghiệm viêm gan C cũng được khuyến khích thực hiện trong các chương trình sàng lọc tiền hôn nhân hoặc khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt đối với những người trong độ tuổi 18 - 65.

Xét nghiệm là chìa khóa quan trọng giúp phát hiện sớm viêm gan C, từ đó điều trị kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Trong đó, test nhanh viêm gan C là công cụ hữu ích để sàng lọc cộng đồng nhờ tính tiện lợi và thời gian trả kết quả nhanh. Tuy nhiên, để có chẩn đoán chính xác, người bệnh cần kết hợp test nhanh với các xét nghiệm chuyên sâu như HCV-RNA định tính, định lượng và xét nghiệm kiểu gen virus. Việc chủ động tầm soát viêm gan C, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao, sẽ giúp bảo vệ sức khỏe gan, nâng cao hiệu quả điều trị viêm gan C và giảm thiểu lây nhiễm trong cộng đồng.