Các loại xét nghiệm men gan​ và những điều cần lưu ý

Men gan là chỉ số quan trọng phản ánh tình trạng sức khỏe của gan. Khi men gan tăng cao, cơ quan này có thể đang bị tổn thương do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ viêm gan virus, gan nhiễm mỡ, đến tác động của thuốc hoặc rượu bia. 

Các loại xét nghiệm men gan​ thường gặp

Có nhiều loại xét nghiệm giúp theo dõi tình trạng tế bào gan, khả năng tổng hợp protein, quá trình bài tiết mật và khả năng chống độc của cơ quan này. Dưới đây là các xét nghiệm chức năng gan thường được thực hiện:

Xét nghiệm nồng độ ALT (Alanine Aminotransferase)

Chỉ số ALT là enzyme chủ yếu có trong tế bào gan, tham gia vào quá trình chuyển hóa protein. Khi gan bị tổn thương, tế bào gan sẽ giải phóng ALT vào máu, khiến nồng độ enzyme này tăng cao. Tăng ALT thường liên quan đến các bệnh lý như viêm gan virus (B, C), gan nhiễm mỡ, viêm gan do rượu, hoặc tổn thương gan do thuốc. ALT là chỉ số nhạy cảm nhất để phát hiện tổn thương gan sớm.

Xét nghiệm nồng độ AST (Aspartate Aminotransferase)

AST tồn tại trong gan, tim và cơ. Tăng AST phản ánh tổn thương tế bào gan nhưng cũng có thể liên quan đến các tổn thương cơ tim hoặc cơ vân. Khi kết hợp với ALT, tỷ lệ AST/ALT giúp phân biệt tổn thương do gan (tỷ lệ thấp) và tổn thương ngoài gan (tỷ lệ cao hơn).

Xét nghiệm ALP (Alkaline Phosphatase)

ALP có mặt trong gan, xương và ống mật, tham gia chuyển hóa phosphate. Nồng độ ALP cao thường gợi ý các vấn đề về đường mật như tắc mật, sỏi mật, viêm đường mật, hoặc bệnh gan nghiêm trọng như xơ gan, ung thư gan. Các bệnh lý xương cũng có thể làm tăng ALP.

Xét nghiệm albumin và protein toàn phần

Albumin và protein toàn phần do gan sản xuất, duy trì áp lực thẩm thấu và vận chuyển chất dinh dưỡng. Mức albumin thấp thường phản ánh gan suy giảm chức năng tổng hợp, gặp trong xơ gan, suy gan hoặc suy dinh dưỡng. Protein toàn phần thấp có thể liên quan đến cả gan và các bệnh lý khác như hội chứng thận hư hoặc mất protein qua ruột.

Xét nghiệm bilirubin

Bilirubin là sản phẩm phân hủy hemoglobin, được gan chuyển hóa và bài tiết qua mật. Tăng bilirubin gợi ý viêm gan, tắc mật hoặc hủy hồng cầu. Người bệnh thường xuất hiện vàng da, vàng mắt khi chỉ số bilirubin cao.

Xét nghiệm GGT (Gamma-Glutamyl Transferase)

GGT tham gia chuyển hóa và đào thải chất độc trong gan. Tăng GGT thường gặp trong bệnh lý gan mật, đặc biệt do rượu bia, viêm gan do rượu hoặc tắc mật, cũng như tác động từ thuốc hoặc hóa chất độc hại.

Xét nghiệm LD (Lactate Dehydrogenase)

LD có mặt ở gan, tim, thận và cơ. Khi tế bào bị tổn thương, LD được giải phóng vào máu. Tăng LD trong bệnh lý gan chỉ ra tổn thương tế bào gan, đặc biệt trong viêm gan cấp hoặc xơ gan tiến triển.

Xét nghiệm thời gian đông máu PT (Prothrombin Time)

PT đo thời gian máu đông, phản ánh khả năng gan sản xuất protein đông máu. Thời gian đông kéo dài có thể cảnh báo xơ gan nặng, suy gan, thiếu vitamin K hoặc tác động từ thuốc chống đông. Xét nghiệm PT rất quan trọng trước phẫu thuật để đánh giá nguy cơ chảy máu.

Nhìn chung, kết hợp các xét nghiệm trên sẽ giúp bác sĩ đánh giá toàn diện chức năng gan, phát hiện sớm các tổn thương và đưa ra hướng điều trị phù hợp. Việc thực hiện xét nghiệm định kỳ là bước cần thiết để bảo vệ sức khỏe gan và phòng ngừa các bệnh lý nguy hiểm.

Men gan là gì?

Men gan là các enzyme đặc trưng do tế bào gan sản xuất, đóng vai trò quan trọng trong hàng loạt phản ứng sinh hóa của cơ thể. Về cơ bản, men gan là những protein xúc tác, nghĩa là chúng giúp tăng tốc quá trình hóa học diễn ra trong cơ thể mà không bị tiêu hao, từ đó đảm bảo gan hoạt động hiệu quả và duy trì sức khỏe tổng thể.

Các enzyme này thường tồn tại chủ yếu bên trong tế bào gan. Khi tế bào gan bị tổn thương hoặc viêm, màng tế bào gan sẽ bị phá vỡ, làm cho men gan được giải phóng vào máu với lượng lớn hơn bình thường. Đây chính là lý do tại sao xét nghiệm máu có thể phát hiện men gan cao và được sử dụng như một chỉ số quan trọng đánh giá tình trạng sức khỏe của gan.

Men gan tham gia vào nhiều phản ứng sinh học quan trọng, chẳng hạn như:

• Sản xuất mật, giúp cơ thể tiêu hóa chất béo và hấp thụ các vitamin tan trong dầu như A, D, E, K.
• Hỗ trợ đông máu, nhờ vai trò trong tổng hợp các yếu tố đông máu cần thiết để ngăn ngừa tình trạng chảy máu quá mức.
• Phân giải thức ăn và chất độc hại, bao gồm các hợp chất từ thuốc, rượu, thực phẩm hay môi trường, giúp gan “thải độc” và bảo vệ các cơ quan khác trong cơ thể.
• Chống nhiễm trùng, thông qua vai trò trong hệ miễn dịch, giúp cơ thể phản ứng nhanh với tác nhân gây bệnh.

Một số enzyme men gan quan trọng thường được bác sĩ theo dõi bao gồm ALT (Alanine Aminotransferase), AST (Aspartate Aminotransferase), GGT (Gamma Glutamyl Transferase) và ALP (Alkaline Phosphatase). Mức độ tăng bất thường của các enzyme này trong máu thường phản ánh tình trạng tổn thương gan, từ viêm gan cấp, gan nhiễm mỡ, tác dụng phụ của thuốc, cho đến các bệnh lý nghiêm trọng hơn như xơ gan hay ung thư gan.

Hiểu được men gan là gì không chỉ giúp người bệnh nhận biết dấu hiệu tổn thương gan sớm mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ gan qua chế độ dinh dưỡng, lối sống lành mạnh và khám sức khỏe định kỳ. Việc nắm vững kiến thức này là bước đầu tiên để duy trì một lá gan khỏe mạnh, giúp cơ thể vận hành trơn tru và phòng ngừa những nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn.

Lưu ý trước khi thực hiện xét nghiệm chức năng gan

Để kết quả xét nghiệm phản ánh chính xác tình trạng gan, người bệnh cần lưu ý một số điểm quan trọng.

Nhịn ăn trước khi xét nghiệm

Một trong những yêu cầu cơ bản là nhịn ăn ít nhất 8 giờ trước khi lấy mẫu máu. Việc này giúp loại bỏ ảnh hưởng từ thức ăn đến các chỉ số trong máu, đặc biệt là những xét nghiệm liên quan đến men gan, mỡ máu và đường huyết. Nếu ăn uống trước xét nghiệm, lượng chất béo và đường trong máu có thể tăng tạm thời, làm kết quả men gan bị sai lệch và gây hiểu lầm về tình trạng gan. Do đó, việc nhịn ăn đúng thời gian là bước quan trọng để đảm bảo kết quả chính xác và đáng tin cậy.

Tránh rượu bia và chất kích thích

Rượu, bia và các chất kích thích khác có thể tác động trực tiếp lên gan, làm men gan tăng tạm thời và ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa chất trong cơ thể. Nếu sử dụng rượu bia trước xét nghiệm, kết quả có thể cao hơn mức bình thường, khiến bác sĩ khó đánh giá chính xác tình trạng gan. Tốt nhất, người bệnh nên kiêng uống rượu ít nhất 24 – 48 giờ trước khi thực hiện xét nghiệm chức năng gan để kết quả phản ánh đúng sức khỏe thực tế của gan.

Thông báo cho bác sĩ về thuốc đang sử dụng

Nhiều loại thuốc, bao gồm cả thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn, có thể ảnh hưởng đến chức năng gan hoặc thay đổi chỉ số men gan trong máu. Do đó, trước khi xét nghiệm, người bệnh cần thông báo đầy đủ cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc, thực phẩm chức năng, hoặc chất bổ sung đang sử dụng. Bác sĩ sẽ cân nhắc thời điểm xét nghiệm hoặc điều chỉnh hướng dẫn để kết quả xét nghiệm không bị ảnh hưởng bởi thuốc, giúp đánh giá chính xác tình trạng gan.

Ngoài những lưu ý trên, người bệnh cũng nên giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng và ngủ đủ giấc trước khi xét nghiệm. Những bước chuẩn bị đơn giản nhưng quan trọng này sẽ giúp bác sĩ nhận định chính xác chức năng gan, từ đó đưa ra hướng chăm sóc, điều trị phù hợp và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm cho gan.

Hiểu và thực hiện đúng các xét nghiệm men gan giúp người bệnh phát hiện sớm các vấn đề về gan, từ những tổn thương nhẹ đến các bệnh lý nghiêm trọng. Đồng thời, tuân thủ các lưu ý trước khi xét nghiệm, như nhịn ăn, kiêng rượu bia và thông báo về thuốc đang sử dụng, sẽ đảm bảo kết quả chính xác nhất. Việc theo dõi men gan định kỳ không chỉ giúp bảo vệ gan mà còn nâng cao sức khỏe tổng thể, góp phần phòng tránh những biến chứng nguy hiểm trong tương lai.