Tại sao sốt xuất huyết lại giảm tiểu cầu?

Sốt xuất huyết do virus Dengue gây ra không đơn thuần chỉ là một bệnh lý nhiễm trùng có sốt và mệt mỏi. Diễn tiến của bệnh đặc biệt phức tạp, với nhiều cơ chế miễn dịch bất thường xảy ra trong cơ thể. Một trong những biểu hiện sinh học nổi bật nhất là sự giảm sút nhanh chóng của tiểu cầu – yếu tố quan trọng trong quá trình đông máu. Hiểu rõ tại sao sốt xuất huyết lại giảm tiểu cầu là chìa khóa để dự đoán biến chứng và kiểm soát bệnh hiệu quả hơn.

Tại sao sốt xuất huyết lại giảm tiểu cầu?

Giảm tiểu cầu là một biểu hiện thường gặp trên lâm sàng ở người bệnh mắc sốt xuất huyết Dengue, đồng thời cũng được xem là một chỉ điểm cảnh báo quan trọng cho mức độ tiến triển của bệnh. Mặc dù nhiều cơ chế đã được giả định, nhưng quá trình sinh học chính xác dẫn đến hiện tượng giảm tiểu cầu và chảy máu trong nhiễm virus Dengue (DENV) vẫn chưa được làm sáng tỏ hoàn toàn.

Tại sao sốt xuất huyết lại giảm tiểu cầu? Một trong những giả thuyết được chấp nhận rộng rãi là virus Dengue có thể tác động trực tiếp lên các tế bào gốc tạo máu trong tủy xương – nơi sản xuất tiểu cầu, làm rối loạn chức năng của chúng. Ở giai đoạn cấp tính, sự ức chế tủy xương do virus gây ra có thể dẫn đến giảm khả năng sinh tiểu cầu.

Ngoài yếu tố giảm sản xuất, hiện tượng giảm tiểu cầu còn xuất phát từ việc tăng cường phá hủy tiểu cầu ở ngoại vi. Cơ thể có thể loại bỏ tiểu cầu nhanh hơn bình thường qua các cơ chế như hoạt hóa miễn dịch, quá trình chết tế bào theo chương trình (apoptosis) hoặc qua hiện tượng thực bào. Việc gia tăng thể tích tiểu cầu trung bình (MPV) ở bệnh nhân sốt xuất huyết phản ánh tình trạng tăng cường tiêu hủy tiểu cầu. Trong bệnh cảnh sốt xuất huyết, cả quá trình tạo tiểu cầu (megakaryopoiesis và thrombopoiesis) đều bị suy giảm, trong khi quá trình phá hủy lại gia tăng mạnh mẽ. Sự mất cân bằng này chính là nguyên nhân sâu xa dẫn đến giảm tiểu cầu.

Mặc dù việc can thiệp vào các cơ chế phân tử gây giảm tiểu cầu được xem như một chiến lược điều trị đầy tiềm năng trong tương lai, nhưng hiện tại, những hiểu biết về quá trình này vẫn còn hạn chế và cần thêm nhiều nghiên cứu sâu rộng.

Giảm tiểu cầu có nguy hiểm không?

Giảm tiểu cầu là biểu hiện thường thấy ở bệnh nhân sốt xuất huyết Dengue, và khi tiến triển nặng, tình trạng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Trong quá trình nhiễm virus Dengue, hệ miễn dịch tạo ra các kháng thể có khả năng phản ứng chéo với tiểu cầu, tế bào nội mô và các yếu tố tham gia vào quá trình đông máu. Hậu quả là chức năng của tiểu cầu bị rối loạn, nội mô mạch máu tổn thương, cơ chế đông máu bị xáo trộn và các đại thực bào bị kích hoạt quá mức. Tất cả những yếu tố này góp phần làm mạch máu trở nên mong manh, gây rò rỉ huyết tương và chảy máu, đây là những biến chứng nguy hiểm thường gặp trong giai đoạn nặng của bệnh.

Theo một số nghiên cứu, sự sụt giảm số lượng tiểu cầu thường bắt đầu rõ rệt vào khoảng ngày thứ tư sau khởi phát sốt, và có thể kéo dài đến ngày thứ bảy. Từ ngày thứ tám hoặc thứ chín, số lượng tiểu cầu thường dần hồi phục về mức bình thường. Đáng chú ý, mức độ giảm tiểu cầu có mối liên hệ chặt chẽ với mức độ nghiêm trọng của bệnh. Thường thì sự giảm sút mạnh về tiểu cầu diễn ra ngay trước giai đoạn nguy kịch, đóng vai trò như một tín hiệu dự báo nguy cơ cao về rò rỉ huyết tương hoặc xuất huyết nội tạng.

Tuy nhiên, không phải trường hợp nào giảm tiểu cầu nặng cũng đi kèm biểu hiện xuất huyết. Một số bệnh nhân có thể duy trì được sự ổn định lâm sàng dù lượng tiểu cầu giảm sâu, cho thấy phản ứng của cơ thể trước sự giảm tiểu cầu là khác nhau ở từng cá nhân.

Những quan sát này không chỉ nhấn mạnh vai trò của giảm tiểu cầu như một dấu hiệu cảnh báo diễn tiến bệnh, mà còn cho thấy nó là một phần trong chuỗi rối loạn phức tạp của cơ thể khi bị nhiễm virus Dengue.

Truyền tiểu cầu có thật sự cần thiết trong điều trị sốt xuất huyết?

Trong thực hành lâm sàng, truyền tiểu cầu không phải là biện pháp được khuyến cáo thực hiện thường quy cho tất cả bệnh nhân sốt xuất huyết. Chỉ trong những trường hợp có biểu hiện xuất huyết nghiêm trọng hoặc số lượng tiểu cầu giảm dưới ngưỡng 10 – 20 × 10⁹/L – thì việc truyền tiểu cầu mới được xem xét.

Một nghiên cứu trên nhóm trẻ em mắc sốt xuất huyết có kèm theo giảm tiểu cầu và rối loạn đông máu đã cho thấy rằng, việc truyền tiểu cầu dự phòng không làm giảm tỷ lệ xuất huyết so với nhóm không truyền. Thậm chí, nhóm bệnh nhân được truyền tiểu cầu có xu hướng gặp phải nhiều biến chứng hơn, chẳng hạn như phù phổi, cũng như phải nằm viện lâu hơn.

Ngoài ra, các tác dụng phụ liên quan đến truyền tiểu cầu, bao gồm phản ứng miễn dịch và nguy cơ quá tải tuần hoàn cũng không thể bỏ qua. Đặc biệt, biện pháp này không mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc ngăn ngừa xuất huyết nặng hay rút ngắn thời gian chảy máu.

Chính vì vậy, truyền tiểu cầu chỉ nên được áp dụng một cách có chọn lọc, sau khi cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích tăng tiểu cầu và nguy cơ, thay vì sử dụng một cách phổ biến trong điều trị sốt xuất huyết.

Sốt xuất huyết có thể khiến tiểu cầu sụt giảm nghiêm trọng, làm tăng nguy cơ chảy máu và biến chứng nguy hiểm. Tiêm vắc xin Qdenga chính là cách chủ động giúp cơ thể hình thành lá chắn miễn dịch, bảo vệ bạn khỏi tác động nặng nề của bệnh. Hiện vắc xin đã có mặt tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, với giá tham khảo 1.390.000 đồng/mũi. Hãy gọi ngay 1800 6928 để được tư vấn và đặt lịch tiêm, vì sức khỏe hôm nay là nền tảng cho những ngày mai trọn vẹn!

Trên đây là lời giải đáp cho câu hỏi: “Tại sao sốt xuất huyết lại giảm tiểu cầu?”. Tình trạng giảm tiểu cầu trong sốt xuất huyết là kết quả của sự kết hợp giữa nhiều cơ chế phức tạp khác nhau trong cơ thể. Việc nắm rõ tại sao sốt xuất huyết lại giảm tiểu cầu giúp bác sĩ nhận biết giai đoạn nặng của bệnh, đưa ra quyết định điều trị kịp thời và chính xác, từ đó hạn chế tối đa các biến chứng nghiêm trọng đe dọa tính mạng người bệnh.