Tắc ruột cơ năng​ là gì? Hướng dẫn phân biệt tắc ruột cơ năng và tắc ruột cơ học

“Tắc ruột cơ năng là gì?” là thắc mắc phổ biến của nhiều người khi lần đầu nghe đến tên bệnh. Tương tự như tắc ruột, tắc ruột cơ năng là tình trạng lòng ruột bị cản trở khiến chức năng hoạt động bình thường của ruột bị gián đoạn, từ đó có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.

Tắc ruột cơ năng là gì?

Giải đáp cho thắc mắc về tắc ruột cơ năng, các chuyên gia cho biết đây là một dạng rối loạn thuộc nhóm bệnh lý liệt ruột, xảy ra khi nhu động ruột ngừng hoạt động hoặc suy giảm so với bình thường. Hậu quả là chất thải không thể di chuyển xuống hậu môn để được thải ra ngoài mà bị ứ đọng trong lòng ruột, gây nên tình trạng tắc nghẽn - gọi là tắc ruột cơ năng.

Trong tổng số các trường hợp tắc ruột, tắc ruột cơ năng chỉ chiếm khoảng 3 - 5%, tuy không phổ biến nhưng vẫn là vấn đề y tế đáng quan tâm. Dựa trên tình trạng và tiến triển của bệnh, bác sĩ có thể xác định đây là bán tắc ruột hoặc tắc ruột hoàn toàn, đồng thời phân loại thành tắc ruột bán cấp hoặc tắc ruột cấp tính.

Về cơ bản, tắc ruột cơ năng có biểu hiện lâm sàng tương tự tắc ruột cơ học, điểm khác biệt chủ yếu nằm ở nguyên nhân gây bệnh. Đây vẫn là tình trạng nghiêm trọng, tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm như hoại tử ruột, nhiễm trùng nặng ở đường tiêu hóa, và nếu tắc nghẽn kéo dài, áp lực trong lòng ruột quá cao còn có thể dẫn đến thủng ruột, thậm chí tử vong.

Triệu chứng của tắc ruột cơ năng

Các dấu hiệu của tắc ruột cơ năng thường không rõ rệt như tắc ruột cơ học, tuy nhiên vẫn có thể nhận biết qua một số biểu hiện đặc trưng sau:

• Đau bụng: Cơn đau thường âm ỉ, lan tỏa và không rõ vị trí, hiếm khi xuất hiện những đợt đau quặn dữ dội như trong tắc ruột cơ học.
• Chướng bụng: Do thức ăn và dịch tiêu hóa không được lưu thông, người bệnh sẽ cảm thấy bụng căng trướng đều; ở một số trường hợp có thể nhìn thấy các quai ruột nổi trên thành bụng.
• Buồn nôn và nôn: Giai đoạn đầu, người bệnh thường nôn ra toàn bộ thức ăn đã đưa vào dạ dày; về sau, chất nôn chủ yếu là dịch tiêu hóa.
• Rối loạn đại tiện: Có thể gặp tình trạng bí trung đại tiện hoặc đi ngoài ra phân lỏng kèm theo nước.
• Đau khi ấn bụng: Khi sờ hoặc ấn vào vùng bụng, bệnh nhân thường cảm thấy đau, mức độ tùy thuộc vào giai đoạn và mức độ tắc nghẽn.

Nguyên nhân gây tắc ruột cơ năng

Như đã đề cập ở trên, tắc ruột cơ năng chủ yếu bắt nguồn từ sự rối loạn trong hoạt động của nhu động ruột và các cấu trúc khác trong đường tiêu hóa đảm nhiệm chức năng vận chuyển dịch tiêu hóa cùng thức ăn thừa xuống hậu môn.

Theo các chuyên gia, tình trạng nhu động ruột hoạt động bất thường hoặc bị liệt có thể khởi phát do nhiều nguyên nhân như tai nạn hay tổn thương. Những tổn thương này đôi khi xuất phát từ các cơ quan khác nhưng lại có mối liên hệ mật thiết với chức năng nhu động ruột. Một số nguyên nhân thường gặp có thể kể đến như chấn thương cột sống, thiếu máu cấp, thủng dạ dày, viêm phúc mạc, tụ máu trong ổ bụng,…

Phần lớn các trường hợp tắc ruột cơ năng đều xuất phát từ bệnh lý gây ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến hệ tiêu hóa nói chung và nhu động ruột nói riêng. Mỗi nguyên nhân sẽ tạo ra tình trạng bệnh khác nhau, có thể dẫn đến liệt ruột hoàn toàn hoặc làm giảm nhu động ruột với mức độ nặng nhẹ tùy vào từng tình huống lâm sàng.

Bên cạnh tắc ruột cơ năng thực sự, vẫn tồn tại một số trường hợp gọi là tắc ruột cơ năng giả. Đây không phải là hiện tượng hiếm gặp, thường xảy ra khi các dây thần kinh chi phối cơ ruột bị tổn thương, làm gián đoạn tạm thời hoạt động của ruột. Một số yếu tố có thể góp phần gây nên tình trạng này bao gồm:

• Tác dụng phụ từ một số loại thuốc mà người bệnh đang sử dụng.
• Các bệnh lý liên quan đến rối loạn chuyển hóa.
• Một số bệnh toàn thân hoặc các bệnh thứ phát gây ảnh hưởng đến ruột như tiểu đường, xơ cứng bì, rối loạn đông máu, suy giáp,…
• Tình trạng mất nước hoặc rối loạn cân bằng điện giải trong cơ thể.
• Tiền sử bị tổn thương đường ruột do chấn thương, bệnh lý, hoặc từng trải qua xạ trị vùng bụng và lân cận.

Hướng dẫn phân biệt bệnh tắc ruột cơ năng và tắc ruột cơ học

Như đã biết, tắc ruột được chia thành hai nhóm với nguyên nhân khác nhau là tắc ruột cơ năng và tắc ruột cơ học. Theo thống kê, tắc ruột cơ học chiếm tỷ lệ cao hơn nhiều so với tắc ruột cơ năng, trong khi tắc ruột cơ năng chỉ chiếm khoảng 3 - 5% tổng số ca. Vậy, giữa hai dạng tắc ruột này có những điểm khác biệt nào? Làm thế nào để nhận diện chúng?

Có thể phân biệt tắc ruột cơ năng và tắc ruột cơ học thông qua nguyên nhân gây bệnh và triệu chứng lâm sàng.

Phân biệt theo nguyên nhân gây bệnh

Nếu tắc ruột cơ năng bắt nguồn từ tình trạng liệt ruột, xuất phát từ chính hoạt động của nhu động ruột, thì tắc ruột cơ học lại do các yếu tố như tắc nghẽn, dính ruột, xoắn ruột hoặc thắt đoạn ruột. Hai nguyên nhân này hoàn toàn khác nhau: Tắc ruột cơ năng đến từ yếu tố bên trong, còn tắc ruột cơ học xuất phát từ tác động bên ngoài.

Phân biệt theo triệu chứng

Tắc ruột nói chung thường gây ra các dấu hiệu dễ nhầm lẫn với các rối loạn tiêu hóa như đầy hơi, khó tiêu,… Tuy nhiên, giữa hai dạng tắc ruột vẫn có sự khác biệt về biểu hiện:

• Tắc ruột cơ năng: Bệnh nhân có thể đau bụng quặn theo cơn nhưng mức độ không quá dữ dội, hiếm khi nôn ói. Các triệu chứng kèm theo gồm bí trung đại tiện, bụng chướng, cảm giác căng tức khó chịu.
• Tắc ruột cơ học: Đặc trưng bởi cơn đau bụng dữ dội theo từng cơn, kèm cảm giác quặn mạnh, nôn ói nhiều, chán ăn, bí trung đại tiện và bụng chướng không đều.

Phương pháp chẩn đoán tắc ruột cơ năng

Khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ tắc ruột cơ năng, người bệnh cần nhanh chóng đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám kịp thời. Bác sĩ sẽ trước hết thực hiện chẩn đoán lâm sàng dựa trên các triệu chứng ban đầu. Nếu xác định có khả năng mắc tắc ruột cơ năng, bác sĩ sẽ chỉ định tiến hành một số kỹ thuật cận lâm sàng chuyên sâu, bao gồm:

• Chụp X-quang;
• Chụp CT;
• Chụp X-quang có cản quang;
• Siêu âm ổ bụng;
• Nội soi đường tiêu hóa.

Phương pháp điều trị tắc ruột cơ năng

Việc lựa chọn hướng điều trị tắc ruột cơ năng sẽ được bác sĩ cân nhắc dựa trên tình trạng cụ thể và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Thông thường, có thể chia thành hai trường hợp:

• Tắc ruột cơ năng không hoàn toàn: Người bệnh thường được áp dụng phương pháp điều trị nội khoa, bao gồm chế độ ăn dễ tiêu, hạn chế chất xơ thô, đặt ống thông dạ dày để giảm áp lực, bù dịch - điện giải, kết hợp điều chỉnh rối loạn chuyển hóa và sử dụng thuốc hỗ trợ nhu động ruột. Trong một số trường hợp có nguy cơ nhiễm khuẩn, bác sĩ có thể chỉ định kháng sinh.
• Tắc ruột cơ năng hoàn toàn: Trong trường hợp này, bệnh nhân cần can thiệp phẫu thuật để loại bỏ phần ruột bị tắc nghẽn, giúp khơi thông lưu thông trong đường ruột, đồng thời giảm nguy cơ biến chứng và đảm bảo an toàn cho người bệnh.

Những thông tin trên đây về bệnh tắc ruột cơ năng được Trung tâm Tiêm chủng Long Châu chia sẻ với mong muốn mang đến kiến thức hữu ích cho bạn đọc. Khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường trong quá trình đại tiện kèm theo đau bụng, chướng bụng…, bạn nên nhanh chóng liên hệ cấp cứu hoặc báo cho người thân để được đưa đến bệnh viện thăm khám và điều trị kịp thời.